Book Title: hrinkar Kalptaru Yane Jain Dharmno Divya Prakash
Author(s): Dhirajlal Tokarshi Shah
Publisher: Jain Shaitya Prakashan Mandir
View full book text
________________
૨૯૮
૩ અક્ષર (સસ્વર)લિપિ '૪ પ્રતીકાત્મકંલિપિ
હીં કારકલ્પતરુ
-સિલેખિક. ---અલ્ફાબેટિક
અને આ ચારેય અવસ્થાઓને વિકાસ ક્રમશઃ ચિહ્ન, વસ્તુચિત્ર, સસ્વર-લયાત્મક વણુ તથા સ્વતંત્ર ધ્વનિ પ્રતીકાત્મક રૂપે થયા છે, એમ પણ મનાય છે. તેમાંય દેવનાગરી લિપિ તા ધ્વન્યાત્મક ફ્રાનેટિક હાવાનાં કારણે પાંચમી અવસ્થાવાળા ગણાય છે.
હી કારનું લખાણ આ રીતે મહત્ત્વનુ' છે. વણુ`નિ ઘંટુમાં લખ્યુ છે કે- દરેક સમાત્રિવણ દેવરૂપ છે— समात्रिकः सरेफश्च, वर्णस्तत्सानुनासिकः । सानुस्वारविसर्गो हि, पूर्ण देवत्वमृच्छति ॥
(માત્રા, અનુનાસિક, અનુસ્વાર અને વિસગની સાથે
લખાયેલે વર્ણ પૂર્ણ દેવતાનુ રૂપ બની જાય છે. )
તેના જ પ્રસંગમાં હી કારના લેખનનું વણ ન કરતાં
人
જણાવ્યું છે કે—હૈં અક્ષર શિવના પર્યાય છે; ૬ ઈચ્છા (શિવની શક્તિ)નુ અર્થાત્ મૂલાધારનું સૂચક છે. એટલે અને મળીને હૂઁ અને છે. હ્રસ્વ TM અને દીર્ઘ હૂઁ ની માત્રા હૈં ની એ ભુજાઓ છે, તે જ શિવની સૃષ્ટિશક્તિમાં કારણભૂત મનાય છે. આ ૬ અને તેની માત્રાએ ક્રમશઃ નાસિકા અને નેત્રો (પ્રાણાયામ અને શક્તિએ ) છે. કો તથા ની અને માત્રાએ કાન છે. અનુનાસિકના ચંદ્ર તે બીજના ચંદ્રમા છે. બિંદુ ગંગાયુક્ત જટા છે. વિસંગ
