Yogvarttikam

Author(s): Vigyanbhikshu, Ramkrushna Shastri, Keshav Shastri
Publisher: Vigyanbhikshu Ramkrushna Shastri Keshav Shastri

Page 15

॥ ओम् ॥ श्रीपतञ्जलये नमः ॥
योगवार्तिकभूमिका |
अथ धर्मार्थकाममोक्षाणां नित्यनिरामयानन्दरूपत्वान्मात्तस्यैव परमपुरुषार्थत्त्वं श्रुतिस्मृतिपुराणादिभिः प्रतिपादयते । स च स्वरूपमात्रेणावस्थानमेवेति च । तच्च नित्यसिद्धमपि स्वरूपं प्रकृतितो विविच्य ग्रहीतुमसमर्थनामविवेकिनामसिद्धबद्धाति । यतस्ते प्रकृतिगुणैराकुलेक्षणाः सन्त ग्रात्मानं कर्तृत्त्वभेोक्तृत्त्वादिभिर्विविधैः परधर्मैरेव प्रतिपदान्ते । न तान् शतान्यपि श्रुतिस्मृतियुक्तीनामात्मतत्त्वं ग्राहयितुं पारयन्ति । तानेवंविधान् विमर्शमात्रेणात्मस्वरूपमात्रमवगन्तुमशक्यं मन्यमानांस्तदुद्धरणयोग्येनैवोपायान्तरेणेोद्विधोषुर्भगवान् पतञ्जलिः साङ्गोपाङ्गं योगमनुशासतों चतुष्पादीं प्रणिनाय । तस्याश्चातिर्साङ्क्षप्ततया समयशास्त्रप्रमेयग्रहणासमर्थान् जनानुपचिकीर्षुः परमकारुणिको भगवान् व्यासदेवो भाष्यमारचयांचकार । तदपि निगूढार्थ तिमोठसङ्गप्तोक्तिनिबद्धतया जनानां दुर्बोधमालोक्यानायासतो यावत्तदभिप्रायाबगतये सकलतन्त्रस्वतन्त्रधिषणैः सांख्यप्रवचनभाष्यकारैर्विज्ञानभितभिः सविस्तर प्राज्जलोक्तिमयं योगवार्तिकं नाम तस्य व्याख्यानमुपनिबबन्धे । तमिमं यन्यं यथार्थ भाष्यतात्पर्य प्रदर्शकं विविधशङ्कासमाधिर्घाटितं परा परमसखण्डनमण्डनमण्डितं सांख्यसिद्धान्तातिव्युत्पादकं सकलविपश्चिज्जनविनोदकं चालोच्य काशिकराजकीयप्रधानपाठशालायां प्रधानाध्यतैः श्रीमद्डाक्तर जो, थिबे।साहबैः सांख्याचार्यपरीक्षाविषयवर्गे सन्निवेशितमपि पुस्तकोर्लभ्याद्वैपुल्येन पठनपाठनायगोचरीभूतमवालक्ष्य तत्पुस्तक्रवैपुल्यसंपत्तये तस्य मुद्रणमेव श्रेयो मन्यमानैरुक्तमहाशयैः पण्डितपत्रे सन्मुद्रयायावां प्रावयवहि । ततश्वावामेकं पुरातनं वार्त्तिकपुस्तकमपरे च द्वे नवीने प्रत्यन्तरे कथं चित्संपाट्य तैश्च महता परिश्रमेण पाठशाला - पुस्तकं संशोध्य तत्रतत्र यथासम्भवमिलितान् पाठभेदान् प्रदर्शयन्ता