________________
વિશ્વદારક શ્રી મહાવીર
આત્મા જ્ઞાનમય છે, જે જીવ ન હોય તે પુય પાપનું પાત્ર કેણુ? અને પછી તમે આ યજ્ઞ-દાન કરાવો છે તેનો અર્થ છે? દૂધમાં જેમ ઘી, તલમાં તેલ, કાષ્ટ્રમાં અગ્નિ, પુષ્પમાં પરાગ, ચન્દ્રકાન્તમા અમૃત, તેમ આ શરીરમાં આત્મા છે. હે ઇન્દ્રભૂતિ! જ્ઞાનથી અનુભવાત સિદ્ધ છે.*
“હે આયુષ્યમાન ! કેવળજ્ઞાનથી હું આત્માને જોઈ શકું છું. તેમજ તમે “અહં' શબ્દ વડે આત્માને છત કરે છે. આત્મા ન હોવાનો તમારો સંશયજ સાબિત કરે છે કે આત્મા છે. અન્યથા તમને આત્મા વિષેનો સંશય થાયજ કઈ રીતે ? જે વસ્તુ દુનિયામાં મોજુદ હેય નહિ, તે વસ્તુના હેવા ન હોવાપણાને માનવીને ખ્યાલ જ કયાંથી
આવે ? તમારા દેહમાં આત્મા છે, તે બીજાના દેહમાં પણ છે. હર્ષ, - શેક, સંતાપ, સુખદુઃખ, વગેરે વિજ્ઞાનનો ઉપયોગ સર્વ દેહમાં
જણાય છે. આત્મા કુથુ જેવડે થઈને હાથી જેવડો પણ થાય છે. દેવ
થઈને તિર્યંચ પણ થાય છે. તેથી ચિંતવી ન શકાય તે તે અચિંત્ય, - શકિતવાન, સમર્થ, કર્તા, ભક્તા, જ્ઞાતા, અને કર્મથી ભિન્ન ભિન્ન
સ્વરૂપવાળે છે. આત્મા વિના લાગણીઓનો જન્મ સંભવેજ નહિ. જે નેહ આ સૃષ્ટિમાં ઠેરઠેર છવાએલો છે અને જેના આધાર વડે માનવ ટકી શકે છે તે સ્નેહ આ આત્માનું જ સૂમ તેજ છે. કદાચ - તમને તે નહિ વંચાત હોય, પણ નેહભીની સર્વસ્પર્શી આંખે તેને સારી રીતે સમજી શકે છે.”
આત્માના અસ્તિત્વ વિષેનું શ્રી મહાવીરનું જ્ઞાન અને ઇન્દ્રભૂતિ --આશ્ચર્ય પામ્યા. પોતે કરેલા વેદના અર્થની ભૂલ, શ્રી વીરે જે રીતે -સુધારીને સમજાવી તે રીતે તેમના અંતરમાં ઊતરી ગઈ. શ્રી મહાવીર
પ્રત્યે તેમને બેહદ માન પેદા થયું. એ જમાનાના પંડિતો આજની - માફક ખેટે ઘમંડ નહાતા ધરાવતા. જ્યાં તેમને તેમનાથી ચઢીઆતો - આત્મા મળતા, ત્યાં તેમનું મસ્તક ઢળી જતું. જયારે આજે તે અપ
