________________
ब्दिना मध्याहू-काळथी शरु करीने तेरमी शताब्दिना अन्तिम समय सुधीमा जैन साहित्यर्नु साम्राज्य विशेपषणे प्रवर्ततुं हतुं ए प्रमाणे ऐतिह्य-साधनो सारी रीते पुरवार करे छे । ते काळने साहित्यना सुवर्ण-समय तरीके साहित्यकारो प्रशंसे छे, ते सर्वथा उचित ज छे । ते तेजस्वि समयमां ज आ मन्थनुं आलेखन थयेलुं छे । आ ग्रन्थनी प्राचीनता जणाववा पूरतां आ अन्थनी ताडपत्रीय प्रतिना शरुआतना विभागनो एक अने अन्तिम विभागनो एक ए रीते बे ब्लोको आपवामां आव्या छे, ते जोवाथी रचयितानुं नाम अने रचनानो समय विगेरे स्पष्ट जणातां होवाथी आ ग्रन्थनी प्राचीनता माटे विशेष पूरावानी जरूरत रहेती नथी-अर्थात् सातसो वर्ष उपरान्तना काळमां आ ग्रन्थ लखायेलो छे एटले रचनासमय पण लगभग ते ज हशे अगर होवो जोइए ए बे ने बे चार जेवी स्पष्ट बीना छ । श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासननी तत्त्वप्रकाशिका टीकानी आ अवचूर्णिना रचयिता अने
विद्वजनमाननीय-लघुन्यासकार-मुनिश्रीकनकप्रभ ए बन्ने समकालीन अवचूर्णिकारना सम- हता अगर हशे, कारण के ते काळना समकालीन-अभ्यासियो पैकी कालीन अभ्यासी आ बन्ने रचयिताओनी रचनामा विशेषपणे साम्यता दृष्टिगोचर थाय लघुन्यासोद्धारकार- छे । आ अवचूर्णितुं लखाण स्थळे स्थळे लघुन्यासना लखाण साथे लघुन्यासकार- ओछावत्ता अंशे मळतुं आवे छे; जेमके नमूना तरीके-"तदन्तं पदम् ।।
१॥१॥२०॥" पद्यते-गम्यते कारकसंसृष्टोऽर्थोऽनेनेति पदम् । 'वर्षादयः' इत्यल् । नन्वन्तग्रहणं किमर्थ ? सत्यं,xxxxइत्यादि जे लखाण अवचूर्णिकारे आ स्त्रनी अवचूर्णिमां करेलुं छे, तेवू ज लखाण अक्षरे अक्षर लघुन्यासकारे आ सूत्रना लघुन्यासमां करेलु छ । विशेष जिज्ञासुए प्रथम मुद्रित सि० हे. श० शासन ग्रन्थमा लघुन्यास जोवो।
विशेषतः अवचूर्णिकारे जे जे सूत्रोनी अवचूर्णि करी ज नथी ते ते सूत्रो · अवचूर्णिस्थितविषयप्रदेश' नामना प्रकरणमा जणाव्यां छे। ते प्रकरण समजवाथी अभ्यासियोने ख्यालमा आवशे के-अवचूर्णिकारे जे जे सूत्रो पर अवचूर्णि लखी ज नथी ते ते सूत्रो पर लघुन्यासकारे लघुन्यास पण प्रायः लख्यो नथी । अर्थात् प्रथमाध्यायना चार पादना-संज्ञा सन्धि अने नाम प्रकरणना जे २६ सूत्रो पर अवचूर्णिं लखी नथी तेमांना फक्त ॥ १।१।३३॥, १।२।१८।, १।३।३७॥,१।४। १४॥; अने १।४।६५।। ए पांच सूत्रो पर लघुन्यासकारे स्थानपूरतुं लखाण करेलुं छे परन्तु बाकीना २१ सूत्रो पर तो अवचूर्णिकारनी माफक लघुन्यासकारे लघुन्यासने लेशभर आलेख्यो नथी । __आ सम्बन्धमा पहेला अध्यायनी माफक बाकीना अध्यायना सूत्रोने तपासवामां आवे तो अवचूर्णिकारनी माफक लघुन्यासकारे पण ते ते सूत्रो पर लखेल न्यासने तुलनात्मकद्रष्टिए तपासी शकाय।
१ जुओ-भाषासाहित्य पृ० २९९ नं. ११ जैन ग्रंथावळी जैन श्वे० को.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org