Shrimad Rajchandras Replay to Gandhiji Question

Author(s): Shrimad Rajchandra Ashram Agas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

Page 16

(30)
fallen off, there need be no dispute about their having attained absolute moksha. I do not think that any soul can be a portion of God, for I can think of a thousand reasons against such a belief. If we believe a soul to be a portion of God, the belief in bondage and moksha will have no meaning. For then God Himself will be the cause of ignorance, etc., and, if that is true, He ceases to be God. In other words, in being regarded as Lord of the soul God actually loses something from His status. Moreover, if we believe that the soul is a portion of God, what motive will a person have to strive for anything? For in that case the 'soul cannot be regarded as the karta of anything. In view of this and other objections, I am not prepared to believe any soul to be a portion of God; how, then, can I believe that such was the case with great and holy souls like Rama and Krishna ? There is no error in believing that these two were unmanifest God, but it is doubtful whether perfect Godhood had become manifest in them.
(2) The question whether we can attain moksha through faith in' them can be easily answered. Moksha means absence of or deliverance from all forms of attachment, ignorance, etc. It can be attained when we cultivate faith in a person whose teaching will enable us to win such freedom from attachment and ignorance, and, reflecting on our true essence, come to have the same faith in our atman that we have in the teacher and identify ourselves with his personality. Worship of any kind other than this cannot win absolute moksha. It may help one to win the means of moksha, but even that cannot be asserted with certainty.
(31)
૨૬. પ્ર—બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ્વર, તે કોણ ?
ઉ–સૃષ્ટિના નુરૂષ ણ ગુણ ગણી તે આપે રૂપ આપ્યું હોય તો તે વાત બંધ બેસી શકે તથા તેવાં બીજાં કારણોથી તે બ્રહ્માદિનું સ્વરૂપ સમજાય છે. પણ પુરાણોમાં જે પ્રકારે તેમનું સ્વરૂપ કહ્યું છે, તે પ્રકારે સ્વરૂપ છે, એમ માનવા વિષેમાં મારું વિશેષ વલણ નથી. કેમકે તેમાં કેટલાંક ઉપદેશાર્થે રૂપક કહ્યાં હોય એમ પણ લાગે છે. તથાપિ આપણે પણ તેનો ઉપદેશ તરીકે લાભ લેવો, અને બ્રહ્માદિના સ્વરૂપના સિદ્ધાંત કરવાની જંજાળમાં ન પડવું, એ મને ઠીક લાગે છે.
26. Q. Who were Brahma, Vishnu and Shiva ?
A. If people believed in three gunas' as the cause of creation and personified them [as Brahma, Vishnu and Shiva], this or similar explanations may make the belief plausible. But I am not particualrly disposed to believe that they are what the Puranas describe them to be, for some of the descriptions appear to be allegories intended for religious instruction. Even so, I think it would be better that we, too, try to profit from the instruction they contain rather than attempt in vain to ascertain the principles embodied in the personification of Brahma, and so on.
૨૭. પ્ર–મને સર્પ કરડવા આવે ત્યારે મારે તેને કરડવા દેવો કે મારી નાખવો ? તેને બીજી રીતે દૂર કરવાની મારામાં શક્તિ ન હોય એમ ધારીએ છીએ.
ઉ–સર્પ તમારે કરડવા દેવો એવું કામ બતાવતાં વિચારમાં પડાય તેવું છે. તથાપિ તમે જો ‘દેહ અનિત્ય છે' એમ જાણ્યું હોય, તો પછી આ અસારભૂત દેહના રક્ષણાર્થે, જેને દેહમાં પ્રીતિ રહી છે, એવા સર્પને, તમારે મારવો કેમ યોગ્ય હોય ? જેણે આત્મહિત ઇચ્છવું હોય 1 Modes of cosmic energy