Shastriya Purava

Author(s): Rushabhdev Keshrimal Jain Shwetambar Sanstha Ratlam
Publisher: Rushabhdev Kesarimal Jain Shwetambar Sanstha

Page 11

[७] सांवत्सरिकचातुर्मासिकस्तपःपूर्णमास्यर्धमासीअष्टमीनाणपंचमीएकादसीद्वितीयाकल्याणकतपःप्रभृतिषु यत् तस्मिन् वर्षे मासे तिथौ चैत्र करोति, नान्यथा, जैनागमाभिप्रायेण तु एकाऽपि पर्वतिथिः क्षीयतेवधं ते न च । लौकिकटिप्पनाभिप्रायेण तु त्रुटिता क्षीणा पतिता, वद्धिताऽधिकाऽपि भवति तदा किं कार्यमिति शिष्यो गुरुं प्रति पप्रच्छ, गुरुस्तं प्रत्याह-पर्युषणायां भाद्रशुक्लपंचम्याः क्षयो वृद्धिश्च टिप्पनानुसारेण यदि भवेत् तदा यथा पूर्णिमास्याः क्षये त्रयोदश्या एव गीतार्थःक्षयः क्रियते । यदाहुः-आसाढकत्तियफग्गुणमासे खओ पुनिमा होइ ता संग्व ओ तेरसि भणिओ जिणवरिंदेहिं ॥ १॥ एवमेव न्यायेन भाद्रपदशुक्लपचम्याः क्षये तृतीयायाः क्षयः क्रियते, पुनरपि स एव शिष्यो गुरुं पृच्छति-को हेतुरत्र यत्पूर्णमास्याः क्षये त्रयोदश्याः क्षयो गीतार्थः क्रियते ?, गुरुस्तं प्रत्याह-अत्र विधौ त्वं सावधानीभूय शृणु-चतुर्दश्याः पर्वतिथित्वेन क्षयः न क्रियते, अत एव अपर्वरूपायास्त्रयोदश्याः क्षयो युक्तियुक्त इति । पुनरपि पृच्छति-पूर्णिमातस्तृतीयस्थानवार्तनी त्रयोदशी कथं क्षीयते ?, तत्रापि शणु कारणं-पूर्णिमायाः क्षय एव न भवति, तदंतर्गताया घटिकायाः सर्वथाऽभावो लौकिक टिप्पनके दृश्यते, तत्सत्यं, पूर्णिमायां चतुर्दश्या घटिका कालमपेक्ष्य स्थापितेत्यर्थः, ततो जाता चतुर्दशी रिक्ता, तस्याः क्षयः केनाऽपि पूर्वधरेण न कृत इति श्रूयते पर्वतिथित्वेनेति, उक्तं च सिद्धांतसागरे-अट्ठमीचाउद्दसीपुन्निमा उद्दिट्टा य पव्वतिही एमु खो न हविजइ, एत्य यकरण्डे (यगारठाणे) चकारो भाणियो, अतो पज्जोसवणाइपव्वतिहिएमु एवमेव भाणियव्यं इति, अतः कारणात् अपर्वरूपायाः त्रयोदश्याः घटिका अपसार्या, अपसार्य च चतुर्दशी पूर्यते, अत एव तस्याः पूर्णिमायाः क्षये त्रयोदश्याः क्षयो युक्तियुक्तः क्रियते, एतदुक्तं श्राद्धविद्धौ-श्राद्धेन पर्वदिवसाः सर्वे विशेपेण पालनीयाः, पर्वाणि चैवमूचुः-अट्टमी च उद्दसी य पुनिमा य तह अमावसा हवइ पव्वं । मासम्मि पव्वछक्कं तिनि अ पव्वाइं पक्वम्मि ॥१॥ तथा । बीया पंचमी अठमी एक्कारसी चउद्दसी य पण तिहीओ । एआ सुअतिहीओ गोयमगण हारिणा भणिआ ॥२॥ बीया दुविहे धम्मे पंचमी नाणेमु अठ्ठमी कम्मे । एगारसी अंगाणं चउद्दसी चउदपुव्वाणं ॥ ३ ॥ अत एव सदाऽपि अमावास्यापूर्णिमादिपर्वतिथयः पर्वतिथित्वेनाराध्या एव । तथा च श्रीश्राद्धदिनकृत्ये० ॥ अथ च-चउद्दसट्टमुद्दिपुन्नमासिणीमु णं पडिपुन्नं इत्यस्य व्याख्या-चतुर्दश्यष्टम्यौ प्रतीते उदिष्टामु महाकल्याणकसंबन्धितया पुण्यतिथित्वेन प्रख्यातामु तथा पूर्णमासीषु च तिमृयु, चतुर्मासिकेष्धपोत्यर्थः इति सूत्र कृतांगद्वितीयश्रुतस्कंधवृत्तौ लेपश्रावकाधिकारे, इत्येतत्पाराधनं चरितानुवादरूपं, पंचमश्रावकप्रतिमावाहककार्तिकश्रेष्ठिवत्, न तु विधिवादरूपं, लक्षणं चेदं--पूनरेकेन केनचित् यत् क्रियानुष्ठानमाचरितं तच्चरितानुवादः, सर्वैरपि यत् क्रियानुष्ठानं क्रियते स विधिवादः विधिवादस्तु सर्वैरप्ये केनैव रूपेणाङ्गीकृतः,स एव प्रमाणं, न तु चरितानुवाद इति । सा कारणिको, न तु निन्यो, विधिवादस्तु नित्यः कर्तव्य इति रहस्यं । तस्मात् पूर्णिमाऽमावा.