________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બતાવી છે. (ખંભાતનો ઇતિહાસ પા.-૨૦)
કોઇ પણ ઇતિહાસકારનું ઇતિહાસલેખન મર્યાદા વગરનું હોઇ શકે ખરું? આર. બી. કોટેના ગ્રંથમાં દંતકથાઓ અને રહસ્યકથાઓના પુષ્કળ ઉલ્લેખો મળે છે, ત્યારે ઘણાં કિસ્સાઓમાં તેની અંતિહાસિકતા પુરવાર થઈ શકતી નથી, દા.ત. “ગુજરાતનો સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ ખંડ-૨માં પાવાગઢ નામાભિધઆનની વિશદ ચર્ચા છતાં તેમાં સંભવિતતાની તુલનાએ ચોક્કસતા ખૂબ ઓછી જોવા મળે છે. એ જ રીતે આ જ ગ્રંથમાં ગુજરાતની પ્રજાની કોઈ પણ રાજય વંશના પતનમાં ન્યાય અને નીતિથી થતી ભ્રષ્ટતા સામે અંગુલિનિર્દેશ કર્યા છે (પૃ.-પ૭૯) તો પાવાગઢના પતન માટે પ્રયોજાયેલા ગરબામાં ઐતિહાસિક સંશોધનની જરૂરિયાત જુએ છે પૃ.-૬૩૮) રમા બંને બાબતોમાં વિરોધાભાસ સ્પષ્ટ દેખાય છે.
ઉપર્યુક્ત કેટલીક મર્યાદાઓ હોવા છતાં તેમની ઇતિહાસકાર તરીકેની મોટી ખાસિયત એ છે કે તેમની કોઈ પણ ઘટનાના આલેખનમાં એક જ દસ્તાવેજ કે આધારનો ઉપયોગ થયો હોય તેવા બહુ ઓછા સંજોગો જોવા મળે છે અને એનાથી અગાઉના ઇતિહાસમાં રહેલી અશુદ્ધિઓને પણ એમણે દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. છેલ્લે, એમના ગ્રંથો ગુજરાતીમાં લખાયા હોવા છતાં તેનું મહત્ત્વ અન્યોની તુલનામાં ઓછું નથી.
સંદર્ભ ગ્રંથો (૧) જોટે આર. બી., ‘ગુજરાતનું પાટનગર અમદાવાદ (૨) જોટે આર. બી., ખંભાતનો ઇતિહાસ (૩) જેટે આર, બાં, ગુજરાતનો સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ (ઇસ્લામ યુગ) (૪) જોટે આરે, બી.“સોમનાથ'
વૃત્તપત્રના કાયદા પ્રમાણે પથિક' માસિક સંબંધી હકીકત
(ફોર્મ-૪ નિયમ ૮ પ્રમાણે) (૧) પ્રકાશન સ્થળ : ભો. જે. વિદ્યાભવન, આશ્રમ રોડ, અમદાવાદ-૩૮૮૦૯ (૨) પ્રકાશકની મુદત : માસિક (૩) મુદ્રક-પ્રકાશક-તંત્રીનું નામ : પ્રો. સુભાષ બ્રહ્મભટ્ટ
રાષ્ટ્રિયતા ભારતીય છે? : હા સરનામું
: ભો. જે. વિદ્યાભવન, આશ્રમ રોડ, અમદાવાદ ૩૮૦૦૦૮ (૪) વૃતપત્રના માલિકો
સ્વ. માનસંગજી, બારડ સ્મારક ટ્રસ્ટ,
મધુવન, એલિસબ્રિજ, અમદાવાદ-૩૮૦OOK હું, સુભાષ બ્રહ્મભટ્ટ, જણાવું છું કે ઉપર જણાવેલી વિગતો મારા જાણવા તથા સમજવા પ્રમાણે સાચી છે. તા. ૧-૩-૯૮
- સુભાષ બ્રહ્મભટ્ટ
પથિક'-માર્ચ, ૧૯૯૮ . ૧૬
For Private and Personal Use Only
