Book Title: Padarth Prakash 23 Pravachan Saroddhar Part 01
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ દ્વાર ૧૨૪મું - 7 નયો 379 દ્વાર ૧૨૪મું - 7 નયો નય - અનંત ધર્મોવાળી વસ્તુને ન સ્વીકારતા નિત્યત્વ વગેરે કોઈ પણ એક ધર્મરૂપે વસ્તુને સ્વીકારનારો અભિપ્રાય તે નય. પ્રમાણ - અનંત ધર્મોવાળી વસ્તુને સ્વીકારવી તે પ્રમાણ. જે નય બીજા નયોને સાપેક્ષ હોય અને સ્યાદ્વાદથી યુક્ત વસ્તુને સ્વીકારતો હોય તે હકીકતમાં સંપૂર્ણ વસ્તુને ગ્રહણ કરતો હોવાથી તેનો સમાવેશ પ્રમાણમાં જ થઈ જાય છે. જે નય બીજા નયોને નિરપેક્ષ હોય અને પોતે માનેલા એક ધર્મરૂપે જ વસ્તુને સ્વીકારે છે તે વસ્તુના એક ભાગને જ ગ્રહણ કરવાથી નય કહેવાય છે. તે મિથ્યાષ્ટિ છે. નયો સાત છે - (1) નૈગમનય - પરપરસ્પર ભિન્ન એવા મહાસામાન્ય, અવાંતર સામાન્ય, વિશેષ, અવાંતર વિશેષ વગેરે વડે અનેક રીતે વસ્તુને જાણે તે નૈગમનય. જેનાથી બધી વસ્તુઓમાં “આ સત્ છે' એવું જ્ઞાન થાય તે સત્તા એટલે મહાસામાન્ય. જેનાથી સજાતીય વસ્તુઓમાં સામનતાનું જ્ઞાન અને વિજાતીય વસ્તુઓ કરતા ભિન્નતાનું જ્ઞાન થાય તે સામાન્યવિશેષ એટલે અવાંતરસામાન્ય. જેનાથી પરમાણુ, આકાશ, દિશા વગેરે નિત્યદ્રવ્યોમાં ભિન્નતાનું જ્ઞાન થાય તે વિશેષ. જેનાથી ઘટ, પટ વગેરેની ભિન્નતાનું જ્ઞાન થાય તે અવાંતરવિશેષ. (2) સંગ્રહનય - બધા વિશેષોને ન માનતા સામાન્યરૂપે સંપૂર્ણ
