Ketlak Prakrit Shabdo ane Prayogo

Publisher: ZZ_Anusandhan

Page 6

7, પ્રાકૃત એ જ “ભી૨, બીકણ હેમચંદ્રાચાર્યની દેશીનામમાલામાં , મેષ અને મેજય એ ર.. ભીર' એવા અર્થમાં નોંધાયેલ છે. (6.1 9). “સિદ્ધહેમમાં પ્રાકૃત છે? શબદ સંસ્કૃત મેર પરથી રકારને ડકાર થયાથી સિદ્ધ થયેલે કર્યો છે. જે મને અર્થ બીકણ છે કે ઘેટ” એ સંદિગ્ધ છે). મન શબ્દને સ્ત્ર અને મ એ લઘુતાવાચક પ્રત્યય લાગીને અન્ય છે. મેઘના મૂળમાં સંસ્કૃત મેવ છે. જેનાથી બીજા બીવે” એવા અર્થને બદલે ‘જે બીજાથી બી. એક એ થઈ ગયો છે. . પુત્રને નજર ન લાગે તે માટે તેને નિંદાવાચક નામ આપવાની પ્રથા જાણીતી છે. એ રીતે બીકણ, ગભરુ' અર્થ ધરાવતે સંસ્કૃત શીદ વિરોધ નામ તરીકે વપરાયેલ છે. નવમી શતાબ્દીના અપભ્રંશ કવિ સ્વયંભૂએ પિતાના સંધ વભૂદમાં ભીકવિનું ગીતિછદમાં રચેલ એક પ્રાકૃત ઉદાહરણ ટકા છે. યંભૂના પુત્ર ત્રિભુવને પિતાના અધૂરા રહેલા મહાકાવ્ય “હરિવરપુર અરનામ “રિઠણેમિચરિયને પૂરું કરેલું, તેમાં એક સ્થળે આપેલી પરે : ", નામી કવિઓની સૂચિમાં ભીરુ કવિનું પણ નામ છે. ડો. રાઘવને નોંધ્યું છે કે ભાજપ્ત “શુંગારપ્રકાશમાં. અભિવગુતકૃત ‘અભિનવભારતી'માં અને રામચંદ્રત “નારદર્પણમાં રાસકાંક મને. ઉપરૂપકના ઉદાહરણ તરીકે કવિ જિજલકૃત “રાધાવિપ્રલંભ રાસકાંકને ઉલ્લેખ કરે છે અને તેમાંથી થોડાંક ઉદ્ધરણો આપેલ છે (રાઘવનું, “ગારપ્રકાશ, y. (88-891). આ ઉપરથી જોઈ શકાય છે કે “ભીરુ અને પ્રાકૃત પર પણ સંસ્કૃત પીન્ની જેમ વિશેષ નામ તરીકે પણ પ્રચલિત હતું. 8, પ્રા. તથા “ગાય” હેમચંદ્રાચાર્યે તે શબ્દને દેશ્ય શબ્દ તરીકે “ગાય’ના અર્થમાં ને છે કરી નામમાલે', 5.). ધનપાલે ગાયવાચક પ્રાકૃત શબ્દોમાં તંવા, દૂર અને iii આયા છે (69). આ બધા શબદ સામાન્યપણે ગાયવાચક તરીકે આ . છે. મૂળે તે એ શબ્દ તે તે રંગની ગાયના વાચક હતા. તંત્ર, સં. ત્રાંબાના રંગની', ચા કાળી” (સરખાવો વઢવા, ગુજ. બળિયે' દિf રાની (સરવાળે રોહિત = હિંટ), શટ 'કાબરચીતરી” ઋત્રિા “પીળાશ પર રતી' (ગુજ. કવળી) પ્રેમાનંદે ‘દશમસ્કંધમાં “હરણી, કેબી, કાબરી, કપ નો નિર્દેશ કર્યો છે. (59, 18-19) જુઓ બોળ-ચે થ' એ નોંધ, બુદ્ધિ પ્રકાશ”, માર્ચ 19, પૃ. 1 2