________________
[૨૭૦]a
chova ca cha | b><b>d socks based obc sb . ન ટ ટ ટ ટ ન
સંસ્કૃત કૃતિ
આપણુને કલ્યાણસાગરસૂરિજીનાં રચેલાં સાત અષ્ટકા મળે છે. અષ્ટકમાં સામાન્ય રીતે આઠ પો હાય છે, કવચિત નવ પદ્યો હાય છે અને જવલ્લે જ દશ પો હાય છે. ત્રણે પ્રકારનાં અષ્ટકા પૈકી અહી' માત્ર બે પ્રકારો દ્રષ્ટિગેાચર થાય છે. તેનાં નામે! હું' નીચે મુજખ દર્શાવુ છું. પહેલાં હું એ જણાવી દઉ' કે, સાત અષ્ટકામાંનાં પાંચ અષ્ટકા નવ પદ્મોનાં છે અને એ અષ્ટકા ૧૦ પદ્યોમાં રચાયેલાં છે.
(૧) ‘ચિકુંડ પાાંટ, : આમાં નવ પદ્યો છે, અને એ કલિકુંડમાંની પુરુષાદાનીય પાર્શ્વનાથની પ્રતિમાના ગુણેાનાં કીર્તન રૂપ છે. એમાં હુ‘કલિકુંડ’ પાર્શ્વનાથને સદા ભજુ' છું, એ ભાવનુ' વિવરણ છે.
(૨) નૌરિત્ર પાĪઇદ : આમાં દશ પદ્યો છે. એ દ્વારા મરુદેશના સુપ્રસિદ્ધ તીર્થ - નાયકની સ્તવના કરાઈ છે. કર્તાએ ગેડી પાર્શ્વનાથને અ'ચલગચ્છરૂપ વાદળને માટે મેાર સમાન અને કીતિરૂપી લતાને માટે મેઘ સમાન કહ્યા છે.
(૩) મદ્દુર પાæિ૪ : આમાં ખીજાપુર પાસેના મહુડી ગામમાંથી મળી આવેલી પાર્શ્વનાથની પ્રતિમાને ઉદ્દેશીને દશ પદ્યો રચાયાં છે.
(૪) રાવળ પાશ્ચાઇ : અલવર પાસેના રાવણા પાર્શ્વનાથની આ અષ્ટકમાં નવ પદ્યો દ્વારા સ્તુતિ કરાઈ છે. એમ કહેવાય છે કે, પ્રતિવાસુદેવ રાવણે અને એની પત્ની મંદોદરીએ વેળુની પ્રતિમા કરાવી હતી. એ ઉપરથી એ પ્રતિમાને રાવણ પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા તરીકે ઓળખાવાય છે. મિત્રવશી અહ્લટ રાવલે (વિ.સ. ૯૨૨ – ૧૦૧૦) અલટપુર વસાવી તેમાં રાવણુ પાર્શ્વનાથની સ્થાપના કરી હતી. આથી મૂળે ‘રાવલા’ શબ્દ હશે અને તે પછી ‘રાવણા' ઉચ્ચારાયું હશે, એવી પણ એક કલ્પના થઈ શકે છે.
(પ) વૌરાષ્ટદ : અહી' વીરપ્રભુ એટલે આબુ તીના નાયક અભિપ્રેત છે. એમના ગુણકીન રૂપ આ અષ્ટકમાં નવ પદ્યો છે.
(૬) સમયનાથાષ્ટઽ : આ અષ્ટક સુરતમાં ગોપીપુરામાં સભવનાથ જિનાલયમાં જે સભવનાથ તીથ કરની પ્રતિમા છે, તેના ગુણગાનરૂપ હેવાના સંભવ છે; કેમ કે, કલ્યાણસાગરસૂરિએ સુરતમાં ચાતુર્માસ કર્યું છે. આ અષ્ટકમાં નવ પદ્યો છે.
(૭) સેરિસ-પાદિ : આમાં નવ પદ્યો છે, અને એ સેરિસાના તીનાયક અંગેનાં છે. મારુ તે એમ માનવુ' છે કે, લાડણ પાર્શ્વનાથ તે જ સેરિસ (સા) પાર્શ્વનાથ છે.
શ્રી આર્ય કલ્યાણૌતમ સ્મૃતિગ્રંથ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
