Book Title: Jeev ane Panch Parmeshthi Author(s): Sukhlal Sanghavi Publisher: Z_Jaindharma_no_Pran_002157.pdf View full book textPage 4
________________ જીવ અને પંચ પરમેષ્ઠી ૧૭૫ વિદ્યાનાનુ કહેવુ છે કે આત્માનું સ્વરૂપ અનિવ ચનીય અર્થાત્ શબ્દોથી વર્ણવી ન શકાય એવું છે. તે આમાં સાચું શું છે? ' ઉત્તર : એમનું કહેવું પણ સાચું છે, કારણ કે શબ્દો મારફત તેઃ મર્યાદિત ભાવ જ વ્યક્ત કરી શકાય છે. જો જીવનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ પૂર્ણ પણે જાણવું હાય તો એ, અમર્યાદિત હાવાને કારણે, શબ્દોથી કાઈ રીતે દર્શાવી શકાય નહીં. એટલા માટે, આ અપેક્ષાએ, જીવનું સ્વરૂપ અનિવČચનીય છે. આ વાત જેમ બીજા દામાં ‘ નિર્વિકલ્પ ’શબ્દથી કે ‘ નૈતિ’શબ્દથી કહેવામાં આવી છે, એ જ રીતે જૈન દર્શીનમાં સાતત્ય મિયતંતે, तका तत्थ न विज्जई ' ( આચારાંગસૂત્ર ૫૬ )—એટલે કે ત્યાંથી શબ્દો પાછા કરે છે અને તર્કો એમાં થઈ શકતા નથી—વગેરે કહેવામાં આવ્યુ છે. આ અનિ ચનીયપણાનું કથન પરમ નિશ્ચયનય કે પરમ શુદ્ધે દ્રવ્યાકિનયની દૃષ્ટિએ સમજવું જોઈ એ. અમૃતત્વને જીવ કે ચેતનાનું લક્ષણ કહેવામાં આવ્યું છે તે નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ કે શુદ્ધ પર્યાયથિક નયની દૃષ્ટિએ. જીવ સ્વયંસિદ્ધ છે કે ભૌતિક મિશ્રણોનું પરિણામ ? પ્રશ્ન : એવુ' સાંભળવામાં અને વાંચવામાં આવ્યું છે કે જીવ એક રાસાયનિક વસ્તુ છે, અર્થાત ભૌતિક મિશ્રણનું પરિણામ છે; એ કેાઈ સ્વયંસિદ્ધ વસ્તુ નથી. એ ઉત્પન્ન પણ થાય છે અને નાશ પશુ પામે છે. આમાં સાચું શું ? ઉત્તર : આ કથન ભ્રાંતિજન્ય છે, કારણ કે જ્ઞાન, સુખ, દુ:ખ, હ, શાક વગેરે જે વ્રુત્તિઓ મનની સાથે સબંધ ધરાવે છે તે સ્થૂળ કે સૂક્ષ્મ ભૌતિક વસ્તુના આલખનથી થાય છે; ભૌતિક વસ્તુએ એ વૃત્તિએને પેદા કરવામાં કેવળ સાધન એટલે કે નિમિત્તકારણ છે, ઉપાદાનકારણુ નહીં. એનુ ઉપાદાનકારણ જુદું જ છે, અને તે છે આત્મતત્ત્વ. તેથી ભૌતિક વસ્તુઓને આાવી વૃત્તિઓનું ઉપા Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.orgPage Navigation
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
