________________
Syadvada : A Solution of World-tension
235
nality etc. All object have got innumerable characters. 1 So Manikyanandí in Parikṣā mukham giving example of विरुद्ध स्वभाव अनुपलब्धि Says that all things are Anekantic ( possessed of different aspects ) because we do not find that these have only one aspect.3 A thing that is real has three characteristics of production, destruction and stability.4 Object according to Nyāya-Dipika has many qualities, 5 which is proved on the basis of perception, inference and testimony. Nyāyāvatāra of Siddhasena also holds that things have many characters.? So substance is that which has qualities and modifications and the real is substantial.9 So substance has anythiog which has origin existence and destruction 10 1. "स्यादवादोऽनेकान्तवादो नित्यानित्याद्यनेक धर्मशवलैकवस्त्वभ्युपगम्',
स्याद्वादमञ्जरी, पृ० १२४ ।। 2. प्रमाणनयतत्वालोकालंकार, III.XI, वादिदेवसूरि 12th A. D. 3. “अनेकान्तात्मकं वस्त्वेकांतस्वरूपानुपलब्धेः", परीक्षामुखम्, English ___Trans. G. C. Ghoshal, p. 124. 4. ( क ) "उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तम् सत्", तत्वार्थाधिगम सूत्र, ५-३० । (ख ) "घटमौलिसुवर्णार्थीनाशोत्पादस्थितिष्वयम्", आप्तमीमांसा,
____ कारिका ५९-६० ।। (ग) द्रव्यसंग्रह, पृ० ४४ । 5. "सर्वमनेकान्तात्मकं सत्वात्", न्यायदीपिका-परोक्षप्रकाश, पृ० १२५ । 6. "एवं प्रमाणसिद्धमनेकान्तात्मकं वस्तु", न्यायदीपिका, परोक्षप्रकाश । 7. "अनेकान्तात्मक वस्तुः", न्यायावतार, श्लोक २९, English Trans.
S. C. Vidyābhūşaya. ४. ( क ) :'गुणपर्यायवद् द्रव्यम्", तत्वार्थसूत्र, ५-३८ ।
( ख ) लघीयस्त्रय, सू० २, १४२ । (ग) परमात्म-प्रकाश, गाथा ४७ ।
(घ ) "गुण पज्ययासयं", प्रवचनसार, कुंदकुंदाचार्य । 9. ( क ) "सद्व्य लक्षणम्", तत्वार्थसूत्रम्, ५-२९ ।
(ख ) "सत्वं द्रव्यं", अकलंक । 10. S. Radhakrishnan : History of Indian Philosophy, Vol.
2, p. 313.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
