Jain Dharm Prakash 1975 Pustak 091 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

સમના રસ પીઓ.
લે:- રતિલાલ માણેકચંદ શાહ-નડીયાદ સુખદુખના સદભમાં એટલું સમજી લેવું જોઈએ કે જગતના કોઈપણ પદાર્થો સુખ કે દુઃખ આપી શકતા નથી. સુખ કે દુઃખ તે તે આયણે પૂર્વે કરેલા કર્મોને વિપાક થાય છે ત્યારે ઉદયમાં આવે છે, એટલે કે પૂર્વે કદેલા કર્મોનું જે તે ફળ છે; તેમાં નિમિત્તે ભુત અન્ય જણાય પણ તે તે નિમિત્ત માત્ર છે. હવે જે આપણે તે નિમિત્તને જ વળગીને સુખ દુઃખ આપનાર પર રાગ કે દ્વેષ કરીએ તે પાછા નવા કર્મો ઉપાર્જન કરીએ છીએ તે ન ભુલવું જોઇએ અને તે ભોગવવા જ રહ્યા.
જગતના અન્ય પદાર્થોના સંપર્કમાં આવતા સુખ દુઃખના પ્રસંગે ઉભા થતા જણાય છે. આ સંસારમાં જ્ઞાની સિવાય બીજા કોઈને અન્યને ભાવ સર્વાશે પસંદ આવતું નથી. પિતાનો સ્વભાવ સારો લાગે છે. અને અન્યના સ્વભાવમાં કોઈને કોઈ દેષ જણાય છે. જે પરિણામમાં બીજાના સ્વભાવમાં દેષ જણાય છે, તે પરિણમમાં તેનાથી તેને દુઃખ જણાય છે તેથી સમતા કેળવવી આવશ્ય છે.
પ્રતિકુળ સ્વભાવવાળા પ્રાણીઓને સામનો કરવા લાગીશું તે, સંઘર્ષ કદાપી બંધ થશે નહિ કારણ કે પ્રતિકુળ સ્વભાવનાં પ્રાણી પ્રદાર્થો આ જગતમાં ટેટે નથી. માણસને પિતાના સ્વભાવમાં જે ખામી લાગે છે, તે પ્રયત્ન કરવા છતાં જલદી દુર થતી નથી, તે અન્યના સ્વભાવમાં જે ખામીઓ જણાય છે તે કેવી રીતે બ લાય? તેથી વ્યવહારને સારો રાખવા માટે, જે વ્યક્તિઓ સાથે આપણે સંપર્ક માં આવીને તેમાં જે જે સ્વભાવ એટલે આપણને અનુકુળ લાગે, તેટલાથી કામ લેવાથી આપણને તેષ રહેશે કાર કે ત્યાં સમતા સાધી શકાય છે.
સાચે પુરુષાર્થી માણસ તે છે, કે જે બીજા પ્રાણી પદાર્થોના સંદર્ભમાં પિતાની શાંતિ લુપ્ત કરી દેતો નથી. યુદ્ધમાં અનેકની કત્વ કરનાર વીર કહેવાતું નથી. પરંતુ જેને સ્વભાવ બીજાના કાર્યથી લુપ્ત થતું નથી (ચલાયમાન થતું નથી) તેજ વીર છે. જ્યારે જ્યારે ચિત્તમા મૂળ સ્વભાવ પર અશાંતિને સ્વભાવ આવી જાય ત્યારે તેને વિલીન કરીને મૂળ શાંતિમાં આવી જવું અને શાંતિથી ચલાયમાન ન થવું તેને “અજિત સ્વભાવ” કહે છે. સત્ય હકીકત એ કે પ્રત્યેક દુજનેને સુધારી શકાતા નથી, તેથી પોતાના સ્વભાવથી વિચલિત થવું નહિ. આપણે તો એટલું કરવાનું છે કે આપણે આપણું ચિત્ત ચલાયમાન ન થવા દેવું આકુળ-વ્યાકુળ થવું તેનું નામ દુઃખ છે અને શાંતિ એટલે જ સુખ છે. રસ્તે ચાલતી પ્રત્યેક વ્યકિત સાથે આપણે ઝગડયા કરીશું તે મંઝિલે ક્યાંથી
H-(૮)