________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
ગુસ્થાનક પ્રત્યે સાત નયનું સ્વરૂપ
www.kobatirth.org
પ્રથમ ગુણસ્થાનક પ્રત્યે સાત નયનું સ્વરૂપ :
પ્રથમ ગુણસ્થાનક તે જ કા" લેવું છે, અને ત્યાં સાતમા નયની પૂર્ણતા કરવી છે. કા તે ઉપાદાન. તેના અંતના ચાર્ નય હોય અને કાને પમાડનાર જે કારણ તેનુ નામ નિમિત્ત કારણ તેના પ્રથમના ત્રણ ય હાય.
જે વખતે ભૌતિક ઈચ્છાના ત્યાગ કરી વાસ્તવિક કલ્યાણ કરવાની જીવને તીવ્ર ઇચ્છા થાય ત્યારે બૈંગમ નય કહેવાય.
ઇચ્છા થયા પછી કલ્યાણ કરવાના જે સદ્ગુરુ સત્સંગ, સત્શાસ્ત્ર આદિ નિમિત્તો તેને મેળવવાના પ્રયાસ કરે તે બીજો ‘ સંગ્રહનય કહેવાય.
તે સાધના મળ્યા પછી સદ્ગુરુને શ્રદ્ધાપૂર્વક ઓળખી તેની આજ્ઞાએ વર્તે ત્યારે ત્રીજો વ્યવહાર નય ” કહેવાય. પ્રથમ ગુરુસ્થાનક રૂપ કાય કરવામાં સદ્ગુરુ નિમિત્ત કારણ છે તેની અત્રે પ્રાપ્તિ થઈ તેથી કારણની પૂર્ણતા થઇ. હવે કા` બતાવે છે.
સદ્ગુરુની આજ્ઞાએ વર્તી, તેના ઉપદેશને શ્રવણુ કરી, અશે ત્યાગ વૈરાગ્યાદિ નિમિત્તોને પ્રાપ્ત કરી. પાંચ મિથ્યાત્વમાંથી પ્રથમ અભિગ્રહ મિથ્યાત્વના નાશ કરે ત્યારે ચર્ચા ‘૩જુસૂત્ર નય’ કહેવાય.
ત્યાગ વૈરાગ્યાદિ નિમિત્તોને વિશેષ પ્રાપ્ત કરી બીજું અનભિપ્રહિક તથા ત્રીજી અભિનિવેશિક એ મિથ્યાત્વના નાશ કરે ત્યારે પાંચ શબ્દ નય કહેવાય.
ચોથા સાંશયિક મિથ્યાત્વનો નાશ કરી ત્યાગ, વૈરાગ્યાદિ નિમિત્તોની અંશે અપૂર્ણતા રહે ત્યારે છઠ્ઠો · સમભિરૂઢ નય' કહેવાય.
ડો. વલ્લભદાસ નેણસીભાઇ મેારી
પાંચમા અનાભોગિક સહિત પાંચે મિથ્યાત્વના નાશ કરી ત્યાગ વૈરાગ્યાદિ નિમિત્તોને પૂર્ણ રીતે પ્રાપ્ત કરે ત્યારે સાતમા ‘ એવ ભૂત નય ' કહેવાય. ચેાથા ગુણસ્થાનક પ્રત્યે સાત નય :
.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દરેક ગુણ સ્થાનકે નય લગાડતાં કહ્યાણ કરવાની જે તીવ્ર ઇચ્છા થાય ત્યાં જ પ્રથમ બૈંગમ નય લાગુ પડે છે. અર્થાત્ કલ્યાણ કરવાની જે તીવ્ર ઇચ્છા તેને જ • નૈગમ નય' કહેવાય છે.
કલ્યાણુ કરવાની તીવ્ર ઇચ્છા વા જીજ્ઞાસા તે નગમ નય.' તે જીજ્ઞાસા સદ્ગિત સદ્ગુરુ આદિ નિમિત્તોને પ્રાપ્ત કરવાના જે પ્રયાસ તે “ સંગ્રહ નય ’.
સમકિત પામવાના સદ્ગુરુ આદિ નિમિત્તોની પ્રાપ્તિની જે પૂર્ણતા થવી તે ‘ વ્યવહાર નય’એ ત્રણ કારણું નય.
પાંચ મિથ્યાત્વ સહિત મિથ્યાત્વ મેાહનીયનેા નાશ તથા ત્યાગ.-વૈરાગ્ય સહિત પ્રથમ ગુણુસ્થાનકની પ્રાપ્તિ થવી તે ‘રૂજીસૂત્ર નય'.
પ્રથમ ગુણુસ્થાનકની પ્રાપ્તિ કરી સમક્તિનું સ્વરૂપ સમજવા. સુવિચાર શ્રેણીને પ્રગટ કરવી જે શ્રેણીનુ સ્થાન બીજી ગુણસ્થાનક છે તે ‘ શબ્દ નય ’.
સુવિચાર શ્રેણીથી સમકિતનું વિશેષ સ્વરૂપ સમજવાથી આત્માની શુદ્ધિ થાય છે તેથી મિશ્ર મેહનીયનો નાશ થાય એવા ત્રીજા ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ થવી તે ‘સમભિ ય,
આત્મ સ્વરૂપને યથા` વિચારી, તે વિચારતાં સમકિત મેાહનીયનો નાશ કરી સ્વસ્વરૂપ ઉપર જે અખંડ પ્રતીતિ રહે તેા ક્ષયાપશભિક સમતિ થાય. અને ક્વચિત ભોંદ, ક્વચિત તીવ્ર, ક્વચિત સ્મરણ
>( ૯૮ )
For Private And Personal Use Only
