________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરોપકાર
સં. ડં. વલભદાસ નેણસીભાઈ- મોરબી
પરોપકારાય સતાં વિમૂતય:- સ-પુરૂષનું સર્વસ્વ માંથી જ મળે છે. મનુષ્યને પણ મહેલ - મહેપર અમાઓના ધ્યેયને માટે જ છે.ય છે. અર્થાત લાતોમાં આનંદ કરવાનું વૃક્ષોના પ્રતાપથી જ બને સમરતે વિશ્વનું શ્રેય કરવામાં જ પોતાનું જીવન વા છેવૃક્ષોમાં અમૃતરસ સમાન મધુર ફળ થાય છે, કર્તવ્ય સમજે છે-દુઃખને જોતાં પોતાના પ્રાણનો જેનો સ્વાદથી મનુષ્ય પશુઓ અને પક્ષીઓ આનંદ નિગ આપીને પણ જે તેના દુઃખને દૂર કરવાની મેળવે છે અને તેના ભક્ષણથી અસંખ્ય જીવો દાઝ ન આવી તે તે મનુષ્યનું હૃદય નહિં પણ પોતાના જીવનને ટકાવી રદ્ધા છે અનાજ પણ વનપ.પણ વા રાઠાસનું જ હૃદય કહી શકાય-ગમે તેવું સ્પતિના જીવે જ છે. તેમના નિમિનથી આખું ઉચુ બીજ ક્ષાર નીમાં વાવવાથી નિષ્ફળ જાય છે, જગત જીવે છે. જ્યારે એકેન્દ્રિય જીવો અસંખ્ય તેમ ગમે તે પવિત્ર સંબધ પણ દયાશુન્ય અને પન્દ્રિય પશુ-પક્ષીઓ તથા મેનુ ઉપર આટલે પોપકારની લાગણી હીન મનુષ્યના હૃદયમાં પરિણામ બધે ઉપકાર કરી રહ્યા છે. વિવેકન્ય પશુઓ પામ નથી.
પણ મનુષ્યનું હિત કરી રહ્યા છે ત્યારે એકેન્દ્રિય પરોપકાર એ પરમાર્થ માર્ગની સીડી છે સીરીના કરતાં કાયપણામાં પાંચ ગણી કેરિએ અધિક ચડેલા ન મનથી મહેલમાં પહોંચી શકાય છે તેમ પાપ અને પુન્યરાશિમાં એન્દ્રિય કાં અનંતાનંત દરજે કારના નિમિનરી પરમાર્થ પદને પામી શકાય છે. ઉચ્ચ કોટિમાં પહોંચેલા મનુએ તે એકન્દ્રિય કરતાં અન્ય આમા એના શ્રેયને જરા પણ વિચાર કર્યો જનસમાજ ઉપર અનંત ગણે અધિક ઉપકાર કરે વિના માત્ર પડતાના જ સ્વાર્થ માં લીન થયેલ તે જ મનુષ્ય કહી શકાય. મનુષ્ય પામીને બીજાને પરોપકારહીન મનુષ્કામાં કુતરાં-બિલાડાં જેમ દુ:ખ આપવામાં, બીનનું હરી લેવામાં, બીજાને પોતાનું પેટ ભરવામાં જ સમજયા છે તેની માફક ત્રાસ આપવામાં છ દગા વ્યતીત થાય તો તે મનુષ્યાપાશવ જીવન વા તે કરતાં પણ અધમ જીવન ગાળી માને ઉંચે ચડી નીચે પડવાનું થાય છે. અમૂલ્ય માનવદેડો લય કરે છે.
સામાન્ય જંતુઓ જગતવાસી જીવો ઉપર માન દુર્લભ દેવ ” માનવદે આટલો ઉપકાર કરી ઉચ્ચ પદના અભિલાષી બને છે, જ્યારે અધેિ પુન્યવાન અને દુર્લભ કહ્યો છે. મનુષ્ય કરતાં મનુવાત્માઓ સામાન્ય જીવોને ત્રાસ અાપી અધેઅનંત પુણ્ય-બળહીન એવો પાણી તથા વનસ્પતિના ગતિમાં પડે છે, એ કેટલી અસની વાત છે ? જીવ પણ જનસમાજ ઉપર અગાધ ઉપકાર કરી પશુ વગેરે નિમાં ઉપાર્જન કરેલાં કર્મોથી છૂટવા રહ્યા છે. તૃપાથી મરણ પામતા મનુષ્યને જળ મળને માટે મનુષ્યદેહ એ પરમ સાધન છે; તેવાં અમૂલ્ય વાથી બચે છે, જળ એ આખી મુઠ્ઠીનું જીવન છે. જેને પામીને પણ અનેક દુકૃત કરી કર્મ ઉપાર્જન મનુષ્ય-પશુ-પક્ષો વગેરે સ્થૂલ તથા સૂમ જીને કરવાનું થાય તો તે “ધરના ઉઠ્યા વનમાં ગયા જળ જીવન આપી આખા જગત ઉપર ઉપકાર કરે અને વનમાં લાગી આગ ”ની માફક કર્મ બંધનથી છે. તાપથી વ્યાકુળ થયેલ જીવાત્મા તરૂવરની છાયામાં મુક્ત થવાને સમય જ ન રહ્યો. માટે સમસ્ત વિશ્વના બેસે તો પરિશ્રમ દૂર થઈ શીતળતા અને શાંતિ આત્માઓ પ્રત્યે આત્મભાવ રાખીને જગતનું શ્રેય મળે છે. નિરાશ્રિત પક્ષી ઓને ધર અને કેડાર એ કરવામાં જ જેનું જીવન વ્યતીત થાય છે, તેનું જ વિશ્વનાં ક્ષે જ છે; અથાત્ રહેવાનું અને ખાવાનું જીવન સફળ છે.
For Private And Personal Use Only
