________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુપાત્ર દાન
સં. ડૅ, વલભદાસ નેણસીભાઈ–મોરબી "सुष्टु पात्रं सुपात्रं सुपात्रे दीयते तस्सुगब दानं"
ઉત્તમ પાત્રમાં દાન આપવું તે સુપાત્ર દાન પૈસાના અન્ન પાવણી અંત:કરણની મલિનતા થાય કહેવાય છે. આ દાન શ્રેષ્ઠ દાન છે-સુપાત્રમાં જે છે, “આહાર તેવા એડકાર” માટે જે ધંધામાં પાત્ર શબ્દ છે તે વાસણ કે બીજા પદાર્થ આશ્રયી કુડ-કપટ થતા હોય, અનેક જીવને ત્રાસ થતો હોય નથી–પણ લાયકાતપણાને આશ્રયી છે. જેનામાં ઉત્તમ એવા માત્ર વ્યાપારથી નિવૃત થઈ સત્ય તથા ન્યાયને લાયકાત હોય તે સુપાત્ર કહેવાય છે. સુપાત્ર દાનથી માર્ગે કમાણી કરનારના અંતરમાં તથા તે દ્રવ્યના પરમ ભક્તિ, પરમજ્ઞાન અને પરમાત્માની પ્રાપ્તિ ખોરાકમાં સાત્વિકતા હોય છે, જેથી બુદ્ધિ નિર્મળ થાય છે. ચિત્ત-વિન અને પાત્ર એ ત્રણે સંગે રહે છે, હુય જાગ્રત હોય છે. અનીતિ કે અસત્યથી સને પગે પરિણમે તે જ સુપાત્રે દાન કહી શકાય છે. મહાપાપને ધધ કરનાર તથા ફરતાથી કમાણી
ચિન:--યાસતેલની દુર્ગધ યુક્ત વાસણમાં તેની કરનારનું હૃદય પાપી હોય છે અને તેવા પાપી પારાએ ગધ દૂર કર્યા વિના તેમાં દૂધ-દહિં કે થી પૈસાના ખારાકમાં તામસી તથા રાજસી વૃતિઓ વિગેરે નાંખવાથી તે બધાને ખરાબ થઈ જાય છે; ઉપન્ન થવાથી હૃદય કિલષ્ટ બને છે, તેથી સદ્દભાવના પણ આપણું ઉપભાગને અર્થે કામ આવતા નથી. વો ધર્મ પ્રીતિ પિન્ન થતી નથી, માટે વિત્ત સત્ય તેમ અંત:કરણ એ પરમાર્થ તત્વને રહેવાનું પાત્ર તથા ન્યાયપાત હોય તેજ દાનની સિદ્ધિ થાય છે. (વા સણુ) છે, તેમાં મેહ-માયા-મૂ-કપાય-વિયાદિ પાત્ર :-મધુર દૂધ તથા સ્વરછ જળ હોય પણ અધમ દેની ખરાબ ગંધ અંતઃકરણમાં ભરાઈ જે તેને કાદવ-કીચડ કે દુગધવાળા ખરાબ પાત્રમાં રહી છે, ત્યાં સુધી સંત સમાગમ-સેવા-ભક્તિ તથા નાખ્યું હોય તો તે ગંધાઈ જાય છે. તેમ નિર્મળ સએફ એ ધૃત વા એનું નાંખવાથી તે ખરાબ થઈ ભાવપૂર્વક, ન્યાય વિત્ત–સંપન્ન પદાર્થોનું દાન અધમ જાય છે વા ગંધાઈ જાય છે, અર્થાત્ નિષ્ફળતાને પાત્રને આપવાથી આત્મિક લાભની પ્રાપ્તિ થતી નથી. પામે છે. માટે ચિત્તમાં વિશુદ્ધતા, પવિત્રતા, ક્ષમા, માટે પાત્ર પણ ઉત્તમ જોઈએ, આ વિશ્વમાં વિવિધ ભકિત, જિજ્ઞાસા, નિમેંદતા, વિષય વિરકતાદિ સદ્- જાતિના અનંત જીવોની કેઢિમાં સર્વોત્કૃષ્ટ પાત્ર ગુણે હોય તો તેવા ચિત્તમાં નિર્મળ પ્રેમ (ભક્તિ) સપુરૂષ ત્યાગી-સંયમી મહાત્માઓ જ છે. સચ્ચિદાભાવના પ્રબળપણે પ્રગટ થાય છે ભાવના દુશી નંદ (સમ્યગૂજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રમય )રૂપ અવિનાશી સિદ્ધિ: ભાવના પ્રમાણે સિદ્ધિ થાય છે. ભાવના એવુ આત્મ-જેને હૃદયમાં નિરાવરણપણે પ્રગટમલિન હાય યા શિથિલ હોય તે ફલ સિદ્ધિની પણાને પામ્યું છે તેને જ જ્ઞાનીએ સત્પુરુષ કહે છે. નિરર્થકતા થઈ જાય છે. ચિત્ત દે મુક્ત વિશુદ્ધ હેય માસખમણને પારણે માસમણુના ઉપવાસે ત્યારે તેવા ચિત્તમાં પ્રસન્નતા અને નિષ્ઠામતા એ બે કરતા હોય, બાઇયોગને હાબળથી ઉત્કૃષ્ટપણે "માહ્ય ઉત્તમ ગુણો ઉત્પન્ન થાય છે. એ બને ગુણ સંયુકત ચારિત્ર પાળતા હોય પણ જો એ તમાં આત્મજ્ઞાન ચિત્તમાં ઉલ્લાસભાવ હોય તેથી દાનની સિદ્ધિ થાય છે. પ્રગટ ન થયું હોય, તે તેને શાસ્ત્રકારી અજ્ઞાની
વિત્ત -દાન આપવામાં પૈસાની જરૂર પડે, તે કહે છે. પુરૂષ તેજ છે કે જેને નિશદીન આત્માને પૈસે સત્ય અને નીતિથી કમાયેલ હો જોઇએ. ઉપગ છે. અમારા મુછ-મત વા સંપ્રદાય, મહારંભ-મહાપરિગ્રહના માત્ર ધંધાથી મેળવેલ અમારે શિળે, આ અમારે ધર્મ અને આ તમારા
For Private And Personal Use Only
