________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિનપ્રતિમાદિની પ્રાચીન પૂજનવિધિ
લેખક : પ્રો. હીરાલાલ ૩કાપડિયા એસ. એ.
જૈન આગમો અને એનાં વિવરણ જાતજાતના જ્યાં જિનપ્રતિમાઓ રહેલી હતી ત્યાં રમાશે. ત્યાર વિષયે બેધ કરાવે છે આ એક વિષય તે બાદ એણે નીચે મુજબનાં કાર્યો એક પછી એક કર્યા:જિન પ્રતિમા વગેરે, પ્રાચીન સમયમાં–ઓછામાં ૧. જિનપ્રતિમાઓ નજરે પડતાં એણે એને એ ૨૪૦૦ વર્ષો ઉપર કઈ વિધિએ પૂજન થતું હતું તે છે. આ બાબતે રાયખસેણઈજજ નામના ૨. લેમહસ્તક (મોર પછી) લઈ એ વડે એણે આગમમાં જે સર્યાભદેવને વૃનાન્ત આલેખાયો છે જિનપ્રતિમાઓનું પ્રમાર્જન કર્યું, તેમાં નિરૂપાયેલી છે.
૩. સુગધી જળવડે પ્રતિમાઓને એણે સ્નાન કરાવ્યું. ‘સુધર્મા’ સભાના ઇરાને ખૂણામાં ૧૦૦ જન ૪. “ગશીર્ષ' ચંદન વડે ગા ઉપર એણે લેપ કર્યો. લાંબું, ૫૦ જન પહોળું, અને છર જન ઊંચું ૫. ગાત્રે સુવાસિત અંગ લૂણાથી એણે લૂળ્યાં. એવું ‘સિદ્ધાયતન” છે. એ સિદ્ધાયતનની બરાબર ૬. જિનપ્રતિમાઓને બે દેવળ એણે પહેરાવ્યાં. વચ્ચે ૧૬ જન લાંબી, ૧૬ જન પહેળી અને ૭. એ સંવત્સ પ્રતિમાઓ ઉપર લ, માળા ગંધ, ૮ એજન જાડી એવી મણિ પીઠિકા છે. એના ઉપર ચૂર્ણ, વર્ણ, વસ્ત્ર, આભૂણુ વગર એના ચાવ્યા. એટલે જ લાંછે તેમ જ એટલે જ પહોળા અને ૮. લાંબી લાંબી માળાઓ એણે પહેરાવી. ડોક વધારે ઊંચે એ “દેવછંદક' છે. જેના
૯ફૂલોનાં પગર એણે ભય.. ઉપર 'જિનની ઊંચાઈ જેટલી ઊંચી ૧૦૮ જિન- ૧૦, જિનપ્રતિમાની સન્મુખ આડે મંગો એણે
આલેખ્યાં. પ્રતિમાઓ છે.
૧૧. પ્રત્યેક પ્રતિભા આગળ એ ધૂપ કર્યો. સિદ્ધાયતનના ઈશાન ખૂણામાં ‘ઉપપત-સંભા” ૧૨. ગંભીર અર્થવાળા મેટા ૧૦૮ ઈદે બેલી છે. એના ઈશાન ખૂણામાં પાણીને મેટ ધરે છે. એણે પ્રતિમાઓની સ્તુતિ કરી. એના ઇશાન ખૂણામાં “અભિષેક-સભા” છે. એના ૧૩, એ સાત-આઠું પગલાં પાડે ફર્યો. ઈશાન ખૂણામાં “અલંકાર-સંભા’ છે. એના ઈરાન ૧૪. બેસીને ડાબો પગ ઊંચે રાખી અને જમણા ખૂણામાં વ્યવસાય-સભા' છે અને એમાં એક મે, હું પગ જમીન ઉપર મૂકી મસ્તક ત્રણ વાર પુસ્તકરત્ન છે.
નભાવી એણે “નમુથુગ” કહ્યું. ઉપર્યુક્ત સિદ્ધાયતન સુભદેવના વિમાનમાં લેમસ્તકથી પ્રમાર્જન કરવાથી માંડીને આવેલું છે. એની “ સુધમાં સભામાં ચયસ્તંભ છે. આભૂષણદિ ચડાવવા સુધીની ક્રિયાઓ રગે નીચે તેમાં જિનના સથિઓ રાખેલાં છે.
મુજબ ગણાવેલ તે અંગે કરી –
સિદ્ધાયતનને વચલે ભાગ, એની ચારે બાજુનો સુર્યાભદેવે ઉપર્યુક્ત પુસ્તકન ઉઘાડી વાંચી દ્વાર–પ્રવેશ, મુખ મંડપ, પ્રેક્ષાગૃહ મંડપ, વજી મય ધાર્મિક વ્યવસાયને અંગેની માહિતી મેળવી. પછી અખાડે, ચૈત્યસ્તંભ, મણિપાલિકાએ ઉપરની જિનપુષ્કરિણીમાં ઊતરી એણે પોતાના હાથપગ ધેયા. પ્રતિભાએ, ચિત્યવૃક્ષા, મહેન્દ્ર પ્રજો, “નંદા પુષ્કત્યાર બાદ એક મોટી ઝારી (ભંગાર) અને પુષ્કરિણી- રિણુએ, માણુવક, ચૈત્યસ્ત બેમાં સચવાઈ રહેલાં માંના કમળે લઈ એ સિદ્ધાયતનમાંના દેવછંદકમાં જિન-સકિથએ, દેવ શયાએ, નાના મહેન્દ્ર જે.
, “સુધર્મા સભા, ઉપપાત-સભા, અભિષેક સભા, ૧ આથી કયા તીર્થકર અભિપ્રેત છે તે જાણવું અલંકાર-સભા, બધી સભાઓને ચારે તરફ પ્રદેશ, બાકી રહે છે.
દર બુધે સ્થળે આવેલી પૂતળીઓ (શાલભંજિકાએ).
For Private And Personal Use Only
