Jagat KalyankarI Jain Dharm

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 48

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸੀਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਅਹਿੰਸਾ ਹੈ। | ਧਰਮ ਦਾ ਸਵਰੁਪ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਧਰਮ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਅੰਗ ਹਨ, 1. ਅਹਿੰਸਾ, 2. ਸੰਜਮ, 3. ਤੱਪ।
| ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਅਰਥ ਕੇਵਲ ਅਹਿੰਸਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣ ਦਾ ਘਾਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨ ਰਾਹੀਂ, ਵਚਨ ਰਾਹੀਂ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦੇਣਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਮਾੜਾ ਨਾ ਸੋਚਨਾ ਅਤੇ ਕੋੜਾ ਕਠੋਰ ਮਾੜਾ ਵਚਨ ਨਾ ਬੋਲਣਾ ਇਹ ਵੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦੀ ਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਹਿੰਸਾ ਵਰਤ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਲਈ ਸੱਚ, ਚੋਰੀ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ, ਅਤੇ ਅਪਰਿਗ੍ਰਹਿ ਵਰਤਾਂ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜ ਮਹਾਂ ਵਰਤ ਮਿਲਕੇ ਹੀ ਸੰਪੂਰਨ ਅਹਿੰਸਾ ਧਰਮ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੈਨ ਮੁਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਮਹਾਂ ਵਰਤਾਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਪੰਜ ਮਹਾਂ ਵਰਤ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਘਰਿਸ਼ਤ ਅਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਘਰਿਸਤ ਦੇ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਅਣੂਵਰਤ ਆਖਿਆ ਗਿਆ
ਸੰਜਮ ਸਾਧਨਾ: | ਸੰਜਮ ਆਤਮਾ ਦੀ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਸੰਜਮ ਅਧਿਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੈ। ਬਿਨਾ ਸੰਜਮ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ। ਸੰਜਮ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤਾਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ ਖੁਲਾਪਣ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਰੋਕਿਆ ਨਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਵਹਿਸ਼ੀਪੁਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਵੀ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਜੀਵਨ
੭