________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રિની પર્વત નગરી વિશ્વમાં બીજે ક્યાંય નથી. એથીજ જૈન ભાવિકોમાં ધર્મની દષ્ટિએ મહત્ત્વની હોવાની સાથે સાથે આ નગરી પ્રવાસીઓ માટે પણ અનુપમ સ્થાન બની ગઈ છે, અને વિદેશીઓ પણ આકર્ષાઈને આવે છે.
જૈન શાસ્ત્ર અનુસાર આ તીર્થ પ્રાયઃ શાશ્વત તીર્થ માનવામાં આવે છે. પ્રાચીન સમયમાં આને પુંડરિકગિરિ કહેતા હતા. શાસ્ત્રોમાં આ મહાન તીર્થનાં ૧૦૮ નામો આપવામાં આવ્યાં છે. જેના શાસ્ત્રો અનુસાર અહીં અનેક આત્માઓએ સિદ્ધપદ પ્રાપ્ત કર્યું છે.
એમ મનાય છે કે મોટા ભાગનાં મંદિરે ૧૫મા કે ૧૬માં શતકમાં અને તે પછી બંધાયાં છે જયારે એકાદ બે મંદિરો કુમારપાળના સમયમાં બંધાયાં હશે. હાલ આ વિષય પર સંશોધન ચાલી રહ્યું છે કારણ જૈન મંદિરે શેત્રુંજય પર કયારથી બંધાયાં તેને કોઈ નકકર પુરાવો પ્રાપ્ત થયેલ નથી. આમ છતાં જેનશાસ્ત્રો વગેરેમાં મળતા ઉલેખ અનુસાર આ તીર્થશાશ્વત છે એને તેના અનેક ઉદ્ધાર થયા છે અવસર્પિણ કાળમાં ૧૬ જેટલા ઉદ્ધાર થયા છે. પહેલો શ્રી આદીશ્વર ભગવાનના પુત્ર ભરતચક્રવતી દ્વારા થયેલ. મૌયરાજા, આંધ્રપતિ સપ્તવાહન વગેરે રાજવીઓ, શ્રેષ્ઠીઓ આ તીર્થના ઉદ્ધારકે હતા. આગમયુગપછી પૌત્રકયુગના પૂર્વાધમાં શેત્રુંજય પર્વત બૌદ્ધોના હાથમાં ચાલ્યો ગયો હેવાનો ઉલ્લેખ પણ છે. જે કે આઠમી સદીમાં તે પુનઃ જેને મળ્યું હોવાનો ઉલ્લેખ છે. આઠમી-નવમી સદીના જૈન શાસ્ત્રોમાં શેત્રુંજયની સિદ્ધિને ઉલ્લેખ મળી આવે છે. ગણધર પુંડરિકની પર્વત પરની પ્રતિમા પરના લેખ પરથી ભગવાન આદીશ્વરનું મંદિર વિ.સં–૧૦૬૪, ઈ.સ-૧૦૦૮માં હતું તેવું પુરવાર પણ થઈ શકે છે. ૧૩થી ૧પમી સદી સુધીના ઉલ્લેખ પ્રમાણે સિદ્ધરાજે આ ગામને શેત્રુંજયને બાર ગામનું શાસન કરી આપ્યાને ઉલ્લેખ છે. ગુજરેશ્વર મહારાજ કુમારપાળ ને ચક્રવતી રાજવી યસિંહ સિદ્ધરાજે તેની યાત્રા કરી લેવાનો પણ ઉલ્લેખ છે.
આ તીર્થને મુસ્લીમ આક્રમ દરમ્યાન ભંગ પણ થયો છે. જૈન કવિ ધનપાલન મતે પાલીતાણા ભંગ મહમદ ગઝનીના સમયમાં, તે પછી ઈ.સ. ૧૩૧૩માં અલાઉદ્દીન ખીલજીના સમયમાં તેમજ મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબના સમયમાં થયેલું, જેમાં અનેક પ્રાચીન પ્રતિમાઓને નાશ થયેલ કે જિનાલયોને ખંડિયેર બનાવાયાં હતાં. પ્રવેશદ્વાર આગળના લેખ પરથી જણાય છે કે, ઈ.સ. ૧૫૮૯ થી ૧૫૯૩માં મોટાભાગનાં મંદિરને ઉછર્ણોદ્ધાર થયેલ અને નવી પ્રતિમાઓ પ્રતિષ્ઠિત કરાયેલી. આમાંનાં ઘણાંખરાં ૧૨થી ૧૪મી
For Private and Personal Use Only
