________________
THE ENLIGHTENED VISION OF THE SELF
कर्ता यः कर्मणां भोक्ता, तत्फलानां स एव तु । बहिरन्तरुपायाभ्यां तेषां मुक्तत्वमेव हि ।। 10 ।।
खण्डान्वयः यः जो कोई, कर्मणां कर्मों का, कर्ता कर्ता है, तु और, स एव=वही, तत्फलानां उनके फलों का, भोक्ता भोगने वाला है। हिक्योंकि, बहिरन्तरुपायाभ्यां बहिरंग और अन्तरंग उपायों से, तेषां-उन कर्मों का, मुक्तत्वमेव-मुक्तपना ही है।
karta yah karmanam bhokta, tatphalanam sa era tu bahirantarupayabbsam tesham muktattamera hi (10)
The Soul, conditioned by the extrinsic karmas and internal defects of attachment and aversion, passions, etc., becomes the doer (karta) of jnanavarnadic karmas (karmas which obscure knowledge, etc.) and enjoyer (bhokta) of the resulting happiness or unhappiness therefrom. The same Soul by practising external austerities and by meditative efforts becomes free of the process of the doer (karta) and enjoyer (bhakta). In other words, one who is a doer (karta) and enjoyer (bhakta) of the karmas in samsaric or the worldly state, is not a doer (karta) and enjoyer (bhakta) in the mukta or liberated state.
The following four shlokas, viz. 11 to 14, show the way, how to realize the true form of the Self.
सदृष्टिज्ञानचारित्रमुपाया स्वात्मलब्धये । तत्त्वे याथात्म्य-सौस्थित्यमात्मनो दर्शनं स्मृतम् ।। 11 ।।
खण्डान्वयः सदृष्टि सम्यग्दर्शन, ज्ञान-सम्यग्ज्ञान, चारित्रं सम्यक्चारित्र, स्वात्मलब्ध ये अपनी आत्मा की उपलब्धि के लिये, उपाया: उपाय हैं। तत्त्वे आत्मतत्त्वों में, याथात्म्य-सौस्थित्यं वस्तस्वरूप के अनसार अविचल-श्रद्धान करना, आत्मनो आत्मा का, दर्शनं दर्शन अर्थात् सम्यग्दर्शन, स्मृतम्=माना गया है।
Saddrishtijnanacaritramupayasratmalabdhave tattue jathatnyasausthityamatmano darshanam smritam (11)
Samak darshan (enlightened vision), samak jmana (enlightened knowledge) and samak charitra (enlightened conduct), all the three taken together, lead to the path of self-realization, which in other words is the same as seeking salvation, moksha or liberation from the
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
