Book Title: Ekant etle Vinash Anekant etle Vikas Author(s): Rohit A Shah Publisher: Z_Jayantsensuri_Abhinandan_Granth_012046.pdf View full book textPage 2
________________ વહી રહયા છીએ !” બીજા બાળકે તેની ભૂલ સુધારતાં. કહયું. કેવી વિચિત્ર છે. આ વાત ! પોતાનો બાપ બીમાર હોય તો ‘આપણે થડ ઉપર સ્થિર બેઠાં છીએ, આ થડ તણાઈ રહયું છે !” રજા લેવી જરૂરી બને અને બીજાનો બાપ બિમાર હોય તો એને ત્રીજા બાળકે કહયું, “તું પણ ખોટું કહે છે. ખરેખર તો આ નદી રજા ન મળે ! વહી રહી છે !” ત્રણ બાળકોનો આવો સંવાદ સાંભળીને તેમની | પોતે જ્યાં નોકરી કરતા હોઈએ ત્યાં, ઑફિસ છૂટવાના સમય માતા બોલી, “બેટા. નદી તો કદી વહી જ ના શકે. નદીનું જળ પછી બસ આપણને રોકાવાનું કહે તો આપણે કહીશું, કે બોસ બહુ વહી રહયું છે. જે નદીમાં જળ ના હોય, તે શી રીતે વહી શકે ?” ખરાબ માણસ છે, શોષણ કરે છે. પરંતુ આપણા ઘેર કોઈ કામ છેવટે બાળકોના પિતાએ કહયું, “તમે સૌ પાગલ છો. તમે માત્ર માટે માણસ રાખ્યો હોય તો એને થોડો વધુ સમય રોકીને ય પોતાના સત્યને જ વળગી રહ્યાં છો. ખરેખર તો જળ પણ વહી આપણે આપણું કામ પૂરું કરાવવાનો આગ્રહ રાખીએ છીએ ! રહયું છે. નદી પણ વહી રહી છે, થડ પણ વહી રહયું છે અને એકાન્ત દ્રષ્ટિ માનવીને આત્મકેન્દ્રી અને સંકુચિત મનોવૃતિવાળો આપણે સૌ. પણ અત્યારે તો વહી રહયાં છીએ. વળી બીજી રીતે વિચારીએ. તો નદીનું જળ ઢાળ તરફ જઈ રહયું છે. નીચાણની બનાવે છે. પોતાને માટેના તેમજ અન્યને માટેના માપદંડો, ધોરણો. અને આગ્રહો વચ્ચે તે ભેદ કરે છે. દિશામાં વહી રહયું છે. જળ દરેક વખતે વહન કરતું નથી. સરોવરનું જળ વહી જતું નથી. એને જ્યારે ઢાળ-નીચાણ તરફ ભેદદ્રષ્ટિ સત્યની વિરોધી છે. જવાના સંયોગો મળે, ત્યારે જ તે વહે છે." - એકાન્તદ્રષ્ટિ અસમાનતાની જનેતા છે. તે | અધ્યાત્મની વાત હોય કે ધાર્મિક ખ્યાલોની, દુન્યવી વ્યવહારની વિરોધી સત્યમાં રહેલો વિરોધ ટાળવા માટે ‘અનેકાન્ત’ સિવાયના વાત હોય કે પ્રકૃતિના રહસ્યની- જો એકાદ્રષ્ટિથી. તેને પામવા તમામ ઉપાયો વ્યર્થ છે. અનેકાન્ત કોઈ વાદ નથી. અનેકાન્ત કોઈ ગયા, તો અપૂર્ણતા અને મિથ્યાત્વ જ મળશે. પંથ નથી. અનેકાન્ત કોઈ તત્વદર્શન નથી. અનેકાન્તને જૈનો એકાન્ત દ્રષ્ટિએ જોનારને સંસાર તો શું, ધર્મશાસ્ત્રો પણ સ્યાદ્વાદ પણ કહે છે. મિથ્યા જ લાગશે. એક ધર્મમાં ચુસ્ત શ્રદ્ધાવાદી વ્યક્તિ બીજાના અનેકાન્ત એટલે વ્યાપક છતાં સહજ જીવનદર્શન. ધર્મશાસ્ત્રોની વિરોધી બની જાય છે. ખરેખર તો શાસ્ત્ર કે સિદ્ધાંત - એકાન્તને સીમાઓ છે, પણ અનેકાન્ત તો નિસીમ-અસીમ મિથ્યા પણ ન હોઈ શકે અને સમ્યફ પણ ના હોઈ શકે. જોનારની છે. એકાન્તમાં મતાગ્રહ છે. અનેકાન્તમાં મુક્તાગ્રહ છે. એકાન્તની - નજર અનેકાન્તની હોય, તો પેલો હૃદ્ધ રહેશે નહિ. મિથ્યાત્વને દિશા વિનાશની છે. એટલે એમાં વિકૃતિ છે. અનેકાન્તની દિશા જોનારી આંખ અને સમ્યને જોનારી આંખ અલગ અલગ છે. પણ વિકાસની છે, એટલે એમાં સંસ્કૃતિ છે. અનેકાન્તની આંખ સમન્વય સિવાય બીજું કાંઈ જોતી નથી ! અનેકાન્તનો વિશિષ્ટ અર્થ છે ‘સમન્વય'. ભગવાન મહાવીર અનેકાન્તના પુરસ્કત હતા તેથી તેમનું સમન્વય હોય ત્યાં સંઘર્ષ ટકી શકે ખરી ? વ્યક્તિત્વ અવિરોધાત્મક રહયું. ગણધર ગૌતમ દ્વારા તેમને પુછાયેલા તમામ પ્રશ્નોના, તેમણે આપેલા ઉત્તરો અનેકાન્ત દ્રષ્ટિથી પરિપૂર્ણ એક મૅનેજર તેની ઑફિસે પહોંચ્યો, તો ટેબલ ઉપર એક છે. એક વખત તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે સાધના જંગલમાં થઈ ટેલિગ્રામ પડ્યો હતો. તેમાં લખ્યું હતું કે ‘તમારા પિતાજીની શકે કે નગરમાં ? પ્રભુએ કહયું. ‘સાધના જંગલમાં થઈ શકે અને તબિયત અત્યંત ખરાબ છે. તરત આવી પહોંચો.’ મેનેજર વિક્ષુબ્ધ નગરમાં પણ થઈ શકે, એટલું જ નહિ, સાધના જંગલમાં પણ ના. થઈ ગયો. તરત કાગળ-પેન લઈને રજાનો રિપોર્ટ લખવા માંડ્યો. થઈ શકે, અને નગરમાં પણ ના થઈ શકે !' રિપોર્ટ લખીને એ મેનેજર, પોતાના બૉસની કેબિનમાં જતો હતો. એકાન્ત દ્રષ્ટિથી જોતાં સ્થળ અને સાધના ભિન્ન દેખાશે. ત્યાં જ એનો એક પટાવાળો ત્યાં આવીને બોલ્યો, “સાહેબ ! મારા અનેકાન્ત દ્રષ્ટિથી જોતાં સ્થળ અને સાધના અભિન્ન થઈ જશે. ગામડેથી તાર આવ્યો છે. મારા પિતાજી અત્યંત બીમાર છે. મારી એ તાર મેં આપના ટેબલ ઉપર મૂક્યો હતો. મારે થોડા દિવસની વસ્તુસ્થિતિને તેના પૂર્ણ સંદર્ભો સહિત જ મૂલવી શકાય. જો. રજાઓ લેવી પડે તેમ છે...” આંશિક સંદર્ભો ઉપરથી સમગ્રનું તારણ પામવા જઈએ તો આપણે. અસત્ય કે અર્ધસત્ય. જ પામી શકીએ. અર્ધસત્ય વાસ્તવમાં અસત્ય “શું એ તાર તારો હતો ?" કરતાં વિશેષ જોખમી છે. નાસ્તિક વ્યક્તિ કરતાં અંધશ્રદ્ધળુ વ્યક્તિ ''જી, સાહેબ !'' વધુ ખતરનાક છે. નાસ્તિક માનવી પોતે મંદિરે નહિ જાય કે પાઠ“ઓહ !” મૅનેજરને નિરાંત થઈ. પોતાનો બાપ બીમાર નથી! પૂજા નહિ કરે એટલું જ પરંતુ અંધશ્રદ્ધાવાળા લોકો તો ક્યારેક પોતે લખેલો રજાનો રિપોર્ટ ફાડી નાખ્યો. ઝનુનથી. પ્રેરાઈને બીજા ધર્મનાં મંદિરો કે ધર્મસ્થાનો તોડવા પણ તૈયાર થઈ જાય. બીજા ધર્મના સિદ્ધાંતોને સમજ્યા વગર જ એનો પટાવાળાએ પૂછ્યું, “સાહેબ ! મારી રજાઓ મંજૂર કરશોને ?” | વિરોધ કરવા લાગી જાય છે ! આ જગતને મિથ્યાદ્રષ્ટિવાળા “ના. અત્યારે ઑફિસમાં કામકાજનું ભારે દબાણ છે. કોઈને નાસ્તિકોએ જેટલું નુકસાન નથી પહોંચાડ્યું તેટલું નુકસાન રજા નહિ મળી શકે !” મૅનેજરે કહયું. - URL થયા લિ ., कूड कपट जिस में सहज, माया मान पड़ाव । जयन्तसेन उस देहि की, डूबे जीवन नाव ।। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.orgPage Navigation
1 2 3
