________________
આંતર વૈભવ
( નોંધ : રાક્ષી થિયેટરમાં પૂ. ગુરુદેવ શ્રી ચિત્રભાનુએ શરુ કરેલ ‘આંતર વૈભવ’ પ્રવચન માળાનું તા. ૧૮-૮-૬૮ આપેલુ* પ્રવચન )
સ્ટીમરના કપ્તાને જાહેર કર્યુ : “સ્ટીમર ઉપડી રહી છે, જેને મેસવુ હાય તે બેસી જાય.” મંદર ઉપર ઊભેલા મુસાફ્રા બેસવા ગયા ત્યાં એક પ્રશ્ન પૂછ્યા : “આ સ્ટીમર કયા બંદરે જઇ રહી છે? ”
નહિ મળે તેા કાઇ ખડકની સાથે અથડાઈને યાત્રા પૂરી કરીશું. ભગવાન કરશે તે ખરું, ઈશ્વર ઈચ્છા ખલિઅસિ, તકદીરમાં લખ્યુ હશે તે થશે.”
કપ્તાને કહ્યું : આવી પાગલ જેવી જાતે શુ કરી છે? સ્ટીમર કયાં જવાની છે એ જાણવાની શી જરૂર ? તમે તમારે બેસી જાઓ. જ્યાં જવાશે ત્યાં જઈશું, પહેાંચાશે તે પહેાચી, ડૂબશે તેા મરી જઈશું. જેને બેસવુ હાય એને માટે સ્ટીમર તૈયાર છે. કયાં જવાનુ છે એ તે મને પણ ખખર નથી.”
તૈયાર
આ સ્ટીમર બધી જ સગવડા વાળી છે, એમાં ઍરકન્ડીશન પણ છે, અરે ! મત બેસવા મળે તેમ છે છતાં એમાં મુસાફરી કરવા કાણુ થશે ? સહુ કહેશે : “કપ્તાનને જ ખખર નથી કે આ સ્ટીમર હું કયા બંદરે લઇ જવાના હું તે એમાં કયા મૂર્ખ બેસવા તૈયાર થશે ?”
હું પણ ભવના સુસાને એ જ પૂછ્યું : “તું કયાં જવાના છે? ડિગ્રીઓ મેળવી રહ્યો છે, પૈસા ભેગા કરી રહ્યો છે, મોટાં મોટાં તોતિંગ મકાના બાંધી રહ્યો છે, રાજ નવી નવી શેાધખેાળ કરી રહયા છે, દિવસ રાત ઢોડાદોડ કરી રહ્યો છે; તું આ બધું કરી રહ્યો છે પણ કહે તેા, તારી આ સ્ટીમર કયા બંદર તરફ જઈ રહી છે? ”
કયાં પહોંચવાનું છે એ ખબર નથી તેમ છતાં મુસાફરી ચાલુ છે, ખડકેાની વચ્ચે થઈને, મેટાં મેાજાઓ અને તાક઼ાનાની વચ્ચે ચાલી જ જાય છે. એના કપ્તાન કેવા ગાફેલ છે ! પ્રમાદમાં કેવા ચકચૂર છે ! કહે છે : “ જ્યાં જાય ત્યાં જવા દો. કોઈ અંદર મળી જાય તેા ઠીક છે,
-
ભગવાન જેમ કરશે તેમ જ જો કરવાનુ હાય તેા પછી તું શું કરવાના ? તે કહેઃ “હું તે જે ગોરખધ ંધા કરી રહ્યો છું, અસત્ય ખેલી રહયા છું, લેાકાને શીશામાં ઉતારી રહયા છું; સાચા-ખોટાં કરી, બનાવટ કરી પૈસા ભેગા કરી રહયા છું એ જ કરવાના.” “તારા જીવનનુ શું?” તે પાછું કહેશે : “ભગવાન જાણે. ’’
આ નાદાન કપ્તાન આટલેથી નથી અટકતા. કહે છે: “ ભગવાને જે રીતે ગોઠવ્યું હશે એ પ્રમાણે થશે. વિધિના લેખા તેા કંઈ બદલાતા હશે ?' જાણે, વિધિના હાથમાં મધુ' છે અને માણુસના હાથમાં કાંઇ નહિ ! માણસ પોતાને કેવા અહીન માનતા થઈ ગયા છે!
ખેલતાં માણસ પોતાના પુરુષા ગુમાવી બેસે સાવ ઘસાઇ ગયેલાં, નિ`ળ વાકયે ખેલતાં છે, અલહીન બની જાય છે.
જીવનયાત્રા જો આ રીતે જ પૂરી કરવાની હાય, નિરાશાનાં વાકયેા જ જો ખેલવાનાં હાય તા જેને શસ્ત્રો હેદી શકતાં નથી, પાણી ભીજવી શકતું નથી, પવન સૂકવી શકતા નથી અને પાવક ખાળી શકતા નથી એવા અંદર બેઠેલ જ્યેાતિ સ્વરૂપ આત્માની શક્તિના કાઈ અ જ નથી !
આનંદમય, સુખમય, શાશ્ર્વતમય એવા સમર્થ કમાન તમારામાં હાવા છતાં શું તમે એમ જ કહયા કરશે! કે ભગવાન કરે તે ખરું, તકદીરમાં લખેલું તે કાંઈ હવે બદલાવાનું છે ?
