________________
દિવ્યદીપ
૧૪૧ એથી જ જૈન ધર્મના આચારની દષ્ટિએ, આ સામાન્ય જરૂરિયાત ઉપરાંત મમતા રાખી તે અહિંસાવ્રત સમગ્ર વિશ્વમાં રહેલા નાનામોટા વસ્તુને સ્વાર્થભાવે સંગ્રહ કરે અને મમત્વસર્વ જી તરફ પ્રેમભાવ રાખવા પ્રેરે છે, અને ભાવે બીજાને એને ઉપયોગ કરવા ન દે એને એ જ જૈન ધર્મના આચારની વિશિષ્ટતા છે. આ વ્રતમાં નિષેધ છે. આજની સંગ્રહખોરી,
એ જ પ્રમાણે એનું સત્યવ્રત પણ વસ્તુનું દ્રવ્યપ્રાપ્તિ માટેની આજના યુગની ઘેલછા અને કેવળ યથાસ્થિત વકતવ્ય કરવામાં જ સમાઈ જતું લાભ અને એકલપેટાપણુ જેવા વ્યક્તિગત તેમજ નથી. એને માટે વિધાન કરવામાં આવ્યું છે કે રાષ્ટ્રોના દોષના ઉમૂલનનું તત્ત્વ આ વ્રતમાં બલવામાં પણ પ્રિય, પચ્ચ અને તથ્ય એ ત્રણ છે. એમાં live and let live તેન ચન મુંગાથાઃ ગુણોને સમાવેશ થાય તેવા જ વચનનું ઉચ્ચારણ બીજાને આપીને ભેગ-એ મહાન ભાવનાનું કરવું. જે તથ્ય હોય પણ અપ્રિય અથવા અપચ્ચ પિષણ છે. એમાં પિતાની રિદ્ધિઓનો ઉપયોગ હોય એવા શબ્દોના ઉચ્ચારણને પણ નિષેધ બીજાને માટે કરવાનું શાસન છે. કરવામાં આવ્યા છે.
આજની વિશ્વની પરિસ્થિતિમાં આ વ્રતનું * ત્રીજા અસ્તેયવ્રતને અદત્તાદાન વિરમણવ્રત સમજણપૂર્વક રાષ્ટ્ર અને વ્યક્તિ આચરણ કરે પણું કહેવામાં આવ્યું છે અને આ વ્રતનીતિ તે એમાં વિશ્વના સુખની ચાવી છે. શીખવે છે કે અદત્તના આદાન એટલે કે ગ્રહણથી આ પાંચ વ્રતને વિસ્તારી (૧) ક્ષમા (૨) મૃદુતા અટકવું. એને અર્થ એ થયો કે જ્યાં સુધી કે
(૩) ઋજુતા (૪) નિર્લોભાણું (૫) સત્ય (૬) સંયમ ચીજ એના સ્વામી તરફથી આપવાની બુદ્ધિથી () તપ (૮) ત્યાગ ૯) અકિંચન્ય અને (૧૦)બ્રહ્મન મળતી હોય છે તેવી વસ્તુના ગ્રહણને પણ ચર્ય એમ દશ પ્રકારના આચારને પણ ધર્મ નિષેધ કરવામાં આવ્યો છે. આ વ્રતનું પાલન
તરીકે વર્ણવ્યા છે. અને ગૃહસ્થના વ્રતની પુષ્ટિ કરનાર રસ્તામાં પડેલી ચીજ જેને અંગ્રેજીમાં Res
અર્થે ગુણવ્રત અને શિક્ષાત્રત પણ છે. આ સર્વ Nullius કહેવામાં આવે છે એટલે કે જેને કઈ
આચારનું વિસ્તારથી વિવરણ કરવાનો સમય નથી સ્વામી નથી એવી વસ્તુનું ગ્રહણ નહિ કરે ત્યાં
છતાં એક વસ્તુ વિષે કહું તે તે અપ્રસ્તુત નહિ લાંચરુશવતની, લૂંટફાટની કે ચેરીની તે વાત જ
ગણાય, અને એ છે ક્ષમા ગુણના વિધાન વિષે. ક્યાંથી હોય? આમાં પ્રમાણિકતાનું ભારોભાર
આ ક્ષમા ગુણના હાર્દમાં પ્રેમની પરાકાષ્ટા છે, વિધાન છે અને ન્યાયપૂર્વક જ દ્રવ્ય સંપાદન
લઘુતાના ગુણને વિકાસ છે, ઔદાર્યની ભાવના કરવું જોઈએ એવું ચોક્કસ કથન છે.
છે. અને એ ભાવનાને એટલી મહત્ત્વની ગણવામાં એ જ પ્રમાણે જાતિવિષયક વ્રત અંગે સાધુઓ આવી છે કે એ ગુણના પિષણ અથે સાંવત્સરિક માટે સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યનું વિધાન કરવામાં આવ્યું ક્ષમાપના પર્વની ઉજવણી જેનેએ રાખી છે. એ છે. જ્યારે ગ્રહસ્થના આચારમાં સ્વદારા સંતેષ દર વર્ષે નિશ્ચિત દિવસે ઉજવાય છે. એ પ્રસંગે વ્રતના પાલનનું વિધાન છે અને પરદારાગમન, ગત વર્ષમાં થયેલા એકબીજા પ્રત્યેના દેની ઇતર ગૃહીતાગમન અથવા અપરિગ્રહિતાગમનને ક્ષમાપના કરવામાં અને forgive and forget નિષેધ કરવામાં આવ્યો છે.
ક્ષમા અને વિસ્મરણની અતિ ઉદાત્ત ભાવનાનું પાંચમું વ્રત તે અપરિગ્રહવત. પરિગ્રહ એટલે પુનરાવર્તન કરી વિશ્વપ્રેમનું આહવાન કરવામાં મૂછ અથવા મમતા. કેઈપણ દ્રવ્ય વિષે
(અનુસંધાન પાનું ૧૪૨)
