________________ તા. 1-5-65 - દેત્ર દીપ રજી. નં, બી. ૯પર આવા મહાન મકાન, આવા વૈભવશાળી રાચરચીલામાં ગાંગેયે સ્વસ્થ મને જવાબ આપેઃ “મહારાજ, મન તે જાણે સાવ નાનકડું સંસ્કારસંપન્ન વિના આપ જગતના સમ્રાટ હશે, પરંતુ હું આ ભૂમિની શિક્ષણ નકામું છે. બાળકોમાં જરૂર છે સંસકાર- મર્યાદાને સ્વામી છું.' સિંચનની, સંયમ ને સદાચારયુકત શિક્ષણની, ચર્ચા વધતાં, શાંતનુની આંખ લાલ બની. સંસ્કાર ન પિષનાર માતાપિતા બાળકનાં હિતશત્રુ શાંતનુએ પણછ ચડાવીને બાણ છોડયું ત્યાં તે છે. એક સંસ્કારી પુત્રથી માતાને જે આનંદ થશે, ગાંગેયના બાણે આવી ધનુષ્યના ટુકડા કરી નાખ્યા. તે અસંસ્કારી દશ પુત્રથી નહિ થાય. તલવાર ઉપાડતા શાંતનુને ગાંગેયે કહ્યું: મહારાજ, આજે કોને મહાપુરુષોનાં ચરિત્રો યાદ નથી. હિંસા ન કરવાનો નિયમ લેનાર હું આ બાણથી માટે અમારે વારંવાર તે યાદ કરાવવાં પડે છે આપને હવે મુગટ ઉડાવું છું. તલવાર ખેંચવા કરતાં માતાએ ગાંગેયને શૌર્યવાન, કળામાં કુશળ મુગટ સાચવી લે.” અને અસ્ત્રશસ્ત્રમાં પ્રવીણ બનાવ્યું. આ માયકાંગલાં ત્યાં તે ગંગાદેવી આવી પહોંચ્યાં. પુત્રને શાંત બાળક જોઈ દયા ન આવે? દયાથી જીવતાં એ કર્યો. ગાંગેય માતાને ચરણે પડશે. શાંતનુ આશ્ચર્ય બાળકો શું કરશે ? વીર્યહીન પ્રજ, સંસ્કાર, પામ્યા: “આ મારી પત્ની ! તે આ કોણ? આ સંયમ, શિક્ષણ કેમ સાચવાશે? માતાએ કહ્યું: “બેટા, આ તારા પિતા છે. એમનાં - ગાંગેયનાં તેજ, તાકાત, કૌવત વધતાં ચાલ્યાં. ચરણમાં પગે પડને ક્ષમા માગ.' માની આજ્ઞાને તે અનુસરે છે. છેડે બેસીને જંગલમાં શાંતનુને પશ્ચાત્તાપ થાય છે. પત્નીની માફી જાય છે. પાછો આવી માને પગે પડે છે. આશીર્વાદ માગે છે. પગે પડવા જાય છે, પણ આર્ય સ્ત્રી પતિને મેળવે છે. * * પગે પડવા દે ખરી? એ તે સંયમી, સંસ્કારી ને ગાંગેયને માતાએ કહ્યું: “બેટા, અહીં આસપાસના સદાચારી છે. શાતનુ ગર્વ ગળી જાય છે. તેને વાતાવરણમાં કોઈ પ્રકારની હિંસા ન કરવી, ને થવા ખૂબજ પશ્ચાત્તાપ થાય છે. ગંગાદેવીને આગ્રહપૂર્વક ખુબ સન્માનથી–સત્કારથી નગર પ્રવેશ કરવા પણ ન દેવી.” વિનવે છે. માતાનું આ વચન માથે ચઢાવી, ગાંગેય આમ એક માતાના શિક્ષણે ભીષ્મ પિતામહમાં જીવનમાં પ્રગતિ કરે છે. ઉત્તમ સંસ્કાર સીંચ્યા ને વિશ્વવંદનીય બનાવ્યા. શિકાર કરતાં કરતાં હરણીની પાછળ પડેલા માટે સંસ્કાર વગરનું શિક્ષણ તેલ વગરના દીપ સમાન શાંતનુ એક વખત આ બાજુ આવી ચઢયા. હરણ છે. શિક્ષણ અને સંસ્કાર જીવનરથનાં બે ચક છે. તે નાસી ગયું, પણ સામે હાથ ઉંચો કરી ગાંગેય સંસ્કાર, સ્વચ્છતાને સુંદરતાની જીવનમાં આવશ્યકત ઊભા રહ્યા. ગાંગેયના અવાજથી–રણકારથી શાંતનું છે. બાહ્ય હશે તે આંતરિક જન્મશે. અને આંતરિક જેવા સમ્રાટ પણ થંભી ગયા. પાછા હટી ગયા. તથા બાહ્યા સ્વચ્છતા આપણને પ્રભુતા પ્રતિ લઈ જશે. કારણ? અવાજ હતે સંયમી યુવાનનો. સંયમી "Cleanliness is next to Godliness. સ્વચ્છતા જીવનમાં એજસ, તેજ, રણકાર ને વ્યકિતત્વ રાખે. તન, મન અને આત્મા–ત્રણેને નિર્મળ ને - સ્વચ્છ રાખે. શાંતનુ બોલ્યા: “મને રોકનાર તું કોણ? હું ત્યાં હશે શિક્ષણ અને ત્યાં હશે સંસ્કાર. સમ્રાટ ." મુદ્રક, પ્રકાશક અને સંપાદક શ્રી ચંદુલાલ ટી. શાહે મહેશચંદ્ર પ્રીન્ટર્સ મુંબઇ નં. 2. માં છપાવી, ડીવાઇન નૈલેજ સોસાયટી (દિવ્ય જ્ઞાન સંધ) માટે "કુમકુમ” સ્વામિ વિવેકાનંદ રોડ, મુંબઈ નં. 56 માંથી પ્રગટ કર્યું છે. જન્મે છે. S
