________________
બીડું મોંમાં નાખી ચાવવા લાગ્યા.
મહારાજ ! આપે મને જલદી કેમ બોલાવ્યો ?' દામોદરે પૂછયું.
‘દામોદર ! મારા મનની એક ઇચ્છા છે. મારે ધારાનગરી જોવી છે. છૂપા વેશે ત્યાંનો રાજા ભોજ જોવો છે. એને સાંભળવો છે.”
દામોદર કહે, “મહારાજ ! ભોજ માણસ જેવો માણસ છે. બીજી નગરી જેવી ધારાનગરી છે. આ કિનારે ઊભેલાને સામો કિનારો સારો લાગે. સામા કિનારે ઊભેલાને આ કિનારો સારો લાગે. રાજા ભીમદેવના ગુજરાતમાં માળવાનાં વખાણ થાય. રાજા ભોજની ધારાનગરીમાં ગુજરાતનાં વખાણ થાય.”
‘દામોદર ! મારી વાત એમ ઉડાવી દે નહીં. ગુજરાતનો હું રાજા છું. પણ ગુજરાતના એક-એક ઘરમાં રાજા ભોજનું નામ ગુંજે છે. જેમ મકાનેમકાને ફેર હોય છે, એમ માણસ-માણસે પણ ફેર હોય છે. ભોજના કંઠમાં સરસ્વતી છે, હાથમાં મહાકાલી છે. હૃદયમાં લક્ષ્મી છે. દાની, માની, અને જ્ઞાની એવો બીજો કોઈ રાજા મેં જાણ્યો નથી. શત્રુની પણ સારી વાત સ્વીકારવી જોઈએ. ગુજરાતીનું મન સાંકડું ન હોય.'
‘પણ મહારાજ ! આપની મુલાકાત એટલે માથાના સોદા !” દામોદરે બીક બતાવી.
“માથાથી હું ડરતો નથી. પણ આવો દેશ ને આવો રાજા જોવો છે. કહે છે કે અભણ બ્રાહ્મણને માળવામાંથી દેશનિકાલ મળે છે, ને ભણેલા કુંભારને માન મળે છે. ત્યાં અભણ હોય તેને તિલક કરવાની કે છત્ર રાખવાની મનાઈ છે, શૌર્ય અને સંસ્કારમાં અલકાનગરી સમી અવંતિ જોવી છે, મુજસાગરની સહેલ માણવી છે, મહાકવિ કાલિદાસને નજરે નિહાળવા છે. કહે છે કે ભોજની માતા સાવિત્રી અને ભોજની પત્ની લીલાવતી કલા અને કલ્પનાના અવતાર છે. દામોદર, જીવ્યા કરતાં જોયું ભલું. તું કહે ત્યારે રવાના થઈએ.’
જેવી બાળકની હઠ હોય એવી રાજાની હઠ. સમજાવ્યા સમજે નહીં.
દામોદરે વાર-તિથિ નક્કી કર્યા અને તે દિવસે વેશ બદલીને બંને રવાના થયા. રાજા ભીમદેવને પાનની છાબવાળો બનાવ્યો. હાથમાં
દર્શન કર્યા
D
=
