Chikitsa Kalika

Author(s): Narendranath Mtra
Publisher: Mitra Ayurvedic Pharmacy

Page 15

चिकित्साकलिका |
रुपदर्शितः । तथा चोक्तं सुश्रुते - " ब्रह्मा प्रोवाच ततः प्रजापतिरधिजगे, तस्मादश्विनावश्विभ्यामिन्द्रः, इन्द्रादहं मया त्विह प्रदेयमर्थिभ्यः प्रजाहितहेतोरित्यादौ । अभिधेयं पुनः शल्यादीन्यष्टावङ्गानि पुरुषार्थादिचतुष्टयं वा । प्रयोजनं तु व्याधिपरिमोक्षः स्वास्थ्यरक्षणं चेदमासन्नम् । विप्रकृष्टं धर्मार्थकाममोक्ष इत्येव ॥
चिकित्साकलिकायाः परिविघ्नविनाशनार्थ कोपशमनार्थं नम
२
स्कारमाह ग्रन्थकारः
सूर्याविधन्वन्तरिसुतादीन् भक्तया नमस्कृत्य पितुश्च पादान् । कृता चिकित्साकलिकेति योगे - मला सरोजैरिव तीसटेन ॥ १ ॥
तीसटेन योगैर्माला कृतेति क्रियापदम् । किं कृत्वा ? नमस्कृत्य । कया ? भक्तथा । कान् ? सूर्याश्वधन्वन्तरि सुश्रुतादीन् । सूर्यश्च अश्विनौ च धन्वन्तरिश्च सुतश्च सूर्याश्वधन्वन्तरिसुतास्ते आदौ येषां ते तथा । आदिग्रहणेनौपधेनवौरभ्र पौष्कलावतात्रेयाग्निवेशचरकप्रभृतीनां ग्रहणम् । अस्मिंश्च श्लोके ब्रह्मशर्वोपेन्द्रादिदेवैर्विद्यमानैरपि यत् सूर्य्यादीनां नमस्करणं तत् प्रज्ञापूर्वकारित्वं ग्रन्थकर्तुः ख्यापयति । तथा - आदौ सूर्य्यनमस्कारः शरीरारोग्याय । उक्तञ्च -- ' आरोग्यं भास्करादिच्छेन्मुक्तिमिच्छेजनार्दनात् । ईश्वरात् ज्ञानमिच्छेच्च धनमिच्छेद्धताशनात् ॥' तथा कुलदेवतास्माकमिति । कुलदेवतात्वं तु तत्तेजःसमु त्पन्नत्वात् । सूर्य्यानन्तरमश्विनोर्नमस्करणमायुर्वेदाधिकज्ञानावबोधकम् । तथा चोतं - " अश्विनौ देवभिषजाविति " । तदनन्तरं धन्वन्तरेर्नमस्करणं अधिकृतमेतस्यादावारोग्यशास्त्रे धन्वन्तरेरनन्तरं तु सुश्रुतादीनां तच्छिष्याणामायुर्वेदकर्तृणां नमस्कारः । तदनु आयुर्वेदाधिप्रतरणपोतपात्राणां पितुःपादानां नमस्कृतिरित्यनेन क्रमेण नमस्कारं कृत्वा तदनु योगमालानामकथनं चिकित्साकलिकेति । चिकित्सायाः कलिका चिकित्साकलिका, कलिकेव कलिका यथा पुष्पकलिका विवृतपत्रकेसरा सती प्रभूतगंधामोदख्यापका एवं चिकित्साकलिका
---