________________
શ્રી ગિરનાર પર્વત ઉપર થયેલા દીક્ષાદિ ત્રણ કલ્યાણકવાળા શ્રીનેમનાથ પ્રભુની સ્તવના રૂપ અધિકાર છે.
અગ્યારમો અધિકાર : ચત્તારિ અટ્ઠ દસ દોય' પદવાળી પાંચમી ગાથામાં અષ્ટાપદાદિ તીર્થોની તથા ભિન્ન ભિન્ન સંખ્યાવાળા જિનેશ્વરોની સ્તુતિ છે.
આ પ્રમાણે સિદ્ધાણં બુદ્ધાણંમાં ૮-૯-૧૦-૧૧ ચાર અધિકાર છે જેમાં પહેલા બે અધિકારની ૩ ગાથા શ્રી ગણધરકૃત છે તે પ્રાચીન કાળમાં ચૈત્યવંદનના પર્યન્તે કહેવાતી ૩ સ્તુતિરૂપે એ જ સ્તુતિઓ હતી. ત્યાર પછીની બે અધિકારની બે ગાથા શ્રી ગીતાર્થોએ ચૈત્યવંદનના સંબંધમાં સંયુક્ત કરી છે.
બારમો અધિકાર ઃ વૈયાવચ્ચગરાણંથી પ્રારંભીને સંપૂર્ણ અન્નત્ય અને તે ઉપરાંત ૧ નવકારના કાઉસ્સગ્ગના અંતે કહેવાતી થોય સુધીનો પાઠ સમ્યગ્દષ્ટિ દેવને સ્મરણ કરવા અને તેનો કાઉસ્સગ્ગ કરવા સંબંધી છે.
૧. અહિં ૧૧મા અધિકારમાં ભિન્ન ભિન્ન સંખ્યાઓ જિનેશ્વરોને તીર્થાદિ આશ્રયી કરેલી વંદના સંક્ષેપમાં આ પ્રમાણે -
(૪+૮+૧૦+૨=૨૪) એ પ્રમાણે ૨૪ તીર્થંકરની પ્રતિમા ભરતચક્રીએ અષ્ટાપદ પર્વત ઉપર ભરાવી છે તે અષ્ટાપદ તીર્થના ૨૪ ભગવંતને વંદના થઈ. એ ગાથામાં મુખ્ય વંદના અષ્ટપદતીર્થની ગણાય છે. તથા ૪×૮=૩૨ અને ૧૦૪૨=૨૦ જેથી ૩૨ અને ૨૦ મળીને ૫૨ ચૈત્યયુક્ત શ્રી નંદીશ્વરતીર્થ ને વંદના થઈ. તથા ચત્ત એટલે ત્યાગ કર્યો છે. અરિ=અંતરંગ શત્રુ (કષાય) જેણે એવા ૮+૧૦+૨=૨૦ તીર્થંકરો શ્રીસમ્મેતશિખરગિરિ ઉપર નિર્વાણ પામેલા હોવાથી શ્રીસમ્મેતશિખર ને વંદના થઈ, અથવા ઉત્કૃષ્ટથી સમકાળે જન્મ પામતા ૨૦ તીર્થંકરને વંદના થઈ. અથવા વર્તમાનકાળમાં વિચરતા ૨૦ વિહરમાનને વંદના થઈ. તથા એજ ૨૦ ને ૪ વડે ભાગતાં ૫ આવે તેને અટ્ઠદસ એટલે ૧૮માં ઉમેરતાં શ્રી શંત્રુજયગિરિ ઉપર સમવસરેલા ૨૩ તીર્થંકરને એટલે શ્રી શત્રુંજયગિરિને વંદના થઈ. તથા ૮૪૧૦=૮૦X૨= ૧૬૦ તીર્થંકર ઉત્કૃષ્ટથી મહાવિદેહમાં વિચરતા હોય છે તેમને વંદના થઈ. તથા ૮+૧૦=૧૮૪૪= ૭૨ તીર્થંકર ત્રણ કાળની ત્રણચોવીસીના ભરત અને ઐરાવત એ ૨ ક્ષેત્રમાં જૂદા જૂદા થાય તે સર્વને વંદના થઈ. તથા ૪+૮=૧૨૪૧૦=૧૨૦X૨= ૨૪ તીર્થંકર ભરતાદિ ૧૦ ક્ષેત્રની ૧૦ ચોવીસીના થાય તેમને વંદના થઈ. તથા ૮ ના વર્ગ ૬૪માં ૧૦નો વર્ગ ૧૦૦ મેળવતાં ૧૬૪ થાય તેમાં ૪ અને ૨ મેળવતાં ૧૭૦ તીર્થંકર તીર્થંકર અઢી દ્વીપમાં ઉત્કૃષ્ટથી વિચરે તે સર્વને વંદના થઈ. તથા ચત્તારિ એટલે અનુત્તર ત્રૈવેયક કલ્પ અને જ્યોતિષી એ ૪ દેવલોકમાં, અટ્ઠ એટલે ૮ વ્યન્તરનિકાયમાં, દસ એટલે ૧૦ ભવનપતિમાં અને દોય એટલે અધોલોકવર્તી તથા તિર્યઞ્લોકવવર્તી એ બે પ્રકારના મનુષ્યલોકમાં શાશ્વત અને અશાશ્વત બન્ને પ્રકારની પ્રતિમાઓને એટલે ત્રણે લોકની સર્વ પ્રતિમાઓને વંદના થઈ. (આ ગાથાની વૃત્તિ) હજી બીજો પણ વિશેષ અર્થ આ ગાથાની વૃત્તિમાં કહ્યો છે ત્યાંથી જાણવો.
ભાષ્યત્રિક ભાવત્રિક ૧૯
