________________
અને તે કાળે જ તે પચ્ચકખાણ કરવું યોગ્ય છે, એવી જે શ્રદ્ધા રાખવી તે.
(૨) જ્ઞાનશુદ્ધિ :- અમુક પચ્ચખાણ અમુક અવસ્થામાં અમુક કાળે અમુક રીતે કરવું યોગ્ય છે અને અમુક રીતે કરવું અયોગ્ય છે, એવા પ્રકારનું જે જ્ઞાન તે.
(૩) વિનયશુદ્ધિ :- ગુરુને વંદન કરવા પૂર્વક જે પચ્ચખાણ કરવું તે.
(૪) અનુભાષણશુદ્ધિ :- ગુરુ પચ્ચકખાણ ઉચ્ચરાવે તે વખતે મંદ સ્વરે પોતે પણ પચ્ચખાણનો આલાપક ગુરુ સાથે બોલવો-ઉચ્ચરવો તે. (અથવા ગુરુ પચ્ચકખાઈ કહે ત્યારે પચ્ચકખામિ અને વોસિરઈ કહે ત્યારે વોસિરામિ કહેવું છે.)
(૫) અનુપાલનશુદ્ધિ :- વિષમ સંકટ (પ્રાપ્ત થતાં પણ પચ્ચખાણ ભાંગવું નહિ, પરંતુ સમ્યક્ પ્રકારે) પાલન કરવું તે.
(ક) ભાવશુદ્ધિ :- આ લોકમાં ચક્રવર્તી આદિના સુખની ઈચ્છા તથા પરલોકમાં ઈન્દ્રાદિકના સુખની અભિલાષા રહિત (Gએટલે નિયાણા રહિત) તેમજ બીજા કોઈ પણ પ્રકારના રાગદ્વેષ રહિત થઈ પચ્ચકખાણ પૂર્ણ કરવું તે. ૨. “અવસ્થામાં તે સાધુને અંગે જિનકલ્પ-સ્થવિરકલ્પ-પરિહારકલ્પ-યથાલંદકલ્પ-બાર પ્રતિભાધારી ઈિત્યાદિ તેમ જ ગ્લાનાદિ અવસ્થા અને શ્રાવકને અંગે ૧૧ પ્રતિમાધર, પ્રતિમારહિત,નિયતવ્રતી (અમુક વખતે અમુક પચ્ચક્ખાણ કરવાની નિત્ય પ્રતિજ્ઞાવાળા) અને અનિયતવ્રતી (છૂટા)
ઈત્યાદિ. ૩. “a” તે સુકાળ-દુષ્કાળ-વર્ષાકાળ-શેષકાળ ઈત્યાદિ અથવા નમુક્કારસહિયંનો ગ્રહણકાળ
સૂર્યોદય પહેલાં અને પૂર્ણ કાળ સૂર્યોદયથી ૧ મુહૂર્ત બાદ ઈત્યાદિ રીતે પણ પ્રત્યેક પચ્ચકખાણનો યથાસંભવ કાળ જાણવો. ૪. ગુરુને પોતાના તરફ રાગી બનાવવા માટે, લોકોને પોતાના ભક્તિભાવવાળા બનાવવા માટે,
કોઈ પ્રિય વસ્તુનો વિરહ થતાં તેને પુનઃ પ્રાપ્ત કરવા માટે (બાધા-આખડીના સ્વરૂપમાં એ પ્રત્યાખ્યાન લોકપ્રસિદ્ધ છે.) ચમત્કારી શક્તિઓ ઉત્પન્ન કરવા માટે અને આ ભવ-પરભવનું સુખ મેળવવા માટે જે તપશ્ચર્યા કરવી તે સર્વ રાહિત પ્રત્યાખ્યાન કહેવાય તથા આ વસ્તુ ભાવતી નથી અથવા ગમતી નથી, તેનો ત્યાગ કરવો અથવા વિરોધીને સંતાપ ઉપજાવવાને તેજલેશ્યાદિ લબ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા માટે ઈત્યાદિ કારણથી દેશહિત પ્રત્યાખ્યાન કહેવાય. અથવા ચાલુ તપશ્ચર્યામાં તે તપશ્ચર્યા પ્રત્યે આકરી લાગવાથી) ક્રોધ-ખેદ કરવો અથવા બીજા કોઈ પ્રત્યે ક્રોધ કરવો, અથવા ગુરુ આદિકથી રીસાઈને આહારાદિકનો ત્યાગ કરવો તથા તે તપ સંબંધી (હું આવો મહાન તપસ્વી છું એવું) અભિમાન ધરવું અથવા બીજા પદાર્થોના લાભથી પણ અભિમાની થવું, તે દેવદિત પ્રત્યાખ્યાન અને ચાલુ તપશ્ચર્યામાં શ્રી મલ્લિનાથ પ્રભુના પૂર્વ ભવના જીવની જેમ) તેતપ સંબંધી માયા-પ્રપંચ કરવો અથવા બીજા કોઈ પ્રકારનો માયા-પ્રપંચ કરવો તથા (તપસંબંધી લોભ કરવા યોગ્ય હોવાથી તપ સિવાય અન્ય) ધન-ધાન્યાદિ સંબંધી લોભ કરવો તે રાહિત પ્રત્યાખ્યાન કહેવાય. માટે તેવા તેવા સર્વ પ્રકારના રાગ-દ્વેષ રહિત થઈ પ્રત્યાખ્યાન કરવું.
ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક ૧૫૧
