________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
5:3
૭ શિક્ષણ અને સંસ્કાર છ
મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી (ચિત્રભાનુ)
આજે દરેકને ધનુ ફળ જોઈએ છે, પણ ધમ જોઇતા નથી, પાપનું ફળ જોઇતું નથી પણ પાપ છેડાતુ' નથી. જુવારને પણ ધાણી બનવા માટે અગ્નિમાં શેકાવું પડે છે. પછી જ તે શ્વેત સુંદર પાણી અને છે અને પછીજ તે નયનાને ગમે છે. જુવારના ઢગલા જેટલા સુંદર નથી લાગતા, તેથી વધારે તેની બનેલ ધાણી સુ ંદર લાગે છે, નયનરમ્ય અને રૂચિકર લાગે છે. આવુ' જ છે માનવનું સ’સ્કાર વગરના માનવી જુવાર જેવા છે જેનામાં સંસ્કાર નથી, તેના ખાવા-પીવામાં. મેલવા – ચાલવામાં કે બેસવા- ઉડવામાં જરાય 'ગ નહિ હોય. જીવનમાં, વ્યવહારમાં–સ'સારમાં ડગલેપગલે એની જરૂર છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ સંસ્કારની જરૂર તો છે જ. પણ સાંસારિક દૃષ્ટિએ પણ તેની એવીને એટલી જ અગત્યતા છે.
કેમ આવ્યે ? ‘ કેમ આવ્યા ? કેમ પધાર્યાં ? ” આ ત્રણ વાકયેામાં કેટલો ફરક છે? વચન એક છે, છતાંય વાણીમાં ફરક છે. સંસ્કાર યુકત વાણી માણસને શેાભાવે છે.
સુ'દર દાગીના પહેર્યાં હોય, સુદર કપડાં સજ્યાં હાય પણ ખેલે ત્યારે જાણે હુંસના વેશમાં
કાગડા !
સસ્કારી બનવાનું સૌથી પ્રથમ સાપાન ભાષા સુધારણા, ભાષાથી માનવીનું મૂલ્યાંકન થઇ શકે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજા, મ`ત્રી ને દરવાન ત્રણેય સાથે ફરવા નીકળ્યા હતા. રસ્તામાં ભૂલા પડયા. એકબીજાને
૧૧૦
:: R
શે।ધવા લાગ્યા. રસ્તામાં એક સાધુને બેઠેલા જોયા. પહેલાએ કહ્યું ઃ પ્રજ્ઞાચક્ષુ, આપે અહીંથી કોઇને પસાર થતાં જાણ્યા ?’
જવાબ મળ્યા: ‘ ના ભાઈ, હું અધ છું.’
તે
પૂછનારે કહ્યું : ‘ માફ કરજો, મારી ભૂલ થઇ ’ આગળ ચાલ્યા.
પછી બીજાએ આવીને પૂછ્યુ ‘ , સુરદાસ, અીંથી કઈ પસાર થયુ, ?
જવાબ મળ્યા ‘હા ભાઈ, રાજા ગયા છે ?
ત્યાર બાદ ત્રીજાએ આવીને પૂછ્યું': અં, યહાંએ કોઈ નિકલા હૈ ? ’
આગળ
For Private And Personal Use Only
- બે
સાધુએ જવાબ આપ્યા. ‘હા રાજાજી પહેલા ગયા છે, પછી મંત્રી ગણા છે ને તું દરવાન તેમની પાછી જા. ’
આગળ જતાં તે ત્રણે જણા ભેગા થયા વાત થઇ. પેલા સાધુએ રાજા, મંત્રી ને દરવાનને કઈ રીતે ઓળખી કાઢયા. એનુ એમને ખૂબ જ આશ્ચર્ય થયુ. ત્રણેય ગયા સાધુ પાસે. સાધુએ એને ખુલાસા કર્યા: ‘હે પ્રાચક્ષુ ’ સંબોધનમાં વિવેકવિનય છે. તે ઉચ્ચ કુળતા, સ સ્કારી હાવા જોઇએ, માટે તેને મેં રાજા માન્યા. 'હે સુરદાસ’ સબોધનમાં પહેલાં કરતાં આછું માન છતાં ઉદ્ધતાઇના અભાવ જણાતાં મંત્રી તરીકે ઓળખ્યો. જ્યારે ત્રીજાના સંખેાધન- અમે અધા-માં ભારે।ભાર તિકાર લાગવાથી એ દરવાન જણાય.
આત્માનંદ પ્રકાશ
