Atmanand Prakash Pustak 090 Ank 12

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/532012/1

Page #1

卐
પુસ્તક : ૯૦ અક : ૧૨
સ-૩-૧૯
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
કાઇની ભુલને પી જનાર જ ભુલ કરનારના અતરમાં પશ્ચાતાપનુ' અમૃત પ્રગટાવી શકે છે.
દ્વિતીય-ભાદ્રપદ ઓકટોબર ૧૯૯૩
卐
આત્મ સંવત ૯૭
વીર સવત ૨૫૧૯ વિક્રમ સવંત ૨૦૪૯

Page #2

-
અ નુ ક મ
ણ કા
કમ
લેખ
લે
કે
'પૃષ્ઠ
૧
-
-
સ્વ. આચાર્યશ્રી લબ્દિ સૂરી મ. હિંમતલાલ અનોપચંદ મોતીવાળા
૩
શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન ગીરનારની યાત્રા સુલભ બની યુગદેષ્ટા પ. પૂ. આચાર્ય દેવેશ વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મ. સા.
ઇવાન લીચ” ગુપ્તદાન શીલનું વ્યાપક સ્વરૂપ
૧૦૧
૧૦૪
૧૪ ૫
હિંમતલાલ અનોપચંદ મોતીવાળા
• “માનવી? પ. પૂ. આચાર્ય દેવેશ વિજયવલ્લભ સૂરીશ્વરજી મ. સા.ના પ્રવચનમાંથી મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભ સાગરજી (ચિત્રભાનુ)
૬
શિક્ષણ અને સંસ્કાર
૧૧૦
HIJA.(3)
આ સભાનાં નવા માનવતા પેટ્રના શ્રી ભાસ્કરભાઈ વી. શાહ
યુગદ્રષ્ટા આચાર્ય દેવ શ્રીમદ્ વિજયવલભસૂરીશ્વરજી મ. સા.ના મુંબઈ મધ્યે ૩૯માં સ્વર્ગારે હુણ ત્રિ દિવસીય મહોત્સવ
ભાદરવા વદી ૯-૧૦-૧૧ રવી સોમ મંગળ (તા. ૧૦-૧૧-૧૧ ઓક્ટોબર ૯૩).
પંજાબ કેસરી યુગવીર આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજ (યુગવિર આત્મારામજી મહારાજ સાહેબના પટ્ટધર) સમયને ઓળખી સમાજમાં પ્રવર્તતી સંકુચીતતા દૂર કરી સમાજમાં અદ્દભૂત પરીવર્તન અને ક્રાંતિ લાવ્યા. ધમ-સમાજ-શિક્ષણ ક્ષેત્રે અનેકવિધ કાર્યો કરી સહને પાવનકારી નીર પાયા છે. જન્મભુમી ગુજરાત, કમભુમિ પંજાબ અને સાદના ભુમિ મરૂર અને મહારાષ્ટ્રને ધન્ય બનાવી જનાર આચાર્યશ્રીના ૩૯ મો સ્વર્ગો રોહણ દિન ભાદરવા વદ ૧૧ તેઓશ્રીનું પુણ્ય સ્મરણ કરવા અને ગુરૂત્રણ અદા ડરવા અને ભાવભરી શ્રદ્ધાંજલી અપવા નાજવામાં આવેલ છે.
આચાર્ય દેવને કોટી કોટી વંદના.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તરસ્થી શ્રી જૈન શારદા પુજન વિધીની સુંદર બુક પ્રકાશન કરવામાં આવી છે. કિંમત ૧ o o બુકના રૂા. ૫ ૦ -૦૦

Page #3

આ સભાનાં નવા માનવંતા પેટ્રન
શ્રી ભાસ્કરભાઈ વી. શાહ
શ્રી ભાસ્કરભાઈ વિઠ્ઠલદાસ શાહને આપણી સભાના પેટન તરીકે ઘણાજ હથી આવકારીએ છીએ
તેમના પિતાશ્રી શ્રી વિઠ્ઠલદાસભાઈ શહેર ભાવનગરના આપણી સમાજની ઘણી સંસ્થાઓ સાથે સંકળાયેલા હતા. આ સભાનાં માનદ્મંત્રી તરીકે ૨૭ વરસ સુધી તેમણે અપૂર્વ સેવા આપેલ. તેમ જ તેઓ ચારે અને વિચારે શુદ્ધ ગાંધીવાદી હતા. તેમજ આજીવન કેળવણીકાર હતા. સંસ્કૃત, અંગ્રેજી અને ગુજરાત ભાષા ઉપર તેમનું પ્રભુત્વ અદ્ભુત હતુ ?
આવા કુટુંબમાં શ્રી- ભાસ્કરભાઈને જન્મ ૩-૧૦-૧૯૧૯માં થયો. હાઈસ્કૂલ સુધીનું શિક્ષણ તેજસ્વી પ્રતિભા સાથે ભાવનગરમાં અને મુંબઈ મહાવીર વિદ્યાલયમાં રહી કાયદાનાં સ્નાતક ઉચ્ચકક્ષાએ
થયા.
તેમના લગ્ન ૧૯૪૭માં ભાવનગરમાં જ શ્રી વિમળાબેન સાથે થયા. હાલ તેમની ૪ પુત્રીઓ તેમના પિતાને ત્યાં ખૂબ જ સુખી છે અને એક પુત્ર શ્રી ધર્મેન્દ્ર C.A, થયેલ છે અને હાલ તે પણ વ્યવસાયમાં શ્રી ભાસ્કરભાઈની સાથે જ કારોબાર સંભાળે છે.
શ્રી ભાસ્કરભાઇને શિક્ષણ તથા ધાર્મિક સંસ્કાર વારસામાંજ મળેલા હતા, તેમજ સામાજીક-રાજકીય પ્રવૃત્તિમાં પણ સક્રિય ભાગ લેતા. ૧૯૪૨માં ‘હિન્દ છોડો' લડતમાં ભાગ-મુંબઈમાં લીધેલ અને જેલવાસ પણ ભાગવેલ હતો.
તઓની સામાજીક, કેળવણી, તથા ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ ખુબજ છે જે લખવા માટે તે આપણા માસિકનાં અર્ધા પાના જોઈએ. આથી ટૂંકમાં જ તેમની વિવિધ ક્ષેત્રની પ્રવૃત્તીઓની ટૂંકમાં નોંધ લઈએ.
- વ્યાપારી તેમજ ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે તેમની અસાધારણ બુદ્ધિ પ્રતિભા અને કોઠા સુજને લઈને તેઓ મુફ દ આયન, એલ્ફક એસડાઉનનાં ચીફ એકઝીકયુટીવ ડાયરેકટર તેમજ ખંડેલવાલ ઉદ્યોગમાં મેનેજીગ ડીરેકટર હતા, ઉપરાંત એકમે મેન્યુ. ફેકચરી'ગ લી. સીપ્લેક્ષ ગૃપ ઓફ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ તથા બીજી અનેક કંપનીઓમાં ડીરેકટર તરીકે સેવા આપેલ અને આ દરેક કંપનીઓને ઓદ્યોગિક ક્ષેત્રે આગળ લાવવામાં તેમનો ધણોજ મોટો ફાળો છે.

Page #4

તેઓએ જે જે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે કાર્ય કર્યું તેનાં એસોસીએશન જેવા કે એન્જીનીયરીગ એસોસીએશન એફ ઇન્ડીયા, વેસ્ટન રીયનનાં ચેરમેન તરીકે ઈન્ડીયન ફેરા . એલોયઝ પ્રેાડયુસર્સ એસોસીએશનનાં ચેરમેન તરીકે તેમજ ઘણી કંપનીઓમાં કારોરેટર સલાહકાર તરીકે તથા એમ્બે ઇન્ડસ્ટ્રીઝ એસોસીએશન, સ્ટીલ ફને સ એસોસીએશન ઓફ ઇન્ડીયા વગેરેમાં સક્રિય મેમ્બર તરીકે ઘણી જ સારી સેવા આપતા.
સેવાકીય ક્ષેત્ર તો તેમનાં જીવનમાં વણાએલુ જ છે. લાયન્સ કલબ ઇન્ટરનેશનલ ૧૯૫૮ થી સુધી જુદા જુદા હોદ્દા ઉપર રહીને કલબની સેવાકીય પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય ભાગ લેતા રહેલ ૧૯૭૧-૭૨માં લાયન્સ ડીસ્ટ્રીક ૩૦૪ W. ના ગĆનર તરીકે નિયુકત થયા. સને ૧૯૭૧નાં પાકિસ્તાન સાથેની લડાઇમાં ધાયલ થયેલ તેમજ લડાઇમાં શહિદ થયેલ જવાનોનાં કુટુ બીને પુનર્વસવાÖનુ કામ જે કાર્યં થયેલ તે કાર્યની પ્રશસા રૂપે લાયન્સ ઈન્ટરનેશનલનાં એવાડથી તેમને નવાજવામાં આવેલ, અને લાયન્સ ઇન્ટરનેશનલનાં મેલ્વીન જોન્સ ફેલો થયેલ.
તેની સામાજીક સેવાને અનુલક્ષીને મહારાષ્ટ્ર સરકારે તેમને ૧૯૮૨-૮૩ના વર્ષ માટે એકઝીકયુટીવ મેજીસ્ટ્રેટ નીમ્યા હતા.
કેન્સર ડીટેશન સેન્ટર ઘાટકોપરમાં
આંખના ઓપરેશન માટે મ્યુની. હોસ્પીટલ ધામિક ક્ષેત્રે અને ઘણી હોસ્પીટલોને દાન આપેલ છે.
પર
સેવાકીય પ્રવૃત્તિની સાથે આથીક રીતે પણ ભાગ આપવાના ગુણ ઘણા ઓછા માસામાં હોય છે. જેમાં શ્રી ભાસ્કરભાઈની ગણત્રી કરવામાં જરા પણ અતિશયોક્તિ નથી તેએએ
• સ્પેશ્યલ
રૂા. પ૦૦૦/
શ. ૩૫૦૦૦/- આપેલ મુખ્ય છે તે સિવાય
ધાર્મિ ક કાર્યોમાં પણ તેએ ઘણા રસ લે છે. જૈન ગૃતિ સેન્ટર ઘાટકોપરનાં તે આજીવન પ્રમુખ છે. મહાવીર વિદ્યાલયના મેનેજીંગ કમીટીના મેમ્બર છે અને ત્યાં પણ રૂા. ૨૫ ૦૦/- નું દાન આપેલ છે. આવા વિવિધ ક્ષેત્રે આગળ પડતા શ્રી ભાસ્કરભાઇ શાહને પેટ્રન તરીકે સપ્રેમ આવકારીએ છીએ અને તેમનુ દીર્ઘાયુ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #5

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
માનતંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહ એમ.એ., બી.કોમ, એલ.એલ.બી.
F શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન
(રાગ :- શરફરોશી કી તમન્ના ) અહા ! કેવું ભાગ્ય જાગ્યું, વરના ચરણે મલ્યાં, રેગ શેક દારિદ્ર સઘળા, જેહથી દુરે ટલ્યાં.
અહા૦ ૧ ફેરે ફર્યો છે દગતિને, શુભ ગતિ તરફેણમાં, અ૫ કાળે મોક્ષપામી, વિચરશું આણંદમાં,
અહ૦ ૨
જેમના તપનો મહિમા, કહી શકેશ રાંભી. તેમને હું સ્તવું શું બાળક, શક્તિને જ્યાં લેશ નહીં.
અહ૦ ૩ કામધેનુ કામકુંભ, ચિંતામણિ તું મને, આજ મારે આંગણે, વીર કલ્પતરૂ ફળે.
આહા૨ ૪ લધિના ભંડાર વહાલા, વીર વીર જપતા થયા, ગૌતમ શ્રી મોક્ષ ધામી, એ પ્રભુની ખરી દયા.
અહાહ ૫
સ્વ. આચાર્યશ્રી લબ્ધિસુરી રચીત છે %% % % % % %
% % 8

Page #6

****..........................................******
ગીરનારની યાત્રા સુલભ બની
લેખક : હિંમતલાલ અનેપચંદ મેાતીવાળા
opprecia
પંચ મહાવૃત ધારી મુનિ શ્રૃંદ વિહાર કરતા સોરઠ વીભાગમાં વિચર્યા અંતરમાં બાવીશમાં પ્રભુ તેમનાથના દર્શીનની પ્રબળ ભાવના, ગીરનારની તળેટીમાં પહોંચ્યા. ગીરીરાજના દર્શનથી મુનિરાદ્ધેનુ હૈયું ખુબ આનંદથી નાચી રહ્યું હતુ.. વિહારના થાક હેવા હતાં અ`તરમાં ગીરનાર યાત્રા માટે યુ" થનગની રહ્યું' હતું.
ગીરનાર સમક્ષ પહેાંચી પ્રથમ પગથીયે ડગ મુકયા ત્યા ઇજારદાર ઉભા હતા તેઓએ મુનિઓને પડકાર્યા ઉભા રહેા.
મુનિ ભગવંતોએ તેમની યાત્રા અવરોધવાનુ કારણ પુછ્યું. જવાબ મળ્યા કે યાત્રા લેશે ચુકવ્યા ઉપર જઇ શકાશે નહી. પ્રત્યેક ગ઼ક્તિ ટ્ઠિ પાંચ દ્રવ્યો ચુકવે તેજ યાત્રા કરી શકે.
તેઓએ વાત કરી કે અમે સાધુએ પૈસા રાખતા
નિન્થ મુનિએ પાસે પૈસા તો હોય જ નહી. નથી. રાખી શકાતા નથી. અમને યાત્રા કરવા જવા દો.
વગર
ઈજારદારે ખુલાસો કર્યો કે આ અમારી આજીવીકા માટે છે.
નિરાશ વદને મુની ભગવંતો પાછા ફર્યા. નજીકમાં મુકામ કર્યા: અને નિશ્ચય કર્યો કે નનાથ ભગવાનના દન ન થાય ત્યાં સુધી અન્ન જળ ત્યાગ. પચકખાણ કરી મુનિ ભગવ તા વાધ્યાયમાં લીન થઇ ગયા : ત્રણ ઉપવાસ અટ્ટમ થયો ત્યાં કાંઈક વાત્રાના નાદ સભળાયો.
આ અવાજ મહા પુન્યશાળો ગુજરાતના મહા મંત્રીશ્વર શ્રી વસ્તુપાળ કોઠો સઘડાયા કરી પધારી રહ્યો હતો તેની સવારીતા હતા.
નજીક આવ્યા . મંત્રીશ્વરજીએ મુની ભગવ તાને યા, દન વંદન કરી સુખશાતા પુછી મુની ભગવડાએ “ધલાભ” આપી વાત કરી કે ભગવાનના દર્શન માટે દિવસથી પચકખાણ કરી રહ્યા છો. યાતા ધરાના કારણે અમે કયાંથી આવેરે ચુકવીએ.
મ`ત્રીશ્વરે વિનય પુર્વક શ્રી સંઘ સાથે યાત્રા કરવા પધારવા વિનંતી કરી. ભગવાનને ભેટયા પધાગ જે દર્શન માટે તડપી રહ્યા હતા. તે દર્શનના લાભ મળે તેવા શુભ ઘડી આવી.
એકાએક વિચાર સ્ફુર્યા કે આજે તે સાનુકુળતા મળી પરન્તુ હવે પછી આવનાર મુનારાનુ દ્રવ્ય કોણ ચુકવશે, અમે યાત્રા કરશું પણ આવતી કાલથી યાત્રાએ આવનાર સાધુનું શું થશે.
અનુંશધાન પાના નખર ૧૦૭ પર જુએ,
૧૦૦
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #7

યુગદી પ. પૂ. આચાર્ય દેવેશ વિજયવલસુરીશ્વરજી મ. સા.
લેખક : હિંમતલાલ અનેપચંદ મેતીવાળા
વડોદરા શહેરમાં શ્રીમાળી કુળમાં સં. ૧૯ર૭ નહી તે તો તમને ખ્યાલ હશે” અને કોઈ ગૃહસ્થ (ભાઇબીજ) કારતક સુદ ૨ ના પવીત્ર દિવસે શેઠેથી આવશે તેની પાસેથી અપાવીશું. મુંજશે નહી. દિપચંદભાઈને ત્યાં તેમના ધર્મપનિ શામતિ ઈરછા
તુરત શ્રી છગનલાલે જવાબ આપે કે ગુરૂ બેનની કક્ષાએ પુત્ર રત્નનો જન્મ થયે
ભગવત મારે તે આપની પાસેથી એવું ધન જોઈએ આ કુલદિપક પુત્રનું નામ છગનલાલે.
છે કે જે કદિ નાશ પામે નહી અને અક્ષય સુખ બક્ષે. શ્રી છગનલાલ બાલ્ય કાળથી તેજસ્વી હતા. અભ્યાસ આવા ઉત્તમ વાક્યાતુર્મ ભર્યા જવાબથી તુરત જ સાત ધોરણ સુધી પ્રથમ પંકિનીમાં ઉત્તિર્ણ થઈને કર્યો ગુરૂ ભગવંતને ફુર્ણ થઈ કે આ કોઈ સામાન્ય
બાળક નથી પરંતુ મહા પ્રતાપી અને તેજસ્વી પુરૂષ - કુદરતને કાંઈક જુદુ મંજુર હતુ હજી અભ્યાસકાળ થવા સર્જાયેલ છે. તેનાં દેહ ઉપર દષ્ટી કરતા ઉત્તમ ચાલતા હતા ત્યાં તેમને માતા પિતા સ્વર્ગવાસી થતા પુરૂષના લક્ષણો ગુરૂદેવને દષ્ટીમાન થયા. વિયોગ પડ્યો. માતાના અંતીમ ઉદગાર હતા કે ગુરૂદેવને થી છગનલાલ ઉત્તમ, યોગ્યતા પુર્ણ
બેટા તને હું તીર્થકરને શરણે સંસારથી વિરકત શી સ્વરૂપે દેખાયા. શ્રી છગનલાલે દિક્ષા લેવાની બઈ મોક્ષમાર્ગ અપનાવે તેવી મારી અંતરની ભાવના ગુરુદેવ સમક્ષ મુકી.
ગુરૂ મહારાજ સાહેબને વિહાર કરવાનું થયું. ભારત વર્ષ ઉપરાંત યુરોપ અને અમેરીકામાં પરમ છાણી તરફ વિહાર કર્યો. શ્રી છગનલાલ સાથેજ હતા. 93ય આચાર્ય દેવ વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબ તેમના વડીલ બંધુ ખીમચંદભાઇને જાણ થઈ કે ( આમારામજી મહારાજ સાહેબ) નું નામ પરમ દંગલાલ પ્રવજ્યા લેવા આગળ વધી રહ્યા છે. તેઓ રાની અને યુગદષ્ટ તરીકે ગાજતું હતું.
પાછળ છાણી પાંવ્યા અને શ્રી છગનલાલને પરત ઘરે ભા યોગે તેઓથી વડોદરા પધાર્યા. હમેશા
વડેદરા લઈ આવ્યા તેના ઉપર એક રખાઈ. વ્યાખ્યાનવાણી સાંભળવવા શ્રી છગનલાલ જતાં હતાં. ગુરૂદેવ અમદાવાદ પહોંચી ગયા હતા. શ્રી છગનલાલ એક દિવસ વ્યાખ્યા બાદ સાં વિખરાયા પરનું આ એક દિવસ લાગ જોઈ ટ્રેન દ્વારા અમદાવાદ ગુરૂદેવ છગનલાલ ત્યાં બેસી રહ્યા. ઉડા વિચારોમાં મગ્ન થઈ સમીપ પહોંચ્યા તને આવેલ જોઈ ગુરૂદેવના મુખેથી ગયા હતા. ગુરુ ભગવતિ સહજ પુછયુ' કે “ભાઈ ! ઉદ્ગાર નિકળ્યા કે આ બાળક ભવિષ્યમાં સારી ધર્મ કેમ બેઠા છો ૬ થી ઇગનલાલ . ગુરૂ મહારાજશ્રીના પ્રભાવના કરશે.”
આ દિવ્ય અવાજ સાંભળી પ્રથમ રડી પડયા. ગુરૂ શ્રી છગનલાલ પાછળ વડીલ બંધુ પનીમચંદભાઈ મહારાવ સાહેબે શાંત પાડતા હથી પુછયુ કે પણ અમદાવાદ આવ્યા અને આચાર્ય ભગવંતને
ભાઈ ધનની જરૂર છે ? સાધુ પાસે ધન તે હોય પ્રાર્થના કરી કે આપ તેની દિક્ષા લેવાની ભાવના હોય
ઓકટોમ્બર-૯૩]
[૧૦૧

Page #8

તો હું એગ્ય સમયે રજા આપીશ. આપ હાલ તે નાનો દેવશ્રી આત્મારામજી મહારાજ સાહેબના નામને આમ છે ભણાવો તૈયાર કરો. આ વાત સાંભળતા શ્રી સંવત શરૂ થયે, પંજાબમાં ઠેર ઠેર ગુરૂદેવનાં નામથી છગનલાલના હર્ષને પાર રહ્યો નહીં.
સંસ્થાઓ જ્ઞાનપીઠો શરૂ થઈ, શ્રી જૈન આત્માનંદ થી છગનલાલે ગુરૂદેવ સાથે શત્રુજય મહાતીર્થની મહા સભા ની પણ અહિં શરૂઆત થઈ યાત્રા કરી. ગુરૂદેવ રાધનપુર પધાર્યા. શ્રી છગનલાલે પંજાબની ધરતીને વનચામૃતથી તૃત કરતાં તેઓશ્રી વડીલ બંધુ થા કુટુંબીજને જેગ પત્ર લખ્યું કે હોશીયારપુર, ત્યારબાદ વડીલ બંધુ ખીમચંદભાઈની મારી દિક્ષા નક્કી થઈ ગઈ છે.
વિનંતીથી ગુજરાત તરફ પ્રયાણ કર્યું. ૧૯૪૩ વૈશાખ સુદ ૧૩ ના શુભ દિને શ્રી દરેક ઠેકાણે વિહારમાં કેળવણી” ની વૃદ્ધી ઉપર છગનલાલની દિક્ષા મંગળ મુહ થઈ ગઈ અને ખાસ ઉપદેશ આપતા અને તે ઉપદેશ દરેક જગ્યાએ તેમનું નામ “મુનિશ્રી વલલભવિયેજ જાહેર થયું. સાર્થક થયો. મુનિશ્રી હર્ષવિજ્યજીના શિષ્ય થયા. ૧૯૪૬ વૈશાખ સુદ ૧૦ વડી દિક્ષા થઈ.
ત્યારબાદ પોતાની જન્મભુમી વડોદરામાં પધાર્યા
ત્યાં આબાલ-વૃદ્ધ સૌએ ખુબ હર્ષ પુર્વક સામૈયુ કર્યું વડી દિક્ષા બાદ અનુક્રમે ચાતુર્માસ મહેસણું, મોટો મહોત્સવ જાણે મંડાઈ ગયું હોય તેમ દેખાતું હતું . ત્યારબાદ મારવાડ પધાર્યા. ત્યાં પાલી થઈ જોધપુર અહિ ચોમાસું કર્યું. ત્યારબાદ ભરૂચ, ઝગડીઆઇ તીર્થ, ચાતુમસ થયું. ત્યાંથી બહાર કરતા દિલ્હી પધાર્યા.
સુરત, કાળીગધાર આદિ તીર્થોની યાત્રા કરી. સુરતમાં દિલ્હીમાં પ. પૂ. હર્ષવજ્યજી કે જેઓ પુ. વલભ- પ. પૂ. આચાર્યદેવ સાગરાનંદસરીઝને મેળાપ થયો. વિજ્યજીના ગુરૂ હતા. દિલ્હીમાં કાળધર્મ પામ્યા.
પાલી મારવાડ નીવાસી શેઠશ્રી સુખલાલજની દિક્ષા અહિંથી પંજાબ યાત્રા શરૂ થઈ. અંબાલા,
સુરતમાં થઇ. પ. પૂ. સેહનવિજ્યજીના શિષ્ય તરીકે સુધીઆણા, અમૃતસર આ સ્થીરતા દરમ્યાન અમેરીકા
“સમુદ્રવીત્યજી' નામ અપાયું. જે સમર્થ સમુદ્રસરી શીકામાં સર્વ ધર્મ પરીપદ મળવાની હતી. પ. પૂ. તરીકે પ્રખ્યાત થયા. આત્મારામજી મહારાજ સાહેબની વિદ્વતાથી આકર્ષાઈ તેઓશ્રીને શીકાગો પરીષદમાં આવવા આમંત્રણ મળ્યું.
ત્યારબાદ મુંબઈ પધાર્યા. ૧૯૭૦માં બીજુ ચોમાસુ જેન સાધુઓ માટે આ સ્વીકાર્યું ન હતું. તેથી , મુંબઈ થયું. અહિં “મહાવીર જૈન વિદ્યાલયે સ્થાપવાનું 9. વલભવિજયજી મહારાજ પાસે છ મહીના મહેનત નકકી થયું. ૧૯૭૩નું ચાતુર્માસ પણ મુંબઈ થયું. લેવરાવી એક મહા નિબંધ તૈયાર કરાવી શ્રી વીરચંદ ત્યારબાદ ફરી પજબ, જાવાનું થતાં તે તરફ રાઘવજી ગાંધી બાર–એટ–લે મહુવાવાળાને પ્રતીનીધી વીહાર ચાલુ થયો તરીકે શીકાગે એકથા.
૧૯૮૧માં માગશર સુદ ૫ ને દિવસે લાહોરમાં પંજાબની સ્થીરતા દરમ્યાન પ પૂ . આત્મારામ ગુરૂદેવ શ્રી વલ્લભવિજ્યજીને આચાર્ય પદવીથી અલકૃત મહારાજ સાહેબે પાબ માટે ગુરૂદેવ વલભવિય ને કરવામાં આવ્યા. હવેથી તેઓ આચાર્ય શ્રી વલ્લભરી તૈયાર કર્યા. ત્યારબાદ ગુજરાનવાલા પધાર્યા. ૧૯૫૨ તરીકે ઓળખાયા. ૩૮ વર્ષના દિક્ષા પર્યાય પછી જેઠ સુદ 9 ની રાત્રીએ પ. પૂ. આત્મારામજી મહારાજ તેઓશ્રીને આચાર્ય પદવીથી વીભુપત કરવામાં આવ્યા. સાહેબ ફાળધર્મ પામ્યા. ગુરુદેવશ્રી વલ્લભવિયજીને
ત્યારબાદ, ખાનાગા ડોગરા, અમૃતસર, કાસુર, પટ્ટી, દાદાગુરૂના કાળધર્મથી 'રાવાર દુઃખ થયું. આ સમયે કંડલા , જાલંધર, નાદર, નારીવાલ, શંકર, લુધી. ગુરૂદેવની ઉમર ફક્ત ૨૫ વર્ષની હતી. અહિથી ગુરૂ- આણ, માલેરોટલા, નાભા, સામણ, પટીયાલા, અંબાલા ૧૦૨]
[ આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #9

Oા સામીરા આદિ ગામોમાં શાસોનીના કાર્ય કરતાં તેઓશ્રીના જીવનના ત્રણ મુખ્ય આદર્શો હતા. દિલ્હી થી મારવાડ થઈ ગુજરાતમાં પ્રવેશ કર્યો. પાલનપુર આદિ ગામોને વિહાર કરી અમદાવાદ પધાર્યા.
૧ આત્મ સન્યાસ. ૨, જ્ઞાનપ્રચાર, ૩, શ્રાવકપાછા ફરી મુંબઈ પધાર્યા. ત્યાંથી દક્ષીણ તરફ વિહાર શ્રાવિકા ઉદ્ધાર. કર્યો, પુના વગેરે સ્થળોએથી મધ્યપ્રદેશમાં પ્રવેશ કર્યો,
આચાર્યશ્રી વિજ્યવલ્લભસૂરીશ્વરજીનું મુંબઈ મુકામે રાજસ્થાનના તીર્થોની યાત્રા કરી.
૮૪ વર્ષની ઉંમરે સં. ૨૦૧૦ ભાદરવા વદ ૧૦ રાત્રીના તેઓશ્રીના સમસ્ત ભારતમાં વિહાર દરમ્યાન જે
૨–૩૨ મીનીટે તા. ૨૨-૯-૫૪ ના રોજ કાળધર્મ જે શહેર કે ગામોમાં સંઘમાં વિચારભેદ, મનદુ:ખ કે અલગતાવાદ જણાય છે ત્યાં દરેક જગ્યાએ સુમેળ પામ્યા. સમસ્ત ભારતના સંઘોએ આંચકો અનુભવ્યું. સધાવી સૌના દિલ એક કર્યા છે.
મહાન યુગદષ્ટ ગુરૂદેવની મહાને ખોટ પડી
નાના
છે
Y6 જી.
-
( અનુંસંધાન પાના નંબર ૧૦૦નું ચાલું. મંત્રીશ્વરને હદયની ફરેલ વાત કહી. કે આ યાત્રા વેરે બધ કરાવે. આ સંકટ સદાય માટે દર કરે.
મધીશ્વરે તુરત ઇજારદારને લાવ્યા કે આ યાત્રા વેરે બંધ કરો અને તમારે તેની સામે વળતર સ્વરૂપે જે ઈચછા હોય તે માંગી .
ઈજારદારે નજીકનું ગામ “કુહાડી ' માંગી લીધુ અને મહા મંત્રીશ્વરે તે ખુબ હ પુર્વક તેઓને કુહાડી ગામ લખી આયુ',
મુની ભગવંતોએ ત્યા મંત્રીશ્વરે ગીરનાર સામું જોયું તો જાણે મરનાર હસી રહ્યો છે. કાયમ માટે યાત્રા સુલભ બની. ધન્ય છે આવા પરોપકારી પુન્યા માઓને.
શોકાંજલિ શ્રી ખીમચંદભાઈ પરસોતમદાસ શાહ (બારદાનવાળા) ઉ. વર્ષ ૮૮ સં ૨૦૬૯ના શ્રાવણ સુદ છે મંગળવાર તારીખ ૨૦ - -૯૩ના રોજ ભાવનગર મુકામે સ્વર્ગવાસી થયેલ છે. તેઓથી આ સભાના આ જીવન સભ્યધી હતા. અને યાત્રા પ્રવાસમાં દાતાશ્રી હતા તેમજ ખુબજ ધામીક વૃતિવાળા અને મિલનસાર સ્વભાવના હતા.
તેમના કુટુંબીજ ઉપર આવી પડેલ દુ;ખમાં સભા સમદના પ્રગટ કરેલ છે, તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એવી પરમ કૃપાળુ પરમાતમા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
લી. શ્રી જૈન આમાનંદ સભા, ભાવનગર.
[૧૦૩
ઓકટોમ્બર -૯૩

Page #10

કરકર
“
U
ન જ ઝર
%E%74%6E%2E%6E%ર રાદર * પાની બાટે નાવ મેં
ચીજે ઘેર ઘેર ફરીને વેચાણ કરી જે કમાણી થાય ધરમે બાટે દામ
તેમાંથી પિતાનું ગુજરાન ચલાવતા. દેખાવે તે સાવ
ગરીબ જ લાગતદોને હાથે ઉલેચીયે
તેની આ રજની સાયકલ યાત્રા દરમિયાન કેટલાય યહ મનુખકા કામ”
લોકોના સંપર્કમાં આવતા કોઈને કાંઈક ગમગીન કે
–કબીર દુ:ખી જુએ એટલે તરત તેને તેનું કારણ પૂછે. કેઈને કબીરના ઉપરના વા વાસ્તવિક છે નદીમાં કે વા વિ. માટે, કોઈને આબરૂ બચાવવા, કોઈને સાગરમાં નાવમાં બેસીને વિહાર કરતી વખતે નાવમાં છોકરા ભણાવવા, કોઈને રોટલા ખાવા એમ વિવિધ પાણી ભરાઈ જાય ત્યારે તેને બે હાથ વડે ઉલેચીને જરૂરીયાત હોય, તે દરેકને પૂછે કે તમારે તમારી ત:બહાર ન કાઢીએ તે નાવ ડૂબી જાય. તેમ જ ઘરમાં લીફ દૂર કરવા કેટલી રકમ જોઈએ ! સામે , છે કે ધન વધે ત્યારે પણ તેને બે હાથોથી ઉલેચી વાપરીએ આ જનીને તું શું કરીશ ? તો તે કહે કે મારો એક નહિ તે આપણા “આમા’નું નાવ ડૂબી જાય. ટૂંકમાં
ધનવાન મિત્ર છે, તેને હું જેટલી રકમ દાન કરવા ક" અનુકુળતા મુજબ “દાનનો મહિમા ગાયો છે. તેમાં તેટલી તે મને આપે છે, તે પૂછતા પણ નથી કે આ ગુપ્તદાને એટલે જમણા હાથે કરેલા દાનની ખબર રકમ કોને આપવાની છે, અને તેનો નિયમ છે કે દાન
કરીએ તે ગુપ્ત રાખવું. જમણા હાથના દાનની ડાબા ડાબા હાથને ના પડે તે.
હાથને ખબર ના પડવી જોઈએ. એટલે તમારે દાન આપણા દેશમાં, આપણા સમાજમાં અને આપણી લેવામાં તેની જણ બીજને થશે નહિં. (મારા સિવાય) આસપાસ આવા “ગુપ્તદાન’. કરનારા ઘણા હાઈ પણ તમારે કોઈ પાસે હાથ પણ નહિ લંબાવવો પડે અને શકે. હોય તો તે વંદનીય છે. અને ના હોય તે તેવી તમારું કામ થઈ જશે. શરૂઆતમાં કોઈ આ વાત ભાવના જાગ્રત કરવા માટે ઉપ મી એક દષ્ટાંત નવા
માનતું નહિ. પણ ધીરે ધીરે જ્યારે તેણે આમ કરી યોગ્ય હોઈ અત્રે રજુ કરું છું.
બતાવ્યું. તેમ તેમ તેનામાં વિશ્વાસ રાખી લે તેની - ઈગ્લેંડમાં એક પરગણુ નામે “કસ” છે. ત્યાં મારફત આમ મદદ લેતા. છતાં બધાને હ મેશ મનમાં એક વૃદ્ધ માનવી નામે “ ઈવાન લીચ ” રહેતા હતા. એમ થતું કે, એવો તો કયે ધનવાન આ પરગણામાં તે પિતાના ભૂતકાળના જીવનમાં એક સારો સેલ્સમેન છે. જે વૃદ્ધની બધી વાત સાચી માની પૈસા આપે છે હતો. પોતાની પત્ની અગાઉ અવસાન પામેલી તેના બે
આ પ્રશ્ન આ વૃદ્ધને છે તે તે કહે “તમારે છોકરા અમેરિકા અભ્યાસ કરતા હતા.
કામ પતે તેનાથી મતલબ છે, બીજી ટપ ટપ ના કરો.' આ વૃદ્ધ ફાટેલા-તુટેલા કપડા પહેરી દરરોજ પિતાના પરગણામાં સાયકલ પર એક જગ્યાએથી બીજી એક વાત ફરી ધ્યાનમાં રાખે કે પતિ ઘરડી ઉંમરે જગ્યાએ ધૂમતો અને કાંસકા, ટુથબ્રશ, ટુથપેસ્ટ વિ. પણ પિતાનું ગુજરાન સાયકલ પર ફરી કાંસકા, યુથ
૧૦૪]
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #11

હતો.
બસ, ટુથપેરટ વિ વેચીને થતી કમાણીમાંથી કરતો સુધી ૧૦૦ ટકા “ ગુપ્ત રાખ્યું. તેમ જ દાન લેના.
રને જરાય “ યા” કે “ લાચારી ની લાગણી ના એક કમનસીબ દિવસે, આ યાવાળા વૃદ્ધ માગ
અનુભવવી પડે તે રીતે તેણે “ ગુપ્તદાન ” કરીને
જગતને “ગુપ્તદાન”ને મહિમા અમલ કરી બતાવ્યો. અકસ્માતમાં મરણ પામ્યો. તેને ખૂબ દુ:ખ થયું પણ
જ્યારે આ વૃદ્ધના એડવોકેટે લેકોની સમક્ષ આ વૃદ્ધનું આવા મહાન દાનવીર “ઇવાન લીચ એને માટે વસિયતનામું વાંચી બતાવ્યું ત્યારે લેકોને “બોમ્બ” આપણું દીલ પણ તેના પ્રત્યે સન્માન અને આભારની ફટયો હોય તેવો અચંબો લાગ્યો.
લાગણીથી ઝુકી જાય જ. મરણ સમયે આ વૃદ્ધનું બેંક બેલેન્સ એક કરોડ ઉપરોક્ત વાત તા. ૧૯-૧૧-૯૨ના અમદાવાદથી પાઉન્ડ હતું અને વસીયતનામામાં લખેલ કે, મારા મરણ પ્રસિદ્ધ થતા “સંદેશ' દૈનિકમાં વાંચીને સંક્ષીપ્તમાં ઉપર પછી મ રી પાસે જે બેંક બેલેન્સ હોય તેમાંથી જે જણાવી છે. જે સંસ્થાઓને દાન કરવાનું હતું તેનું લીસ્ટ હતું. આપણે દાન” કરતાં અને કર્યા પછી આવી પિતાના છોકરાઓની બાબત પણ યોગ્ય વ્યવસ્થા કરી તકેદારી રાખતા શિખીએ તે આ વૃદ્ધ અને બીજે હતી. આ સમયે 14 લેને ખબર પડી કે જીદગીભર
ધણા આત્માને શાંતિ આપી શકીએ. પોતાના માટે મહેનત કરનાર આ મહાન દાનવીર પિતાના મિત્રને નામે પિતે જ દાન કરો હતો. જે તેના મરણ
માનવા
R
#
કાન
ય
ક
.
શ
.
શો કાં જલિ શ્રી નગીનદાસ મેઘજીભાઈ કપાસી ઉં, વર્ષ ૮૭ સંવત ૨૦૪હ્ના બી. ભાદરવા સુદ 9 બુધવાર તારીખ ૨૦ -૯-૯૭ના રોજ ભાવનગર મુકામે સ્વર્ગવાસી થયેલ છે.
તઓથી આ સભાના આ જીવન સમાહતા અને ખુબ ધાર્મીક વૃતીવાળા અને મીલન સાર સ્વભાવના હતા તેમના ફર બીજનો ઉપર આવી પડેલ દુ:ખમાં સભા સદના પ્રગટ કરેલ છે. તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એની પરમકૃપાળુ પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
લી. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગર.
માનવ માત્રને સંયમની મર્યાદામાં રાખે તે જૈન ધર્મ. દુગતીના ખાડામાંથી બહાર કાઢે તે જૈન ધર્મ, ઇન્દ્રિયેનું દમન અને કષાયોનું શમન કરાવે તે જૈન ધમ. આત્મામાંથી પરમાત્મા બનાવે તે જૈન ધર્મ છે.
ઓકટોબર-૯૩)

Page #12

૫. પૂજ્ય આચાર્ય દેવેશ
વિજયવલભસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબના પ્રવચનમાંથી
છે શીલનું વ્યાપક સ્વરૂપ છે
આત્માનું સૌદર્ય છે. શીલ વર્તમાન યુગમાં માનવી ભીતરને આ દેવતા-આત્મા-વાસ્તવિક સૌર્ય અને પિતાના શરીરની સુંદરતાનું જેટલું ધ્યાન રાખે છે તેજસ્વિતાથી અલિપ્ત રહેવા માંડે છે, ભારતીય
એટલું ધ્યાન એણે અગાઉ કયારેય રાખ્યું નથી. દર્શનોમાં શરીરને આત્માનું મંદિર માનવામાં આવે છે. હિસાબ કરીએ તે ખબર પડે કે દર મહિને દેશના આમા દેવતા છે. શરીર એનું મંદિર છે એ સાચું લાખ કરોડ રૂપિયા શારીરિક સુંદરતાની પાછળ છે કે શરીરરૂપી મંદિરની સંભાળ લેવી જોઈએ પર તું ખર્ચાય છે. વળી, એની પાછળ વ્યકિત પિતાને અમૂલ્ય આજે તે અમર્યાદ રીતે મંદિરની સંભાળ લેવામાં સમય ગાળે એ વાત તે જુદી. બીજી બાજુ, આભાને આવે છે અને આમદેવતાની લગભગ ૪ સંભાળ
લેવાતી નથી. આત્મદેવતાની પૂળને બદલે આજે શરીર હેરઓઈલ, સેટ, પાવડર, ને અને ક્રીમનો ઉપયોગ, પ્રજા અધિક થઈ રહી છે. કેશવિન્યાસ જેવી બાહ્ય-સજાવટ કરે છે તેમ જ શું ગાર પ્રસાધન દ્વારા ચહેરાને આકર્ષક બનાવવા કે શરીરને
હ; તે મારે કહેવું એ છે કે આત્મદેવતાની પૂજા સુશોભિત-સૌ દર્યમય બનાવવાની પાછળ મોટા ભાગના
અને એના સૌદર્યની હિફાજત શીલપાલનથી થાય છે. લેકોનું ધ્યાન કેન્દ્રિત થયેલું છે. આ શરીરમાં
આ વિષયમાં ધ્યાન આપવું વિશેષ જરૂરી છે. આજે
શરીર-સંભાળ, શગાર કે શરીરની સજાવટના રૂપમાં બીરાજેલા આત્માને સજાવવાની કે સુશોભિત કરવાની
આત્માની દ્રવ્યપૂજાની અપેક્ષાએ એની ભાવપૂજાની બાબતની ઉપેક્ષા જ થઈ છે. વિલાસિતા, ઇન્દ્રિય
વિશેષ આવશ્યક્તા છે. એક વ્યક્તિ દર મહિને કરડે વિષયોમાં આસકિત. અશ્લીલ સિનેમાં જેવાં કૂદ,
ગાયનું દાન આપે છે. બીજી આવું કોઈ દાન આપવાને નિમ્ન કેટિના સાહિત્યનું પઠન-પાઠન, કામોત્તેજક અને
બદલે શીલ-સંયમનું પાલન કરે છે. તીર્થ કર પ્રભુની માદક ચીજવસ્તુઓનું સેવન, મલિન વિચારો અને
દષ્ટિએ તે દાન-દાતાની અપેક્ષાએ શીલપાલક ઘણો અઘટિત બચા દ્વારા આત્મા પર કાલિમા લગાડવામાં આવે છે. મંદિરને ખૂબ શણગાર્યું હોય, એના પર
શા છે એના પર મહાન છે. સેના-ચાંદીના કળશ ચડાવ્યા હોય, પરંતુ એમાં એક વ્યક્તિ કરોડે સેનામહોરોનુ સુપાત્રદાન કરે છે. બિરાજમાન દેવતા તરફ કોઈનું ધ્યાન જતું નથી. બીજી વ્યક્તિ સુવર્ણ અને રત્નજડિત તીર્થંકર પ્રભુ!
૧૦૬]
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #13

મંદિર બંધાવે છે. આ બંને કરતાં શુદ્ધ મનથી શીલ અપરિગ્રહવૃત્તિને બદલે મઘનિષેધ છે. ગમે તે હોય પણ (બ્રહ્મચર્ય) પાલન કરનાર વધુ મહાન છે અને એને જે શીલનું પાલન કરવા ઈચ્છે છે એણે આ પાંચેયનું બંને કરતાં અધિક ફળ મળે છે. સુપાત્રને દાન આપવું પાલન પોતાની ભૂમિકા અનુસાર કરવાનું જરૂરી બનશે. અથવા તે પ્રભુનું મંદિર બનાવવું એ તે દ્રવ્યપૂજન છે, પૂર્ણરૂપે શીલને અંગીકાર કરનાર સાધુ જે જીવહિંસા
જ્યારે સીલ (બ્રહ્મચર્ય) એ ભાવપૂજન છે. દ્રવ્યપૂજા કરે, ચોરી કરે, અસત્ય બોલે અથવા તે પરિગ્રહવૃત્તિ કરતાં ભાવપૂજાનું સ્થાન ઘણું ઉચ્ચ છે. હકીક્તમાં તે રાખે તે જગત કે સમાજમાં કોઈ એને શીલલાન કહેશે ભગવાનની આજ્ઞાઓ અને સંદેશાનું પાલન કરવું એ નહિ. આવી જ રીતે જે ગૃહસ્થ મર્યાદ્ધિ રૂપમાં શીલનેજ એની શ્રેષ્ઠ પૃજ છે. આચાર્ય હેમચંદ્ર આમ જ સ્વપત્ની સંતોષવતને સ્વીકાર કરે અથવા તે પત્ની કલ્પ છે –
સાથે પૂર્ણપણે લિવતન અંગીકાર કરે એ જ ગૃહસ્થ
તરીકે અહિંસા, સત્ય વગેરેની મર્યાદાઓનું ઉલ્લંઘન fari ! તા સાથfeતાજ્ઞાત્રિમ |
કરીને હિંસા, અસત્ય, ચેરી, પરિગ્રહ, સીમાતિક્રમણ હે વીતરાગ દેવ! આપની સર્વશ્રેષ્ઠ પૂજા કે સેવા વગેરે કરશે તે લોકો એને શીલપાલક કે સચરિત્ર તે આ પના આદેશે, સંદેશે અને આપના પદચિહ્ન નહિ કહે આ દૃષ્ટિએ શીલમાં પાંચ ગ્રત & સમાવષ્ટિ પર ચાલવું તે છે.”
થાય છે અને તે સર્વથા યોગ્ય જ છે. 'તત્વાર્થઆ સાર એ છે કે શીલપાલન કરવું એ ભગ
સૂત્ર'માં “ત્રતy Tદ પુજા થથામા’ કહ્યું વાનની આજ્ઞા છે અને એમની આજ્ઞાની આરાધના
છેએટલે કે પાંચ અણુવ્રત અને સાત શીલ(૩ ગુણવત,
૪ શિક્ષા વ્રત)ના ક્રમશ: પાંચ સ્પંચ અતિચાર હોય છે. કરવી એ જ શ્રેષ્ઠ પૃન કે સેવા છે.
આમ કહીને શલથી બધાં ઉપતો ગ્રહણ કરવામાં શીલ એટલે શું?
આવે છે. આથી શીલ અર્થ જીવનમાં મર્યાદા હવે સવાલ એ થશે કે “શીલ’ શબ્દના ક્યા અને જાળવવી, અત્રિ અને મનની અંદર ટેવ કે મધુર ગ્રહણ કરવો. કોઈ વ્યક્તિ શિલપાલન માટે તૈયાર થઈ સ્વભાવ અથવા સદ્વ્યવહાર એવો થાય છે, જાય પરંતુ એને શીલનું રહસ્ય, એને વાસ્તવિક
અાંતરરાષ્ટ્રીય પંચશીલમાં પણ અનામિણ અહસ્તક્ષેપ, અર્થ, શીલપાલનના ઉપાય અને મર્યાદાઓ તેમ જ
સાવભાવ, પરસ્પર સહયોગ જેવાં શીલ રાષ્ટ્રના એમાં આવતી મુશ્કેલીઓ સામે રાખવાની જાગૃતિનું
સદાચારની મર્યાદા અથવા રાષ્ટ્રીય ચારિત્રસહિતના એને જ્ઞાન હોય નહિ તે એ એનું પાલન યથાર્થ રૂપે
અર્થમાં પ્રયોજયેલ છે. કરી શકશે નહિ. કવચિત્ આવેશમાં આવીને શીલપાલનની પ્રનિતા લઈ લેનાર એમાં સંકટ કે આપત્તિ
જે ધર્મને અનુસરનારાઓમાં શીલને બ્રહ્મચર્ય આવતાં અથવા તે ભય કે પ્રલોભન જાગતાં ચલિત એવો અર્થ વિશેષ પ્રચલિત છે. “સમવાયાંગસૂત્રની થઈ જશે. કયારેક પ્રતિજ્ઞાના આત્માને તને માત્ર વૃત્તિમાં કહ્યું છે— એના ખાખાને વળગી રહેશે, - આમ તે શીલ શબ્દના અનેક અર્થ થાય છે. જુઓ ‘ પ્રવ્યાકરણસૂત્રમાં – “=મિ જ એને સર્વમાન્ય પ્રચલિત અર્થ સદાચ ર કે સચારિત્ર
आसहियम्मि आराहिय वयमिण सव्व', सील છે. સદા કારમાં અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહવૃત્તિ સેમ શ થાય છે. ધર્મમાં આ તા : hવા જ ા ા હતી, જૂના પંચશીલ તરીકે !:સદ્ધ છે, એમાં પાંચમ' શીલ
ઓકટોબર-૯૩)
[૧૦૭

Page #14

ફી દ્રવ " | ભંગ થાય છે એ વાત તો સ્વતઃસિદ્ધ જ છે. બ્રહ્મચર્યને અર્થ એટલો વ્યાપાક છે કે એમાં હવે બાકી રહ્યું અપરિગ્રહણત્રત એના ભંગ પણ શીલના બધા અર્થો અને એના મૂળમાં રહેલા સદાચાર એ ન સેવન કરનાર કરે છે. “દશવૈકાલિકત્ર'માં કહ્યું છે, અથવા સચ્ચારિત્રને માટે આવશ્યક તમામ ગુણોનો “મુછી ર ા યુ” એટલે કે મૂળને પરિગ્રહ સમાવેશ થાય છે, આ કારણે તો પ્રશ્નવ્ય કરન્સત્રમાં કહ્યો છે, અને મૂછો (મહ, આસક્તિ અને મમતા) એ બધાં વ્રતોમાં બ્રહ્મચર્યને મહાન અને મુખ્ય બતાવ્યું છે, “યુનસેવનમાં હોય જ છે. આથી પરિહનું ન 'વિશ્વના બત્રીસ ઉત્કૃષ્ટ પદાર્થોની ઉપમા એને સાટે થતાં પાંચમા વ્રતને પણ ભંગ થાય છે. પ્રયાઈ છે. જેમ પર્વતામાં મેર પર્વત અને દેવામાં આથી બ્રહ્મચર્ય વ્રત ખડિત થતાં બી વતા પણ ઈન્ટ સૌથી શ્રેષ્ઠ છે, એવી જ રીતે બધાં બતમાં ખડિન થાય છે. મકાનની છત નાનીનાની કડીઓ અને બ્રહ્મચર્ય વ્રત શ્રેષ્ઠ વ્રત છે. બ્રહ્મચર્યની આરાધનાથી માના આધારે ટકેલી હોય છે એમાંથી જ કડીઓ જ બધાં વ્રતોની આરાધના થાય છે. બ્રહ્મચર્યની જે તૂટી ” તો મકાનને બહુ મોટી હાનિ થતી સાધનાની સાથોસાથ શીલ, તપ, વિનય, સ યમ તો, નથી, પરંતુ મોભ તૂટી જતાં આખું મકાન કડડભૂસ નિલભતા તથા અતિ-આ બઘાંની સાધના થઇ જાય થઈ ૧૮ મીનદોસ્ત બને છે. આ જ રીતે મોભ સમાને છે. આનો અર્થ એ કે આ વ્રત ની સાધનામાં ક્ષતિ હ્મચર્ય વ્રત તૂટી જશે તે અન્ય રૂપી કડીએ. પણ હોય અથવા એના આચરણમાં ખંડિતતા કે અતિ- પડી છે અને જીવનમહેલની સાધના પ ( છrt છે .ણ હોય તો બધાં વ્રતોમાં ત્રુટિ આવી “ય છે તો પડશે. અને આ તેમાં ક્ષતિ, પિતા કે અતિક્રમણ થઈ જાય છે. તમે વિચાર કરે કે કોઈ બહ્મચર્ય વતી આ કારણે થતાચય-સાધનાની સાધારા અને મન, વચને એને કાયાથી કુશીલસેવન કરે છે, તો તેની સાધના અનિવાર્ય બને છે. જેવી રીત શીલના એ સમયે ભાવહિંસા (કપાયસેવનથી પોતાના આત્માની અર્થમાં પાંચેય તેનો આચાર ગર્ભિત રાત સમાયેલો છે. હિંસા) થઇ જાય છે જેનાગમ ભગવતી આદિ સુ એ જે રીતે બ્રહ્મચર્યની અવગત પાંચેય વતની કહે છે કે કાયાથી કુશીલસેવન કરવા જતાં ક કે સાધના સમાયેલી છે. વાયાં ઉત્પન્ન થતા સમરિમ જેવો નાશ થવાથી બ્રહ્મચર્ય ને બીજો અર્થ થાય છે બદા એટલે કે
વ્યહિંસા પણ થાય છે. અબ્રહ્મચર્યસેવનથી સત્યવ્રતમાં આમ અથવા પરમાત્મામાં લીન રહેનાર, આ અર્થ પણ ભંગ થાય છે, કારણ કે સમાજ કે ગુરુ સમક્ષ પણ ઘણે વ્યાપક છે. આમાં કે પરમાન મોમાં લીન બદર્ય વ્રતના પાલન માટે વચનબદ્ધ બનેલી વ્યક્તિ વ્યક્તિને માટે પરભાવમાં પણ રહેવું તે આભગુણાનું આ વચનો ભંગ કરે છે, સત્યને ભંગ કરે છે અને ઘાતક છે, વિ, કષાય, હિંસા, અસત્ય, કુલ ચારી. સત્ય આચરણ કરે છે.
પરિગ્રહ જેવા પરભાવમાં રમનારના આત્માનું પતના
થાય છે. આ બધી બાબતોનો ત્યાગ કર અનિવાર્ય છે. કુશલસેવનથી ત્રીજા અદત્તાદાન-વિરમણવ્રતના
આ અર્થ પ્રમાણે પણ બ્રહ્મચર્યની સાથોસાથ અન્ય ભંગ કરે છે, કારણ કે ઇવ-અદત્ત, સ્વામી–અદત્ત,
વ્રતો અને ગુણની સાધના સાહજિક રીતે જ કરવી તીર્થ કર–અદત્ત અને ગુર-અદા આમ ચાર અદત્તો (આયા વિનાના)માંથી એ તીર્થ કર અદત્ત અને ગુરુ-અદત્તનું આદાન (ગ્રહણ) કરે છે. એટલે કે બ્રહ્મચર્યને એક બીજો અર્થ છે અફશળ કમલા તાર્થ કર અને ગુરુની આજ્ઞા વિરૂદ્ધ કરાયેલું કુશીલ ત્યાંગ. આવા અર્થને કારણે હિંસા આદિ પાંચ સેવન ચેરી ૪ ગણાય, કુશીલસેવનથી બ્રહ્મચર્યને પાપકમાં ને ત્યાગ થહ્મચર્યની સાથોસાથ કરે છે, ફરી છે.
૧૦૮)
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #15

શ્રદ્દાચ એક વધુ વ્યાપક અર્થ છે પચેન્દ્રિયના નિગ્રહ અથવાતા પાંચેય ઇન્દ્રિયાની આત્મલીનતા. વી રહ્યા. મૈથુનથી વિરતિ કે જનનેન્દ્રિયનો નિગ્રહ એ ! બ્રહ્મચર્યનો સ`કુચિત અ` છે. એક દૃષ્ટિથી જોઇએ તે ની રક્ષા માટે માત્ર જનનેન્દ્રિયનો સયમ જ પૂરતા નથી. સ્વાદેન્દ્રિય પર સયમ રાખવા જરૂરી છે અને ઘણેન્દ્રિય, બ્રોવેન્દ્રિય અને ચક્ષુરિન્દ્રિય પર પણ સયમ રાખવા જરૂરી છે. આના અર્થ એ કે વીÖરક્ષા માટે
સ્પર્શથી પણ વધુ દૃશ્ય, શ્રાવ્ય, ખાદ્ય અને ઘાણીય પદાર્થોના વિવેકપૂર્વકના સંયમ રાખવે અને કામોત્તેજક પદાર્થાને ત્યજવા એ બ્રહ્મ' માટે જરૂરી છે. આ કારણે ‘મનુસ્મૃતિ’ માં બ્રહ્મચારી (શીલવાન)ને માટે પરહેજ રાખવા જરૂરી બતાવવામાં
નીચેની ચીજોના આવ્યો છે :
બ્રહ્મચારીએ મદ્ય, માંસ, સુગધિત પદાર્થ, માળા, સ્નિગ્ધ રસનું અધિક સેવન, સ્ત્રીસ'ગ, તલ જેવુ માલિશ કરવું કે પાર્ટી વગેરે લગાવવી, આંખા આંજવી, પગમાં જોડાં પહેરવાં, છત્રે ધારણ કરવું, બધા પ્રકારનાં અશ્લીલ દશ્ય અને અસ યની ગાયન, વાદન કે નનને
ઓકટોમ્બર-૯૩
આ લેકમાં હિંસા, અસત્ય, કૃશાલ કે લાભ ઉપરાંત શીલઘાતક અને કામોત્તેજક એવી દૃશ્ય, શ્રાવ્ય, ખાદ્ય (પેય), સ્પ અને શ્રાવ્ય વસ્તુએ છે એના યાગ કે પરહેજ બ્રહ્મચર્ય (સીલની સાધના) માટે આવશ્યક ગણાવ્યો છે. આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે જેને મર્યાતિ કે પૂર્ણરૂપે શીલપાલન કરવુ' છે એણે જૂગાર, ચારી, માંસ, મદ્ય (બધી માદક ચીજો અને વ્યસન), શિકાર, પરસ્ત્રીગમન અને વેશ્યાગમન જેવાં સાત કુવ્યસનોનો ત્યાગ કરવા જોઇએ. આવું શકય અને
'વ1 એમધુરાં' આ અન્ય માલ્ય મારૃ હ્રિય: નહિ તે શીલ(બ્રહ્મ)ની આરાધના સમ્યક પ્રકારે થઈ શકે નહિ.
अम्य ङमज्जन
નાના પાન અત્રધારામ | शुकानि यानि सर्वाणि, प्राणिनां चैव हिंसनम् । काम क्रोध च लोभ च नर्तन' गीतवादनम् । चतच्च जनवादच्च परीवाद' तथानृतम् । स्त्रीणाम्प्रेक्षणालम्भमुपघात TS | |
ત્યાગ કરવા. આવી *
રીતે કામ, ક્રોધ, લેાભ, પ્રાણીઓની હિંસા, જુગાર, ચાડીચુગલી, અસત્ય, નિર્દી, સ્ત્રીઓ તરફ વિકારી દષ્ટિથી જોવું, આલિ’ગન કરવુ' અથવા તેા એને અથડાઇને ચાલવુ' એ બધાના ત્યાગ કરે છે.’
બ્રહ્મચર્ય'ના આટલા અર્થ ઉપરાંત ગુરુ પાસે રહેવુ, વિદ્યાભ્યાસ કરવા, આત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કરવુ', યોગાસાધના કરવી, સેવા કરવી, વિશાળ ધ્યેયમાં એકાગ્ર બનવું જેવા જુદાજુદા અર્થામાં પણ બ્રહ્મચય શબ્દ પ્રયાજાય છે. એટલુ કહેવુ પર્યાપ્ત બનશે કે શાસને કા ‘બ્રહ્મચર્ય' એવા અર્થ લે અથવા કોઇ અન્ય અ લે, પણ એની સાથે બધા જ ગ ́િત અર્થાના એમાં સમાવેશ થાય છે. વળી આના સાધના કરવી જરૂરી બને છે.
સમ્યક્ પાલન માટે
સ
સત્ય જ એકમાત્ર ધર્મ છે. સત્ય પાતે જ ધમ છે, અને એટલા માટે જ સત્યના ફોઇપણ ધર્મ નથી. સત્યને કોઇપણ સ‘પ્રદાય નથી; હાઈ શકતા નથી, સંપ્રદાય તે બધા સ્વાના છે. સત્યનુ' કાઈ સગઠન પણ નથી; કેમકે સત્ય પાતે જ શક્તિ છે અને તેથી સત્યને સગઠનની કોઈ આવશ્યકતા નથી.
[૧૯

Page #16

5:3
૭ શિક્ષણ અને સંસ્કાર છ
મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી (ચિત્રભાનુ)
આજે દરેકને ધનુ ફળ જોઈએ છે, પણ ધમ જોઇતા નથી, પાપનું ફળ જોઇતું નથી પણ પાપ છેડાતુ' નથી. જુવારને પણ ધાણી બનવા માટે અગ્નિમાં શેકાવું પડે છે. પછી જ તે શ્વેત સુંદર પાણી અને છે અને પછીજ તે નયનાને ગમે છે. જુવારના ઢગલા જેટલા સુંદર નથી લાગતા, તેથી વધારે તેની બનેલ ધાણી સુ ંદર લાગે છે, નયનરમ્ય અને રૂચિકર લાગે છે. આવુ' જ છે માનવનું સ’સ્કાર વગરના માનવી જુવાર જેવા છે જેનામાં સંસ્કાર નથી, તેના ખાવા-પીવામાં. મેલવા – ચાલવામાં કે બેસવા- ઉડવામાં જરાય 'ગ નહિ હોય. જીવનમાં, વ્યવહારમાં–સ'સારમાં ડગલેપગલે એની જરૂર છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ સંસ્કારની જરૂર તો છે જ. પણ સાંસારિક દૃષ્ટિએ પણ તેની એવીને એટલી જ અગત્યતા છે.
કેમ આવ્યે ? ‘ કેમ આવ્યા ? કેમ પધાર્યાં ? ” આ ત્રણ વાકયેામાં કેટલો ફરક છે? વચન એક છે, છતાંય વાણીમાં ફરક છે. સંસ્કાર યુકત વાણી માણસને શેાભાવે છે.
સુ'દર દાગીના પહેર્યાં હોય, સુદર કપડાં સજ્યાં હાય પણ ખેલે ત્યારે જાણે હુંસના વેશમાં
કાગડા !
સસ્કારી બનવાનું સૌથી પ્રથમ સાપાન ભાષા સુધારણા, ભાષાથી માનવીનું મૂલ્યાંકન થઇ શકે છે.
રાજા, મ`ત્રી ને દરવાન ત્રણેય સાથે ફરવા નીકળ્યા હતા. રસ્તામાં ભૂલા પડયા. એકબીજાને
૧૧૦
:: R
શે।ધવા લાગ્યા. રસ્તામાં એક સાધુને બેઠેલા જોયા. પહેલાએ કહ્યું ઃ પ્રજ્ઞાચક્ષુ, આપે અહીંથી કોઇને પસાર થતાં જાણ્યા ?’
જવાબ મળ્યા: ‘ ના ભાઈ, હું અધ છું.’
તે
પૂછનારે કહ્યું : ‘ માફ કરજો, મારી ભૂલ થઇ ’ આગળ ચાલ્યા.
પછી બીજાએ આવીને પૂછ્યુ ‘ , સુરદાસ, અીંથી કઈ પસાર થયુ, ?
જવાબ મળ્યા ‘હા ભાઈ, રાજા ગયા છે ?
ત્યાર બાદ ત્રીજાએ આવીને પૂછ્યું': અં, યહાંએ કોઈ નિકલા હૈ ? ’
આગળ
- બે
સાધુએ જવાબ આપ્યા. ‘હા રાજાજી પહેલા ગયા છે, પછી મંત્રી ગણા છે ને તું દરવાન તેમની પાછી જા. ’
આગળ જતાં તે ત્રણે જણા ભેગા થયા વાત થઇ. પેલા સાધુએ રાજા, મંત્રી ને દરવાનને કઈ રીતે ઓળખી કાઢયા. એનુ એમને ખૂબ જ આશ્ચર્ય થયુ. ત્રણેય ગયા સાધુ પાસે. સાધુએ એને ખુલાસા કર્યા: ‘હે પ્રાચક્ષુ ’ સંબોધનમાં વિવેકવિનય છે. તે ઉચ્ચ કુળતા, સ સ્કારી હાવા જોઇએ, માટે તેને મેં રાજા માન્યા. 'હે સુરદાસ’ સબોધનમાં પહેલાં કરતાં આછું માન છતાં ઉદ્ધતાઇના અભાવ જણાતાં મંત્રી તરીકે ઓળખ્યો. જ્યારે ત્રીજાના સંખેાધન- અમે અધા-માં ભારે।ભાર તિકાર લાગવાથી એ દરવાન જણાય.
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #17

માટે સમાજમાં, ઘરમાં કે જાહેર જીવન સંકેલવામાં અર્ધા કલાકને વ્યય કરો છો. પણ વ્યવહારમાં સરકારી વાણી વાપરે. ફાંટેલ તૂટેલ પોતાનાં બાળકોમાં સંસ્કાર સી’ચવા પાછળ કેટલી કપડાં ચાલશે, સંસ્કારહીન વાણી નહીં ચાલે. મિનિટ ખર્ચા છે ? વાણીને સંસ્કારમય બનાવવા માટે વિચારોને
| આજે છોકરાઓ પ્રત્યે માબાપે બિનજવાબદાર સંસ્કારમય બનાવો. વાણી અણધારી આવે છે,
' બની ગયાં છે, માટે બિનજવાબદાર પ્રજા વધતી માટે વિચારેને તપાસો. તેના પર ચાકી રાખે.
ચાલી છે ને તેથીજ જુઠાણુ, ચેરી, લૂંટફાટ, વિચારો ગમે તેમ અથડાય છે. મગજ શાંત રહેવા તૈયાર નથી. બેલ બેલ કરીએ છીએ, એથી જ્યાં અનાચાર ને કલહ વધી રહ્યાં છે. ઘરનાં બાળકે ત્યાં વાણીને વિકાર થાય છે. વાણીને સ સ્કારમય માટે કાઈજ સમય ન આપે તે કેમ ચાલશે ? બનાવવા વિચારોને સંસ્કારમય બનાવવા જોઈએ. કપડાં ધેવા કેટલે સાબુ જોઈએ છે ? તો | માણસોને કામ, ક્રોધ, માન—લાભ આવે છે, તનના ને મનનો મેલ ધેવા સંસ્કારના સાબુની માટે વિચારો પર સતત ચાકી રાખો. વિચારોને જરૂર છે. આલિશાન ઈમારત, ફરનીચર કે ઠાઠતપાસ સંસ્કાર-સ પન્ન વિચાર અને તેજ શિક્ષણ માઠના દેખાવથી માનવતા નહિ આવે. મહાન દીપે. ભણેલ હોય ને સંસ્કારી ન હોય તો તે બિડ માં મેં વ’મણા જોયા છે, એમને જોઈ વદિયો છે. માટે વિચાર, વાણી ને વતનને સંસ્કારી દયા આવે છે આવા મહાન મકાન, આવા વૈભવબનાવે.
શાળી રાચરચીલાં, મન તે જાણે સાવ નાનકડું' !
સંસ્કારસંપન્ન વિના શિક્ષણ નકામું છે. બાળકોમાં | આજે માબાપો ફરિયાદ કરે છે. બાળકોમાં
જરૂર છે સંસ્કારસિંચનની, સંયમ ને સદાચારયુક્ત સંસ્કાર નથી, તેઓ ઉરછુ .લ બનતાં જાય છે. '
શિક્ષણની. સંસ્કાર ન પોષનાર માતાપિતા બાળકનાં પણ એ કુસંસ્કાર આવ્યા ક્યાંથી ? માબાપનાં
હિતશત્રુ છે. એક સંસ્કારી પુત્રથી માતાને જે સંસ્કાર, વતન ને વ્યવહારની છાપ છોકરાઓ પર
આન દ થશે, તે અસંસ્કારી દશ પુત્રથી નહિ થાય. પડવાની બાળકો કાબન કોપી જેવાં છે. આજે
સંસ્કાર વગરનું શિક્ષણ તેલ વગરના દીપ સમાન છે. છોકરાઓ માબાપની સામે ગમે તેમ વતે છે, બીડી
શિક્ષણ અને સંસ્કાર જીવનરથનાં બે ચક છે. પીએ છે, “અમારામાં માથુ ન મારો” એમ બોલે છે.
સંસ્કાર, સ્વચ્છતાને સુંદરતાની જીવનમાં આવશ્યક્તા આમ હવેની પ્રજા જુદા જ પાટે જઈ રહી છે,
છે. બાહ્ય હશે તો આંતરિક જન્મશે. અને તેનું કારણ માબાપે છે. માબાપ પોતાના છોકરાના
આંતરિક તથા બાહ્ય સ્વચ્છતા આપણને પ્રભુતા સંસ્કાર, શિક્ષણ, કેળવણી પાછળ કેટલો સમય
પ્રતિ લઈ જશે. Cleanliness is next to ગાળે છે ? બને તેટલા સંસ્કાર ઘરમાં કેળવો. Godliness. સ્વચ્છતા રાખે. તન મન અને છોકરા માટે તમે કેટલે ભેગ આપ્યા છે ? તમે આત્મા-ત્રણેને નિમળને સ્વચ્છ રાખો. કપડાં ધોવડાવે છે, સુંદર ઇસ્ત્રી પાછળ અર્ધા કલાક ખર્ચો છો વળી ઘડી બગડી ન જાય તેમ ત્યાં હશે શિક્ષણ અને ત્યાં હશે સંસ્કાર,
હુ ન જૈન છું' ન બૌદ્ધ, ન વૈષ્ણવ છું', ન શૈવ ન હિંદુ છું, ન મુસલમાન; હ તે વીતરાગ દેવ પરમાત્માને શોધવાના માગે વિચરવાવાળા એક માનવી છું'. યાત્રાળ છે'. આજે સૌ શાંતિની ચાહના કરે છે, પરંતુ શાંતિની શોધ તો સૌથી પહેલા પિતાના મનમાં જ થવી જોઈએ.
-આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મ.

Page #18

Atmanand Prakash
ટેન્ડ
પ્રભુ છે....
પ્રભુ મહાન છે.... એ વાત સાચી.
પણ પ્રભુ મ્હારા છે....
એ સમજણથી જ્ઞાનને જુદા જ રંગ
આવે.
ભગવાન મારા છે, અને હું એમના છું. આ મીઠાશ ભક્તિમાં આનંદ લાવે છે, ભેદ ભાવવા તે ભક્તિ, અભેદ ભાવવા
તે
જ્ઞાન
અભેદની ભાવનાંમાં જીવ અને શિવ બન્ને મળી જઈને વિશુદ્ધ ચૈતન્ય થાય
BOOK POST
Regd No. GBV. 31
પ્રતિ,
From.
IISé 3ÇIt-I [
Ðä 3 >lebl's algalo
તંત્રી : શ્રી પ્રમેાદકાન્ત ખીમચ'દ શાહુ પ્રકાશક : શ્રી જૈન આત્માનદ સભા, ભાવનગર.
મુદ્રક : શેઠ હેમેન્દ્ર હરિલાલ, આન'દ પ્રી. પ્રેસ, સુતારવાડ, ભાવનગર.

Page #19
-પુસ્ત૬ : 90 સન 1992-97 સંવતઃ 2049 For Private And Personal Use Only