________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ધર્મ અને સાંપ્રદાય વચ્ચેની ભેદ-રેખાને પરખીએ ... (શલ ક
ગણિ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેન પ્રકારેણ પાતાનુ ગૌરવ ટકાવી રાખવાનું ઝનૂન એના પર છવાયેલુ જ રહે છે.
ધમનું લક્ષ્ય છે. માનવીય સદ્ગુણને અને સદત્તિને પાષણ આપવાનું અને માનવ મનની મલિન વૃત્તિઓને નાશ કરવાનું, જે પ્રવૃત્તિ કરવાથી આ લક્ષ્ય ન સધાતું હોય, આ લક્ષ્યની દિ'માં ન જવાતું હોય તેવી કોઈપણ પ્રવૃત્તિને ધમ નકારે છે. ધમ આ બાબતમાં બાંધછાડ કરવા તૈયાર નથી હોતા અને જે પળે ધર્મ આવી બાંધછોડ કરે છે, તે જ પળે તે ધ મટી જાય છે. અને સંપ્રદાય બની જાય છે. તેજ પળે એવી બાંધછોડ સ્વીકારનાર વ્યક્તિ ધાર્મિક નથી રહેતી, સાંપ્રદાયિક બની જાય છે.
જ્યાં ધર્મ છે ત્યાં કયારેક બીજાની ગમે તેવી
પ્રવૃત્તિ જેવાં છતાં લાગણી દુાયાની ફરિયાદ નથી હોતી. ત્યાંતા એ જ વાત હાય છૅ, કાંતા તેને સમજાવવાના પ્રયાસ અને કાં તા મધ્યસ્થ ભાવે તેની ઉપેક્ષા. આજે તા વાતવાતમાં આપણી ધાર્મિક લાગણી દુભાઈ જાય છે. કાઇક કાંઈ છે. લ્યુ. તા કહેશે, એના વિધાનથી મારી ધાર્મિ"ક લાગણી દુભાઇ છે, મને વળતર મળવુ જોઇએ. કાઇકે કાંઇક પ્રવૃત્તિ કરી, તા તરત કેસ માંડશે. મારી લ!ગણીને જફા પહાંચી છે ને તેથી થયેલુ નુકશાન અવર્ણનીય છૅ, આટલે બદલા મળવા આપણામાં વકરેલી સાંપ્રદાયિકતાની આ નક્કર નિશાની ગણાય.
જે દિવસે ક્ષમા માગવા આવેલાને ક્ષમા આપવાના ઈન્કાર કરનારને જોઇને આપણી લાગણી દુભાય. ધર્માંના નામે ચાલતા ડીંડવાણાએ અને થતા તાફાનાને જોઇને આપણી લાગણી ઘવાશે. તે દિવસે આપણે ધાર્મિકતાની દિશામાં એક કદમ આગે ઉઠાવ્યાનો સ ંતોષ લઇ શકીશુ.
આવા સ તેાષ કેવી રીતે મેળવાય તેની કેળવણી પર્યુષણના આ દિવસેામાં પામવાની છે. આ પર્યુષણ દરમ્યાન વધુ નહિ તેાય, ધર્મ અને સંપ્રદાય વચ્ચેના તફાવત સમજી શકીએ, તા પણ ઓછુ' નથી.
(વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મ જેવું જ એક એલડુ છે, ધર્મ અને સંપ્રદાયનુ, ધર્મ અને સંપ્રદાય એ એ મૂળભૂત રીતે તદ્ન જુદા તત્વા છે અને છતાં એ અને દૂધ-પાણીની જેમ એવાં તા એકમેકમાં ડુબી ગયાં છે કે 'સદૃષ્ટિ વિના તેને વિવેક કરવા મુશ્કેલ છે. એમ કહી શકાય કે ધર્મી એ પ્રકૃતિ છે, ય ૐ સ`પ્રદાયએ વિકૃતિ ધાર્મિકતા એ માનવ આત્માનું પાતીકું અન્ત સ્તવ છે. અને સાંપ્રદાયિકતા એ બહારથી આણેલું આગન્તુક તત્વ છે. કમનશીબે બને છે એવુ કે આપણી મૂળ પ્રકૃતિને આ આગન્તુક વિકૃતિ દબાવી દે છે અને પછી આપણે સૌ વિકૃતિને જ અસલી પ્રકૃતિ માનવા લાગીએ છીએ, અને ત્યાંથી જ આપણી કઠણાઈ આર ભાઇ છે.
જ્યાં સાંપ્રદાયિકતા હોય ત્યાં ધાર્મિકતા હાય જ એવું નથી. કયાંક હોય પણ અને ઘણે ભાગે તા નજ હોય એથી ઊલટુ' જયાં ધાર્મિકતા હોય ત્યાં સાંપ્રદાયિકતાના શપણ હાઇ ન શકે. સાંપ્રદાયિકતાના અશપણ ાય ત્યાં ધાર્મિકતાંને પાંગરવાના અવકાશ હાતા નથી, બલ્કે રહી સહી ધાર્મિકતા પણ ત્યાંથી ખરી પડે છે.
Ο
ધાર્મિકતાનેા મૂળ મંત્ર છે. સત્ય. મમ જે સાચુ` તે મારૂ'. એથી વિપરીત સાંપ્રદાયિકતાનુ આધાર સૂત્ર છે. મમ સત્ય હું કહું તે જ સાચુ ધ વિશાળતામાં માને છે, સંપ્રદાયને સ-જોઇએ ચિતતા વધુ ફાવે છે. ધાર્મિકતા આગ્રહાના મજબૂત જાળાઓને તેાડવાનું શીખવે છે. સાંપ્ર દાયિકતા ઢીલા પડતા આગ્રહોને પ્રખળ કેવી રીતે બનાવવા તેની તાલીમ આપે છે. ધ માટે અસત્ય સર્વથા અસ્પૃશ્ય છે. સંપ્રદાય એવી અસ્પૃશ્યતામાં માનતા નથી હોતા. ધર્મને હંમેશા સત્યના પક્ષપાત રહે છે. અને તેથી છેવટે તા સત્યયજ જીતવાનું એ નિર્યાત ઉપર તેને પ્રબળ વિશ્વાસ છે. એટલે તે જય-પરાજયની ખટપટમાં ઊતરવાનું નાપસંદ કરે છે. જ્યારે સંપ્રદાય આવા અંધવિશ્વાસમાં માનતા નથી. એટલે ચેન
For Private And Personal Use Only
