________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપ જાણો છો. ?
=
==
કષાય - કષ – જે સંસાર તેને આય – જે લાભ-પ્રાપ્તિ તેને કષાય કહીએ. તેના પ્રકાર :–
ધ, માન, માયા અને લેભ. આ ચાર પ્રકારે છે. તે પ્રત્યેકના અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાની, પ્રત્યાખાની, અને સંજવલન એવા ચાર ચાર ભેદ છે.
તેનું સ્વરૂપ :- જળ, રેણુ, પૃથ્વી ને પર્વતની રેખા સમાન ચાર પ્રકારને ક્રોધ છે. (૨) નેતરની લતાં, કાષ્ટ, અસ્થિ અને પથ્થરના સ્થંભ સમાન ચાર પ્રકારનું માન છે. (૩) અવલેખિકા, ગોમૂત્ર, મેંઢાના સિંગ અને પ્રણવંશના મૂળ સમાન ચાર પ્રકારની માયા છે, (૪) હળદર, ખંજન, કર્દમ અને કીરમજના રંગ સમાન ચાર પ્રકારનો લેભ છે, સ્થિતિ :- પક્ષ. ચાર માસ, વર્ષ અને જાવજજીવની અનુક્રમે છે, તે ચારે દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચ અને નરકગતિમાં જવાના હેતુભૂત કહ્યા છે.
સંજ્ઞા :–સંજ્ઞાન તે સંજ્ઞા, તેના ચાર પ્રકાર છે. આહાર સંજ્ઞા, ભય સંજ્ઞા, મિથુન સંજ્ઞા અને પરિગ્રહ સંજ્ઞા.
લેશ્યા :– જેના વડે કરીને આમા કર્મથી લેપાય તેને લેડ્યા કહીએ. કૃષ્ણાદિ દ્રવ્યના સમીપણુથી થતા આત્માને શુભાશુભ રૂપ પરિણામ વિશેષ તે વેશ્યા કહીએ.
સ્ફટિકની જેમ કૃષ્ણાદિ દ્રવ્યના સમીપણાથી આત્માને જે શુભાશુભ પરિણામ થાય તે અર્થમાં લેયા શબ્દ પ્રવર્તે છે.
લેસ્થાના પ્રકાર :- છ છે.
(૧) કૃષ્ણ લેશ્યા (૨) નીલ લેણ્ય (3) કાપત લેશ્યા (૪) તે લેડ્યા (૫) પદ્મ લે (૬) શુકલ લેડ્યા.
તેનું સ્વરૂપ :- જબૂવૃક્ષના ફળ ખાનાર છે પુરુષના દષ્ટાંત તથા ગ્રામ ઘાતક છે પુરુષના દષ્ટાંતથી જાણવું.
દષ્ટાંત :– એક અત્યંત પાકેલા જાંબુના ફળેથી જેની શાખાઓ નમી પડેલ છે એ જબૂવૃક્ષ છ પુરુએ દીઠે તેમણે ફળો ખાવાની ઈચ્છા જણાવી.
એક બેલ્યા, “આ વૃક્ષ પર ફળ ખાવા માટે ચઢવાથી જીવવાને સંદેહ થઈ પડે.” માટે તેને મૂળમાંથી છેદીને પાડી નાખીએ.–આ પુરુષ કૃષ્ણ લક્ષ્યાએ વતંતે જાણવે.
બીજે બેલ્યા, “ આખા વૃક્ષને દવાનું આપણે શું કામ છે ?તેની માટે શાશે. છેદીએ.—આ પુરુષ નલ લેશ્યાવાળે જાણ.
ત્રીજે બોલ્યા, “પ્રશાખા છેદીએ” આ પુરુષ કાપત લેવા જાણા, ચે બેલ્યા, “ફળવાળા ગુચ્છા છેદીએ” આ પુરુષ તેજે લેશ્યાવાળે જાણ. પાંચમે બેલ્યો. “ફળ જ પાડીએ” આ પુરુષ પદ્મ લેહ્યાવાળે જાણો.
છ બેલે, “પુષ્કળ જાંબુ જમીન પર પડેલા છે. તેજ લઈને ખાઈએ” આ પુરૂષ શુકલ લેશ્યાવાળે જાણ.
(શ્રી બૃહત્ સંગ્રહણિમાંથી)
૧૪૨]
| આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
