________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ધર્માંસ ગ્રહની સ્વપજ્ઞવૃત્તિના સશાષકા અને ટિપ્પણકાર
વૃત્તિનું સંશાધન કરવા ઉપરાંત સાહિત્યક્ષેત્રમાં એમના શ કાળા છે ?
ઢણકાર દે, લ, જૈ. પુ. સંસ્થા તરફ્થી પ્રકાશિત આવૃત્તિમાં સ્વાપન નૃત્તિમાં ચાલુ પક્તિમાં ચેારસ કૌંસમાં ટિપ્પણાને સ્થાન અપાયું છે. આ સંસ્કૃત ટિપ્પા પહેલા ભાગ પૂરતાં મર્યાદિત નથી. બીજા ભાગમાં પણુ કાઇ કાઈ સ્થળે છે. દા.ત. ખીજા ભાગતા પત્ર ૬૯ અ માં ટિપ્પા છૂટાછવાયાં હોવાથી તે કથા કથા પત્ર ઉપર છે તેના ખ્યાલ આપનારી સૂચી અપાઇ હ।ત તા ઠીક થાત. આ ટિપ્પણાના રચનાર ન્યાયાચાય યશોવિજયગણિ છે એમ બને ભાગના પત્ર ૧ અમાં નિમ્નલિખિત ઉલ્લેખ જોતાં જાય છે:
“धर्मसंग्रहः न्यायविशारद-न्यायाचार्य श्रीमद्यशोविजयप्रणीतान्तर्गत टिप्पणीसमेतः "
આ ઉલ્લેખ શાષક મહાશયે કર્યાં હશે. જો એમ જ હોય તે આગમાહારક શ્રી આનસાગરસચ્છિના મતે ટિપ્પણુકાર ન્યાયાયા` જ છે,
શ્રી વિજયપદ્મમૂર્િછતા પણ આ જ મત છે એમ એમના “જૈન સત્યપ્રકાશ” (વર્ષે ૬, અંક ૮-૯)માં છપાયેલા અને ત્યારણ્યાઃ “શ્રી યશોવિજય સ્મૃતિગ્રંથ’માં છપાયેલા લેખ (પૃ. ૨૦૦) ઉપરથી જાણી શકાય છે. અહીં એમણે નીચે મુજ્બનુ વિધાન કર્યું' છે:
ધમ સંગ્રહ ટિપ્પણ-મૂલકાર ઉપાધ્યાય શ્રીમાનવિજયજીના ગ્રંથ ઉપરનું ટિપ્પણુ, ભાવનગરથી જૈન
આત્માનં સભા તરફથી પ્રગટ થયું છે, ’'
આ સભા તરફથી સ્વતંત્ર પુસ્તકરૂપે ટિપ્પણુ છપાયાનું મારા જાણુવામાં નથી. એમ ન છપાવાતાં એને બન્ને જો કાષ્ઠ કૃતિની સાથેસાથે એ ટપ્પા છપાયાં હોય તા એનું નામ સૂચવવા મારી તજ્જ્ઞાને સાદર વિપ્તિ છે. જો ખેમાંથી એક પણ પ્રકારે એ ન જ છપાયાં હોય તે ઉપયુÖત વિધાન ભ્રાન્ત ગણાય. ધસંગ્રહના–પ્રથમ વિભાગમાં ૭૦ પો છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એ પોતું અને સાથે સાથે એની ૯૩૫૩ (૯૪૨૩– ૭૦) ક્લેાક જેવડી સ્ત્રાપન વૃત્તિનું તેમજ એ વૃત્તિમાં થાસ્થાન દાખલ કરાયેલાં ટિપ્પણાનું ગુજરાતી ભાષાંતર મુનિશ્રી ભદ્રંકરવિજયષ્ટએ કર્યુ છે, અને એ, ઉપર્યુક્ત ૭૦ પઘો તેમજ વિવિધ સાક્ષીયાઠા સહિત વિ. સ. ૨૦૦૯માં પ્રકાશિત કરાયુ' છે. આના પૃ. ૭માં નીચે પ્રમાણેનું ટિપ્પણુ ભાષાંતરકારે કર્યું છે:
૧૪૧
“આવા કાટખૂણાવાળુ લખાણુ પૂ. મહેાપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી ગણિવરનુ હાવાની માન્યતા છે. ’’
આ ઉપરથી એમ લાગે છે કે ભાષાંતરકાર, ઉપયુક્ત ટિપ્પણેાના કર્તા ન્યાયાચાર જ છે એમ મેધડક માનતા નથી.
ટિપ્પુકાર ન્યાયાચાય જ છે. એમ કહેવા માટે મને કાઇ પ્રાળ પ્રમાણુ જેમ મળ્યું નથી તેમ એ ટિપ્પણ અન્યક છે એમ કહેવા માટે પણ કોઇ વિશિષ્ટ પુરાવા હજુ સુધી તે મળ્યા નથી.
ધ સંગ્રહની સ્ત્રાપન વૃત્તિનાં ટિપ્પણી સ્વતંત્રઆપણે રજૂ કરતી કાષ્ટ હાથપોથી હાય તા તેની નોંધ જિનરત્નકાશ(વિભાગ ૧)માં છે કે નહિ એ જાણવા માટે મે આ ગ્રન્થ જોયે તે! જષ્ણુાયુ કે એવી કાઇ હાથપેાથી મહીં નાંધાયેલી નથી. અહીં ધર્મ સ’ગ્રહનુ પરિમાણુ ૧૫૬૦૮ ક્ષેાકનું દર્શાવાયું છે અને એ વિ. સ. ૧૭૩૮ માં નહિ. એ તા સ્વપન વૃત્તિનું અને તે પણ ટિપ્પણુ રચાયા ઉલ્લેખ છે. આ પરિમાણુ મૂળ કૃતિનું છે જ સહિતનું હશે. જો એમ જ હાય । ટિપ્પણુંાનુ પરિમાણુ ૧૦૦૬ (૧૫૬૦૮-૧૪૬૦૨) શ્લાકનુ ગણાય. ધસંગ્રહના રચનાવના ઉલ્લેખ એમાં નથી, પરંતુ એની વૃત્તિ અને એની પ્રશસ્તિના ચૌદમા પદ્મ પ્રમાણે “પૃથ્વી ગુણ-મુનિ-ચન્દ્ર' થી ઘોતિત વ માં એટલે કે
૧ ત્યારબાદ આજ દિન સુધીમાં પ્રથમ આવૃત્તિ કે દ્વિતીય ભાગ પ્રસિદ્ધ થયેલ હોય જોવા-જાણવામાં નથી.
For Private And Personal Use Only
ભાગની બીજી તેા તે મારા
