________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અહંકાર એ પતનના પ્રારંભ !
લેખક : શ્રી માલચંદ્ર હીરાચંદ-સાહિત્યચંદ્ર'
અહંકાર અને અભિન!નમાં ફેર છે. મનુષ્ય પેાતાનુ` સ્વાભિમાન રાખી શકે છે. ગમે તે થાય પણુ મારા હાથે અમુક કા । નહીં જ થાય. અગર અમુક કાĆ તા હું કરીશ જ, એવું સ્વાભિમાન એ રાખી શકે. પેાતાના ફૂલના, પોતાની પરંપરાના એ અભિમાની હાઈ શકે, પોતે લીધેલ પ્રતિજ્ઞા કે વ્રતનું અભિમાન અને હાવુ જોએ. અને પ્રાણાંતે પણુ તેનું પાલન કરવાની તે પ્રતિજ્ઞા ધારણ કરી શકે. પોતાના ધતુ` અભિમાન અને ગૌરવ કાઈન રાખે તા તે મૃઢ જ ગણાય. તેમજ પોતાના દેશનું અભિમાન રાખવામાં આપણે આપણું કર્તવ્ય જ કરીએ છીએ એમ માનવામાં કાંઇ હરકત ન હોય. કાઇ વચન અને વિશ્વાસ આપણે ઉચ્ચારી રહ્યા હોઇએ, તેનું પાલન કરવું . . આપણું સ્વાભિમાન નિરપેક્ષ રહેવુ જોઇએ. ખાલી જતા તા ખાલી જઇએ અને પાલન કરતી વખતે અખાડા કરીએ એ મૂર્ખાઈ ગણુાય, એમાં શંકા નથી. સ્વાભિમાનના પાલનમાં આપણુંી મક્કમતા તથા સચ્ચાઈ પ્રતીત થાય છે માટે સ્વાભિમાન એ આદરણીય ગણાય છે.
પૂર્વોક્ત સ્વાભિમાન જ્યારે અહંભાવની કાટીમાં જઇ એસે છે ત્યારે તે આત્માને ઊંચે ચઢાવવાને બદલે નીચે જ ઉતારી દે છે, એ ભૂલી શકાય તેમ નથી. પોતેજ પોતાને ખીજાએથી મેટા ગણવુ એની એ ભાવના હાય છે, તે ગુરુ સ્વાભિમાન નહીં પશુ અહંકાર ગણાય છે. અહંકારી માનવ પોતાને બીજાએ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કરતાં ઊંચા ગણે છે અને તેથી જ બીજા પેાતાના જ અને તુચ્છ ગણે છે, એમ ગણી પાતે કોઇ માનવ મટી અતિમાનવની કૅાટીમાં પેાતાને ગણવા માંડે છે. અને એમ થવાથી એના અભાવ લેાકામાં નિતીય તા થાય છે જ, પશુ એનું પેાતાનું પતન પણુ આરંભાય જ છે. ગમે ત્યાંથી ગુણુ ગ્રહણ કરવાની એની શક્તિ નષ્ટપ્રાય થઈ જાય છે. વાછાવૃત્તિ ઘુમાવિત બ્રાહ્યમ્ એટલે પ્રસંગાનુસાર ખાલજીવમાં પણુ સારી વસ્તુ હોય તે। તે ગ્રહણુ કરવામાં ડાહ્યા માણસે પોતાનુ ભૂષણુ માને છે, એમાં દેષ સમજતા નથી, પણ અહંભાવ ધારણ કરનારા માનવ અહંકારના કારણે કાઇ પાસેથી પશુ ગુરુ ગ્રહવા માટે તૈયાર હોતા નથી. ખીજાની પાસે ખુલ્લા મને ખેલવામાં પણુ એ પાતાનુ ગૌરવ હાય છે એમ માને છે. અને આમ થવાથી એના જ્ઞાન મેળવવાના માર્ગો બંધ જ થઇ જાય છે. પોતા કરતા ખીજાએમાં કાંઇ વધુ હેવાતા સભવ એ જોતા જ નથી. મતલબ કે, પોતાના અહંકાર નામક રાગમાં એ એટલેા બધા અસિત થઇ ગએલેા હોય છે કે, એની દૃષ્ટિ વ્યુમાહિત થઇ ગએલી હાય છે, તેથી જ અમે કહીએ છીએ કે, એના અહંકારી આત્મા પતનના માર્ગે જ કૂચ કરી ચાહ્યા જતા હોય છે.
અહંકારી મનુષ્યની વૃત્તિ ખડાઇ કરવા તરફ વધુ ને વધુ ઢળતી જાય છે, અને એને પોતાનું જ્ઞાન ખીજા આગળ પ્રદર્શિત કરવાના મેાહ હરઘડી રોકી શકવાની
For Private And Personal Use Only
