________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
vvvvvvvvvv
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. રાગ અને દ્વેષ. જે વસ્તુમાં રાગ હોય છે તે વસ્તુની પ્રાપ્તિમાં અને જે વરતુમાં ઠેષ હોય છે તેના વિનાશ અથવા અભાવમાં આપણને અનુકૂળતા લાગે છે. એવી રીતે શ્રેષવાળી વસ્તુની પ્રાપ્તિમાં અને રાગવાળી વસ્તુના વિનાશ અથવા અભાવમાં આપણને પ્રતિકૂળતા પ્રતીત થાય છે. રાગદ્વેષ હમેશાં બધી વસ્તુઓમાં એક સરખા નથી રહેતા, એટલા માટે અનુકૂળતાપ્રતિકુળતા પણ એક સરખાં નથી હોતાં. આજે એક માણસમાં કોઈ સ્વાર્થના સંબંધને લઈને રાગ હોય છે એથી કરીને તેનું મિલન અનુકૂળ અને તેને વિગ પ્રતિકૂલ લાગે છે. સંભવિત છે કે કાલે સ્વાર્થમાં કોઈ પ્રકારની
અડચણ થતાં તેનામાં દ્વેષ થઈ જાય ત્યારે તેનું મિલન પ્રતિકૂળ અને તેને વિગ અનુકૂળ લાગશે. કેટલીક વાર તે તેના મૃત્યુ સુધીના વિચારમાં
અનુકૂળતા લાગે છે. જ્યાં પ્રતિકૂળતા હોય છે ત્યાં અનુકૂળતાને અભાવ હોય છે, અને એ અનુકુળતાના અભાવને ચિત્તમાં જે એક જાતને અનુભવ થાય છે તે જ મહાન ઉદ્વેગ કરનાર હોય છે. એ ઉદ્વેગ અને સંતાપથી પૂર્ણ અનુભવનું નામ જ દુઃખ છે; પરંતુ વિચાર કરતાં એટલું પ્રત્યક્ષ થાય છે કે આપણી કલ્પી લીધેલી અનુકૂળતા-પ્રતિકૂળતા જ એ પ્રકારના સુખ-દુઃખમાં કારણભૂત છે અને એ અનુકૂળતા-પ્રતિકૂળતાનો આધાર રાગ-દ્વેષ છે. રાગદ્વેષની ઉત્પત્તિ અજ્ઞાનજનિત અહંકારથી અથવા અજ્ઞાનથી થાય છે. વિવેકથીવિચારથી એ અજ્ઞાનને પડદે ફાડી નાખવાથી રાગ-દ્વેષ નષ્ટ થઈ જાય છે. અને જે રાગ-દ્વેષ નીકળી જાય છે કે સુખ-દુઃખને પ્રવાહ આપોઆપ સુકાઈ જાય છે. પછી તે કોઈ પણ સ્થિતિમાં નથી સુખ થતું કે નથી દુઃખ થતું, અને સુખ-દુઃખરહિત આનંદમાં જ બધા ભેગ ગવાય છે. - જે લેકે અસહિષ્ણુતામૂલક સુખની સ્થિતિમાં ધન, પુત્ર, પરિવાર, સ્વા
થ્ય, ઐશ્વર્ય, યશ, માન વગેરે લૌકિક વસ્તુઓની પ્રચુર પ્રાપ્તિમાં પ્રભુની દયા માને છે અને એ વસ્તુઓના વિનાશ અથવા અભાવમાં પ્રભુને કેપ માને છે, તેઓ પ્રભુનું રહસ્ય જ નથી સમજતા. આપણે નથી જાણતા કે આપણું કલ્યાણ શેમાં રહેલું છે, પરંતુ સર્વસની આજ્ઞા આપણે સર્વથા સન્માનપૂર્વક માથે ચડાવવું જોઈએ.
ઘણી મહત્વની વાત તે એ છે કે વિધાન અને વિધાતા જુદા જ નથી; તે બધું એક જ છે. સુખમય સુજન અને ભયંકર સંહાર એ બને તે આનંદમય પ્રાણારામના બે આનંદમય સ્વરૂપ છે. તે કોઈ વખત ભયંકર
For Private And Personal Use Only
