________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬e
:
it
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ. SWADHWADI DHWGWADGONDO છે “ દ્રવ્યગુણ પર્યાય વિવરણ”
લેખક. શંકરલાલ ડાહ્યાભાઈ કાપડિયા ÖWEDDHA S M @Mp3 Dowૐ ( અનુસંધાન પુ. ૩૦ માના અંક સાતમાના પૃષ્ઠ ૧૬૦ થી શરૂ )
નવાધિકાર. * પ્રનનું નિરૂપણ એટલે શું ? ઉ૦ વિચારોનું વર્ગીકરણ. પ્ર. નયવાદ એટલે શું ? ઉ૦ વિચારોની મિમાંસા. પ્ર. નયની વ્યાખ્યા દષ્ટાંત સહિત કહો.
ઉ૦ વિરોધી દેખાતા વિચારોના વાસ્તવિક અવિરોધનું મૂળ તપાસનાર અને તેમ કરી તેના વિચારોને સમન્વય કરનાર ન્યાય. દાખલા તરીકે – આત્મા એક છે એમ પણ કહેવાય છે તેમ અનેક પણ છે એમ પણ કહેવાય છે. હવે આ એકપણું અને અનેક પણું અરસ્પર વિરોધી છે. હવે આ વિરોધ વાસ્તવિક છે કે નહિ અને જે વાસ્તવિક વિરોધ ન હોય તે તેની સંગતિ શી છે? એ શેાધનો નયવાદે એવો સમન્વય કર્યો છે કે વ્યક્તિની દષ્ટિએ આત્મતત્ત્વ અનેક છે પણ શુદ્ધ ચૈતન્યની દષ્ટિએ તે એક છે. આ પ્રમાણે નયવાદને પરસ્પર વિરોધી દેખાતાં વાક્યોનો અવિરેાધ-એકવાક્યતા સાધે છે અને આ જ પ્રમાણે આત્માના વિષયમાં નિત્યપણું અને અનિત્યપણું તેમજ કર્તા અને અકર્તાપણાના મતોનો અવિરોધ પણ નયવાદ ઘટાવે છે. આવા અવિરોધનું મૂળ વિચારકની દષ્ટિ-તાત્પર્યમાં રહેલું હોય છે. એ દષ્ટિને પ્રસ્તુત શાસ્ત્રમાં “અપેક્ષા” નામથી ઓળખવામાં આવે છે તેથી નયવાદ અપેક્ષાવાદ પણ કહેવાય છે.
પ્રદ જૈન દર્શનને નયવાદની જુદી પ્રતિષ્ઠા કરવાનું કારણ શું ?
ઉ. મનુષ્યની જ્ઞાનવૃત્તિ સામાન્ય અને અધુરી હોય છે અને અસ્મિતા • નેટ–ઉપરનું લખાણ પંડિત સુખલાલજીકૃત તત્ત્વાર્થ સત્રમ થી સાર રૂપે લીધેલું છે તેમ છેવટને નૈગમ નયના ભેદનો ટુંક સાર દ્રવ્યગુણુપર્યાયના રાસમાંથી આલેખ્યો છે.
For Private And Personal Use Only
