________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સાચી એષણ.
મનુષ્યની અખલિત પ્રવૃત્તિનું લક્ષ્ય કઈ ભાવનાની સિદ્ધિ અર્થે હશે ? સુખ, આનંદ, તૃપ્તિ, શાંતિ, રસ, પર્યાપ્તિ માટે પણ તે સુખ શામાં છે ? આનંદ
ક્યાં છે? અમે કહીએ છીએ કે મનુષ્ય જે જે સ્થળમાં આનંદ માને છે ત્યાં ત્યાં આનંદના સ્થાનને લઈને અથવા વસ્તુને લઈને નથી માનતો, પણ પિતાપણાનેજાતને લઈને માને છે; પુત્ર ઉપર જે નિરવધિ સ્નેહભાવ અનુભવાય છે તેનું નિદાન તે સ્ત્રી--પુત્રાદિના શરીર હોતાં નથી પરંતુ તે તે વ્યકિતસાધ્ય આપણું પિતાની તૃપ્તિ છે; સ્ત્રી--પુત્રાદિના વિયોગથી જે કષ્ટ થાય છે તે શેક, તેમની અવિદ્યમાનતામાંથી પ્રકટેલ હોતે નથી પણ આપણે તૃપ્તિની ભાવનાને પહેચેલા આઘાતથી થાય છે, જે રસ તેમના તરફથી આપણને મળતો હતો તે સુકાઈ જાય છે, જે સુખ તેમના સહવાસમાંથી આવે છે તે તેમના ઉદ્દેશથી નથી પણ આપણું જ ઉદેશથી છે. તે જ પ્રકારે પદાર્થ માત્રમાં જે રસ અનુભવાય છે તે આપણું પિતાની તૃપ્તિ માટે છે, તે તે પદાર્થને અર્થે નહિં. આનંદનું સ્થાન આપણે છીએ; તૃપ્તિનું નિદાન પણ આપણે જ છીએ; વ્યકિત અથવા પદાર્થ નથી. આનંદ-રસ--સુખ જે કહે તે સર્વનું સ્થાન પતે જ છીએ. મનુષ્ય જ્યારે
જ્યારે તે ભાવનાઓને સિદ્ધ કરવા પાછળ પાછળ દોડતે હોય ત્યારે ત્યારે તે પિતાની જ પાછળ દોડતે હોય છે; સુખ પિતામાં છે અને તેની શેધ તે પિતાના સ્વરૂપની જ શેધ છે; પછી ભલે તે સુખ બાહ્ય પદાર્થ કે કઈ વ્યક્તિ વિશેષમાં સમજાતું હોય, તે પણ તેથી તે સુખનું સાચું સ્થાન બદલાઈ જતું નથી. રસ અને તૃપ્તિ મેળવવા મનુષ્ય એવા પદાર્થ વિશેષને મેળવવું જોઈએ કે જે મેળવ્યા પછી તેને અધિકની ઇછા રહે નહિં. પૂર્ણ પર્યાપ્તિ જ અનુભવાય. આવી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવા પ્રાણી માત્રની પ્રવૃતિ હોય છે. તે રસમય અંકેડે શેધવા માટે આપણ સર્વનું પ્રયાણ છે. અમે અને તમે એની જ શોધમાં છીએ અને તે ભાવનામય તત્ત્વને પકડવા મથીએ છીએ, પરંતુ જ્યાં તે પકડાવાની અણી ઉપર આવે છે
ત્યાં તરત જ તે છટકી જાય છે, અને છેટેનું છે. આપણને લલચાવતું જ રહે છે. આપણે તેની પાછળ પાછળ ભટકીએ છીએ અને માનીએ છીએ કે અમુક પદાર્થને મેળવ્યા પછી આપણે પર્યાપ્તિ અનુભવી શું; પરંતુ તે મળતાં જ પાછો ખેદ ખડે થાય છે, એ તૃપ્તિ વધારે વાર ટકી શકતી નથી; મનુષ્ય શ્વાસભર દેડ્યાં જ જાય છે, તેનું કાંડુ પકડીને પૂછીએ છીએ ત્યારે તે જવાબ આપે છે કે હું સુખને શોધું છું અને હવે તે આ ઘડીએ હાથમાં આવી જાય તેમ છે. ઘડી પછી પૂછે કે કેમ ભાઈ ! સુખ જડયું ? ઉત્તર મળશે કે-“હવે ઝાઝી વાર નથી. આટલી
For Private And Personal Use Only
