________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પર્યાયમાં સત્તાનું દર્શન હોય નહિ છતાં અહીંયાં સત્તાને મૂળપણે દેખાડી તેથી તે નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય કહે.
પ્ર. પયયાર્થિક નયનો પાંચમો ભેદ ક્યા ?
ઉ. કપાધિ રહિત નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નયને પાંચમે પર્યા. યાર્થિક નયન ભેદ કહ્યો છે.
પ્રહ કર્મોપાધિ રહિત નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય કેવી રીતે સમજ?
ઉ, જે પયયમાં કર્મની ઉપાધિ હોય છતાં તેની વિવક્ષા નહિં કરતાં તેના શુદ્ધ અને નિત્ય પર્યાયની જ વિવક્ષા કરવી તે નિત્ય શુદ્ધ પયયાર્થિક નય કહેવાય છે, જેમ કે સંસારી જીવ કમની ઉપાધિઓ કરીને યુકત હોય છે તે પણ તે કર્મની વિવક્ષા નહિં કરતાં તેની સત્તામાં રહેલા જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્રાદિ મૂળ ગુણ જે સિદ્ધના જી જેવાજ છે તેનીજ વિવક્ષા કરીએ તો તે કર્મોપાધે રહિત શુદ્ધ પયયાર્થિક નય કહેવાય. ભાવાર્થ એ છે કે સંસારી જીવને આઠ કર્મ લાગેલા છે અને તેનો વિચાર કરીએ તે જેમ લીલાં લાકડાંથી ઉત્પન્ન થએલો ધુમાડે ઉપાધિ રૂપ જ છે તેમ સહજ શુદ્ધ સ્વભાવી આત્મામાં કમ “નિજ ગુણ” નહિ હોવાથી ઉપાધિરૂપ જ છે. તેથી કરીને જે કે સંસારી જીવ તે કર્મથી યુકત છે તે પણ જ્યારે તે ભવી જીવને કર્મથી રહિત સ્વરૂપમાં વિચારીએ છીએ ત્યારે તે સિદ્ધરૂપ દેખાય છે. તાત્પર્ય એમ સમજવું કે કર્મરૂપ ઉપાધિ ભાવને વિવક્ષિત ન ગણીએ અને જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્રને વિવક્ષિત ગણીએ તો નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામનો પાંચમો ભેદ સિદ્ધ થાય છે.
પ્રપર્યાયાર્થિક નયનો છઠ્ઠો ભેદ કર્યો? ઉ૦ પર્યાયાર્થિક નયનો છઠ્ઠો ભેદ અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાયિક નામનો છે. પ્ર. અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાથિક નય સમજાવો.
ઉ. પાંચમા ભેદથી વિપરીત અર્થવાળે આ છઠ્ઠો ભેદ છે. પાંચમા ભેદમાં જેમ કપાધિની વિવક્ષા નહોતી તેમ છઠ્ઠા ભેદમાં કમ ઉપાધિની જ વિવક્ષા કરવાની છે. પાંચમા ભેદમાં નિત્ય અને શુદ્ધ મૂળગુણની અપેક્ષા હતી ત્યારે છઠ્ઠા ભેદમાં અનિત્ય અને અશુદ્ધ પયયની અપેક્ષા છે. જેવી રીતે સંસારી જીવના જન્મ મરણ કમરૂપ ઉપાધિની અપેક્ષાથી છે તથા તેમાં વર્તમાન પર્યાય અનિત્ય છે અને કમના સંચાગને લઈને અશુદ્ધ પણ છે તેથી તે અનિત્ય અને અશુદ્ધ પર્યાય કહી શકાય છે. માટે કપાધિની અપેક્ષાવાળે જે અનિત્ય અને અશુધ પયોય હોય તે પયયાર્થિક નયના છઠ્ઠા ભેદમાં ગણી શકાય છે. (ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
