________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનુષ્યપણુ અને અંત:દ્ધિ
કલ
કમજે ડાય તેા. જેમ ગમે તેવા તાફાની ઘેાડા પણ તામે રહી શકે છે, તેમજ ઇન્દ્રીયાના આવેશે ઉપર જો જય મેળવશેા, તે તે તાબે થઈ રહેશે; અરે ! નાકર થઇ ઉલટી ઉપયાગી થશે. કાઇ પણ એવી ખરાબ આદત નથી, કે જે ન કાઢી શકાય, માણસ ધારે તેા રાજા થઈ સર્વ ઈન્દ્રિયાને ગુલામ બનાવી સર્વ સુખ સપાદન કરી શકે છે, પણ તેથી ઉલટું જો પોતે તેને તાબે થાય છે, તે જાતે દુ:ખ ઉપર દુ:ખ વધારે છે, અને પછી પાતે હરહમેશ દુ:ખીજ રહે છે.
ખરેખર, મનુષ્ય તરીકે પકાવાને માટે અથવા ખરા લાયક મનુષ્ય થવાને માટે, આત્મશ્રદ્ધા અને બીજાઓને માટે પુરતુ માન, એ બે અવશ્યનાં છે, ખરી નમ્રતા તેનામાંજ હાઇ શકે છે કે જે માણુસ પાતે સ્વાશ્રયી હોય છે. બીજાએ ઉપર સત્તા ચલાવવાની વૃત્તિ આગ્રહી થયા વગર, કાઇ પણુ માણસ અભિમાની અથવા બડાઈખાર થઈજ શકતા નથી. તેથી ઉલટુ દૈવી નમ્રતા મેળવવા આત્મશ્રદ્ધાને પર પરત્વે યાગ્ય માન એ મદદગાર છે.
માણુસે પ્રમાણિકપણું, સીધાપણું અને નિષ્કપટપણું, એ ખાખર પેાતાના સ્વભાવમાં આમેજ કરવા જોઇએ, એટલે તરૂપ થવુ જોઇએ. ડગાઇથી એટલે બીજાને રંગવાથી ખીલકુલ દૂર રહેવુ જોઇએ. આડંબર, ઢાંગ, અથવા આપણામાં ન ઢાય તે બતાવવાની વૃત્તિના, ઐશને માટે ત્યાગ કરવા જાઇએ. બીન્તઓને ઠગવાને માટે પહેલાં તે આપણે પોતાનેજ ઠગવા પડે છે. નિષ્કપટપણું રાખ્યા વગર માણુસ સ્પષ્ટવક્તા, અસર કરનાર કે બીજાને દાખલેા બેસાડનાર થઇ શકતે નથી તેમ તે નિડર પણ થતા નથી. કહેવા પ્રમાણેજ પેાતાનુ વર્તન ન હેાય તે ખાલી શબ્દોની અસર થતી નથી અને ઉલટા તે માણસ હાંસીને પાત્ર થાય છે. દાખલા તરીકે કેટલાએક મગભક્ત દેવળમાં દર્શન કરવા નિયમસર દરાજ જાય છે, વર્ષોનાં વર્ષો તે પ્રમાણે પ્રાર્થના કરે છે, અને અત:શુદ્ધિ, સારા કૃત્ય, અને સુખી પવિત્ર જીન્દગી માગે છે, પણ તે પ્રાર્થના પુરી થવાની બીજી ક્ષણે, ગમે તે કાળાં ધોળાં કરવાને, ગેરહાજર મનુષ્યેાની નિંદા કરવાનુ અને ગમે તે અપકૃત્ય કરવા ચુકતા નથી; અને તેવું વર્તન રાખવાથી જ્યારે તેના ખરા મિત્ર કાઇ થતા નથી, થાય છે તેા ટકતા નથી, ત્યારે પાતા ઉપર પેાતાની ટેવને દોષ ન દેતાં, સામા માણુસના દોષ કાઢવા તૈયાર થાય છે અને આ દુનિયાની અંદર ખરા મિત્ર મળવા દુલ ભ છે, વિગેરે ખાલી વાત કરે છે.
ખરેખર એવા માટે મિત્રા છેજ નહીં; બીજાએ પ્રત્યે વત્તન ચુ` રાખેા, અને પછી સામા તરફથી ઉંચા વત્ત્તનની આશા રાખા, આયનામાં પ્રતિબિંબ જેમ આપણુ પાતાનુજ જેવા હેાઇએ તેવુ જ પડે છે, તેમ મનુષ્યના હૃદયરૂપી આયનામાં આવ્યા ચાલ્યા વર સામા માણુસની વૃત્તિના તાદૃશ કાટા ઉઠે છે, તેથી જો ખેલે
For Private And Personal Use Only
