________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તે તેવા મનુષ્યને પૃથ્વીતલ વિષે શ્રેષ્ઠ માનવે ગ્ય નથી; કારણકે સુજનતા એજ સર્વ સદ્દગુણેમાં મુખ્ય અને પ્રથમ ગ્રાહ્ય કરવાનો ગુણ છે અને તેનાથીજ મનુષ્યની અંદર બીજા ગુણેને સમાવેશ થાય છે. જેમ સુકાન વિનાનું વહાણ દરિયાના પાણીની સપાટી ઉપર ગમે ત્યાં ઘસડાઈ જાય છે તેમ જે મનુષ્યના મનમાં સત્કાર્ય કરવાને અથવા સદાચરણથી વર્તવાના વિગેરે સદ્ગણ ન હોય તે તેની સૈન્યતા લાંબી મુદત ટકી શકતી નથી. અનાદિ કાળથી દુર્જનતા આત્માની સહચારિણી છે અને તે વગર પરિશ્રમે પ્રાપ્ત થાય છે. પણ સુજનતા ઘણે પરિશ્રમ કરે છતાં જે અનેક વિદને આડાં આવે તે ધીરજથી ઓળંગાય ત્યારેજ પ્રાપ્ત થાય છે અને ત્યારપછી જ આત્મા ઉચ્ચ પદવીઓ આવી શકે છે. સુજનતાથી અંતઃકરણ સ્વસ્થ રહે છે અને તેને ગે મનુષ્યનું સદાચરણ કદી છૂટતું નથી. શ્રીમાન અથવા વિદ્વાન થવું તે અગર જો કે પ્રત્યેક મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે, પણ સભ્યતાથી વર્તવું તે દરેક મનુષ્યનું પ્રથમનું જ કર્તવ્ય છે. કારણ કે વિદ્વતા અથવા શ્રીમન્તાઈ તે પિતાનાં કુટુંબનું ભરણપોષણ કરવામાં સહાયભૂત થાય છે. પણ સુજનતા આત્માને સદગતિએ પહોંચાડનાર છે.
દુનિયામાં બુદ્ધિ કે વિદ્વતા ઘણુ થોડામાં હોય છે એમ નથી પણ માત્ર તે બને પ્રાપ્ત કરવાથી જ માણસે શ્રેષ્ઠતા પામતા નથી. વિદ્યા નિરર્થક નથી પણ જે તે સુજનતા યુક્ત હોય તેજ હિતાવહ છે. મનુષ્ય ગમે તેવા વિદ્વાન અને વ્યુત્પન્ન હોય પણ જે તે દુર્જનની પંક્તિમાં આવતે તો કઈ વેળા તે સાધારણ ગામડીયા કરતાં પણ હલકો ગણાય છે. વિદ્વત્તાની સાથે વિચાર, વ્યવહાર, જ્ઞાન, યુક્તિ પ્રયુક્તિ, ધૈર્ય, પ્રમાણિકપણું, સુસ્વભાવ વિગેરે સદ્દગુણે હોય તેજ તે મનુષ્ય વિદ્વતાને પામેલો કહેવાય છે.
કેટલાએકના માનવામાં એમ આવે છે કે સુજનતા ગુણ સંપાદન કરવામાં દ્રવ્યની ખાસ જરૂર છે. પણ સંપત્તિ અને સુજનતાને બિલકુલ સંબંધ નથી. કોઈ વખતે દ્રવ્યને અંગે સુગુણને નાશ પણ થઈ જાય છે. અને તેથી ટૂંક વિચારના અને અજિતેંદ્રિય મનુષ્યને જે સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય, તો તેજ સંપત્તિ તેના જ સંકટનું મૂળ કારણ થઈ પડે છે. માટે સુજનતા એજ ખરી સંપત્તિરૂપ છે. તે બાબતમાં કહ્યું
वयसः कर्मणोऽर्थस्य श्रुतस्याभिजनस्य च वेषवाग्बुद्धिसारूप्यमचरन् विचरेदिह ॥ १॥
શી પર મૂષણ” “દરેક મનુષ્ય આ લેકમાં વેષ, ભાષણ, ને બુદ્ધિમાં પિતાનાં વય, કર્મ, પૈસા, જ્ઞાન ને વડીલેને અનુસરીને આચરણ કરવું જોઈએ.”
For Private And Personal Use Only
