Atmanand Prakash Pustak 013 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531149/1

Page #1

TUE ATMON AND PRAKASH REGISTERED No. B. 431 be ~~ ~ -~ ~~ ) [$ @ 3 શ્રીમદિ જ્ઞાનસૂરિણજુજિયો નમઃ | & I જ ૧૯મતાને બહાદબદલશ કas set૯દ્ધ દડદડડદુહલર-:39eત્રડું લHહદ્ધ ાહક 9
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
છે હહલ કણજ્જ ૯૯ઃર૯૯ હર૯૯ દર૯૦-૯૯૪-હરહરહર 859:3a9cરહ્મહ-હર શાહ. છ { સેન્ચઃ તા ૨૬ હપવૃક્ષઃ } [
सम्यक्त्वं सत् प्रदत्ते प्रकटयति गुरौ वीतरागे च भक्ति माधुर्य नीतिवल्या मधुरफलगतं राति संसारमार्गे । भव्यानारोहयत्यात्महितकर गुणस्थानपाटी प्रकृष्टां।
आत्मानन्दप्रकाश: सुरतरुरिव यत्सर्वकामान् प्रसूते ॥१॥ ? - SAીરાજરોજેક્ટન્સજેક્ટઃ-૯-ક્ટ =
पुस्तक १३. वीर संवत् २४४२ मागशर. आत्म सं. २०. अंक ५ मो * = રજેક્ટ-ફ્રેન્ડ-રોટટ રો રક્ટરે
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा,-भावनगर.
પૃષ્ઠ
અનુવાદ.
વિષયાનુક્રમણિકા { નબર, વિષય, પૃષ્ઠ. નંબર, વિષય, માંગલિક પશે. હ૮ જૈન સમાજનું મહત્વે,
૧૦૮ શ્રી આનંદધનજીની એક પદને
સૂક્તરત્નાવલી.
૧૧૨ ... ૧૦ ૦ “ ઉધાડી છે અને બારી, '' ૧૧૫ ઐતિહાસિક સાહિત્ય. ... ... ૧૦૧ તરંગ. ..
૧. ૧૧૬ જૈન ધર્મ માટે એક ગુજ ર સાક્ષરના સમાચાર અને રીપેટ. ... ૧૧૭-૧૮ ઉદ્દગારા.
... ૧૦૨ સૌજન્યતા. જૈનસાહિત્ય માટે જાહેર પત્રાની
ગ્રંથાલાકી. ... ••• . ૧ર. લાગણી.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા. ૧) ટપાલ ખર્ચ આના ૪. ધી આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું –@ાવનગર.
• ૧૧૯

Page #2

૧ શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા ૩ ગુરૂગ્રુષÇત્રિશિકા ૫ પ્રતિમાશતક
આ સભા તરફથી હાલના નવા છપાએલા ગ્રંથા.
૦-૧૩-૦
૨. શ્રી કુમારપાળ પ્રધ
૪ શ્રી ધમ્મીલ કથા. ૬. શ્રી ધન્ના ચરિત્ર 91110 ૮ સમયસાર પ્રકરણમ ૯ ચૈત્યવંદન ચાવીશી ૦-૬-૦ ૧૦ વિવિધ પૂજા સંગ્રહ ૧૧ તપેારત્ન મહાદધિ ભાગ ૧-૨-૦-૮-૦
૭ જ્ઞાનસાર અષ્ટકÐ
માત્ર સંસ્કૃત ગ્રંથા જે કે આર્થિક સહાય વડે છપાવવામાં આવે છે તે મુનિ મહારાજો સાધ્વી મહારાજોને તેઓના સમુદાયના હૈયાત ( વિદ્યમાન ) વડિલ મુનિરાજની મારફત મંગાવવાથી કોઇપણ શ્રાવકના નામ ઉપર સ્ટેજ પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરી ભેટ મોકલવામાં આવે છે. અને આવા ગ્રંથના અભ્યાસી જૈન મધુએ લાઇબ્રેરી પાઠશાળાને માત્ર ઉપરની મુદ્દલ કિંમતે પાસ્ટેજના પૈસા સાથે વી. પી. થી મેાકલવામાં આવે છે.
તૈયાર છે.
તૈયાર છે.
91719
01110
જલદી મગાવા. तपोरत्न महोदधि.
019810
૦-૨૦
@=7-0
01110
01110
( તપાવલી-ભાગ ૧-૨ )
અનેક ગ્રંથમાંથી તમામ પ્રકારના તપેાના કરેલ સગ્રહ,
શ્રી પ્રવર્ત્તકજી મહારાજ શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી ભક્તિવિજયજી મહારાજના અપૂર્વ પ્રયાસનું આ ફૂલ છે. જે કે તે એ વિભાગમાં પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. પ્રથમ વિભાગમાં ૮૮ પ્રકારના આચારદિનકરમાં જણાવેલા તપાનુ તથા બીજા વિભાગમાં ૭૩ પ્રકારના અન્ય પ્રથાદિમાં કહેલા તપાનુ વર્ણન આ ગ્રંથમાં વિધિ-વિધાન સહિત ઘણી ઉંચી અને સરલ શૈલીથી આપવામાં આવેલુ છે.
અને વિભાગમાં તપ અને તેના ગુણણા વિગેરે બહુજ વિસ્તારથી આપવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથની અંદર અનેક ગ્રંથાના આધાર લેવામાં આવ્યેા છે, તે ગ્રંથાના નામનુ લીસ્ટ પણ સાથે આપવામાં આવેલ છે. વળી દરેક તપના મહિમા વાંચવાથી હૃદયમાં આહ્લાદ ઉત્પન્ન થાય છે. વળી તપને લગતા પ્રશ્નનાત્તરા દાખલ કરી તેને ખાસ ઉપયાગી બનાવવામાં આવેલ છે. અનેક ગ્રંથા, બુઢ્ઢા, તપના ટીપણા અને છુટક પ્રતા તેમજ ચાલુ પ્રચારથી જે જે તા જાણવામાં આવ્યા તે તમામના સંગ્રહ કરેલા છે જે આ ગ્રંથ સાદ્યંત વાંચવા વિચારવાથીજ તેની અપૂર્વ કિંમત થઈ શકે તેવુ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક ઈંગ્લીશ પેપર ઉપર સુંદર શાસ્ત્રી ટાઇપથી પ્રતના આકારે મોટા ખર્ચ કરી છપાવવામાં આવેલ છે. આવીશ ક્રમાના મોટા ગ્રંથ છતાં માત્ર તેની કિ ંમત રૂા. ૯-૮૦ આઠ આના રાખવામાં આવેલ છે. પોસ્ટેજ જુદું.
સદરહુ ગ્રંથ વિવિધ તપ કરવાના અભિલાષિ સાધુ-સાધ્વીને તેમજ જે શહેરના ઉપાશ્રયમાં સભાળથી સાચવી રાખવાનું અને તેના યેાગ્ય ઉપયાગથી કરવાનુ અમાને ખાત્રીપૂર્વક જણાવવામાં આવશે . તે શહેરના ઉપાશ્રય માટે, તેમજ લખેલ પુસ્તકના જ્ઞાનભ’ડારાને તથા જાહેર લાયબ્રેરીઓને એક એક નકલ પોસ્ટેજ પુરતા પૈસાનુ વી. પી. કરી ભેટ આપવામાં આવશે,

Page #3

is
a smas5 52 45 કલાક
શ્રી
8િ..
. , વા
મી ક શ.
દ હી •ઉછ૭
*
* * *
*
*
*
*
*
*
*
*
;
હ- લાલદર ર૦ રામે
श्व हि रागद्वेषमोहाद्यन्निनूतेन संसारिजन्तुना
शारीरमानसानेका तिकटुकःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञाने यत्नो विधेयः॥
હર હરફ
1111
=
1
02 29
-
ફ્લ
( પુરત ૨૨] વીર સંવત ૨૪૪૨, વાસ. પ્રાત્મ સંવત g૦. [ ગ્રંશ મો. આ Ranas
श्री शांतिनाथ प्रभुने अभ्यर्थना.
(શિખરિણી) મધુરાં એ પાન પ્રભુ ગુણતણાં સઘ કરવા, વળી આ આત્મામાં પરમ સુખદા ભકિતરસવા ગ્રહી ચારે સ્થાને પરમ ગુણિશું પ્રીતિ વહવા, પ્રભુશાંતિ અર્પી શુભ બળ સદા કર્મ કરવા.
श्रुतज्ञान स्तुति.
(શાર્દૂલવિક્રીડિત) જે જ્ઞાને કરી પ્રાણીઓ અવનવી શાંતિ લહે વિશ્વમાં, અજ્ઞાની હદ તણું તમ ટળી પુષ્ટિ ભરે શર્મદા; જેથી આત્મિક તેજ આ પ્રસરતું સનાનંદમાં, લાવે એ શ્રુતજ્ઞાન પૂર્ણ સરિતા ઢંઢો ‘મહાવેગમાં.
ન
+
+
કા કર
રહનરૂક્તા
૧ રંગથી રંગિત કરવા. ૨ નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ. ૩ નિજેરા કરવા. ૪ અંધકાર. ૫ આધ્યાત્મિક સુખ આપનારી. ૬ સમ્યકત્વ. ૭ સમાવી દ્યો. ૮ સુખ દુઃખાદિ સ્પંદને.
ક્વર - ત્રણે
જ કા

Page #4

૧૦૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
देह उपर ममत्व राखनाराओ स्वजन्मने सफल मानता
વેવા મૂકે છે!
( પદ-અનુવાદ )
હરિગીત. ધન પુત્ર યૌવન ને કલત્ર વિષે સદા અનુરક્ત છે, ઉન્મત્ત બનતા આત્મભાવો જે સમે અવ્યક્ત છે; વળી ભેગવી જે વેદના તે ગર્ભની વિસરી જતા, બહિરાત્મ દ્રષ્ટિ આજની ઘડી સફળ એમજ માનતા.
સામ્રાજ્ય પામી સ્વપ્નમાં જે સત્ય માની ગાજતા, સાતામયી એ વાદળીની છાંય માહે રાચતા, નહાર બકરી જેમ પકડે કાળયમ નહિં જાણુતા, બહિરાત્મદ્રષ્ટિ આજની ઘડ સફળ એમજ માનતા.
ચૈતન્યમય પિતે છતાં જડવત્ બની નહીં ચેતતા, હારિલ પક્ષી લાકડી જ્યમ ભાવ પર નહીં છડતા; આનંદઘન હરે તજી માયા ધુલિમાં માચતા, બહિરાત્મદ્રષ્ટિ આજની ઘડ સફળ એમજ માનતા.
શા. ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ.
ભાવનગર.

Page #5

૧૦૧
ઐતિહાસિક સાહિત્ય. ऐतिहासिक-साहित्य ।
2
.
SH
રા “ જેના ઐતિહાસિક સાહિત્ય” નામના લેખમાં (જે છેડા સમય પહેલાં, મુંબઈ સમાચાર, જેન આદિ પત્રોમાં પણ પ્રકટ થયા હતા અને જેના વિષયમાં, જાહેર તથા ખાનગીમાં સારા
સારા અભિપ્રાય આવે છે.) જે પ્રકારના આપણા પ્રાચીન સાહિત્યને સંગ્રહવાની અને પ્રકટ કરવાની આવશ્યક્તા બતાવી હતી અને કેમના કાર્યકર્તાઓનું તેમજ ઉન્નતિ ઈચ્છનારાઓનું ધ્યાન ખેંચ્યું હતું, તેવા પ્રકારનું કેટલુંક સાહિત્ય, હે મહારા વિહાર દરમ્યાન તથા પાટણ વિગેરેના જાના પુસ્તક ભંડારેના અવલોકન કરતી વખતે સંગ્રહીત કર્યું છે; જાદા જાદા સ્થળોના મંદિરેના તથા મૂતિઓ વિગેરેના કેટલાક લેખો તેમજ પુસ્તક ઉપરની પ્રશસ્તિઓ વિગેરે કેટલીક ને એકત્રિત કરી છે. પૂજ્યપાદ પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજના સાહિત્ય સંગ્રહમાંથી પણ કેટલીક સામગ્રી મ્હને મળી છે. આ બધું સાહિત્ય જો કે હજી સંબંધ વગરનું અને છટું છુટું છે, પરંતુ સંગેની વિચિત્રતાના પ્રતાપે, કરેલા પ્રયાસ વ્યર્થ ન થઈ જાય અને કાગળીઆઓનું ભક્ષ્ય ન બની જાય તેટલા માટે તથા એ વિષયમાં પ્રીતિ ધરાવનારા ઈતિહાસપ્રેમી કેટલાક સજજનેની ખાસ પ્રેરણા હોવાના લીધે, સંગ્રહીત સાહિત્ય આ લેખમાલિકા દ્વારા, વાચકોની આગળ યથાવકાશે રજુ કરવા વિચાર છે. સામાન્ય વાચકોને જે કે આ વિષયમાં કાંઈ તત્ત્વ નહિ જણાશે, પરંતુ ઇતિહાસરસિક વિદ્વાને માટે, હારા વિચાર પ્રમાણે, આ પ્રયાસ ઘણે ઉપયેગી થઈ પડવાનો સંભવ છે. અંધકારમાં છુપાયેલી ઘણું ઘણી ઐતિહાસિક બાબતો લેકેની જાણમાં ભવિષ્યમાં આવશે. આમ છૂટી છૂટી નેના પ્રકાશનથી પણ શંખલાબદ્ધ જૈન ઇતિહાસ લખવામાં ઘણી સહાયતા મળશે. કેટલીક એવી પણ જણાશે કે જેમનો ઉપયોગ અન્યત્ર ક્યાંય પણ થ મુશ્કિલ છે, પરંતુ પૂર્વજોના સ્મરણ માટે તેમને પણ જાળવી રાખવાની આપણ ખાસ ફરજ છે. અથવા નકામી જણાતી વસ્તુઓ પણ ક્યારે જ્યારે બહુ મહત્ત્વની થઈ પડતી ક્યાં નથી જોવામાં આવતી?
જૈન ઈતિહાસના મેદાન તરફ નજર કરતાં આપણને વર્તમાનમાં ઠેકાણે ઠેકાણે જ અપૂર્ણતાના ખાડાઓ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. તેમની પૂર્તિ આવી જાતના નેના પ્રકાશનથી ઘણા ભાગે થઈ શકે તેમ છે. બગીચામાં આવેલા જુદા જુદા ઝાડ ઉપર લટકી રહેલાં લોને ગ્ય રીતે ચૂંટી કહાડી એકત્ર કરવાથી જેમ એક સુંદર પુષ્પહાર તૈયાર થઈ શકે છે, તેમ હિંદુસ્થાનના જુદા જુદા પ્રદેશમાં આવેલા

Page #6

૧૦૨
આત્માનંદ પ્રકાશ.
જૈનમંદિરા અને જૈન ભંડારોમાં છુપાઈ રહેલી ઐતિહાસિક નોંધાને એકત્ર કરવાથી પ્રમાણુક જૈન ઇતિહાસ તૈયાર થઈ શકે છે. એ ન્યાયથી પ્રેરાઇ આ દિશામાં યત્કિંચિત્ પ્રયત્ન કરવા માડયા છે અને ઉપલબ્ધ થતી ટીપ્પણિઓને યથાસમેગે નોંધા લેવા માંડી છે.
સાધનાની વિપુલતા અને વસ્તી તાના જ્યારે ખ્યાલ આવે છે ત્યારે તેની આગળ આ તુચ્છ પ્રયત્ન અકિંચિત્કરજ જણાય છે પરંતુ ‘ઝુમે વધારાત્તિ થતનીયમ્ એવી શિષ્ટાજ્ઞા હાવાથી તેને માન આપી અતિ શુદ્ર એવા આ પ્રયત્ન ફળને પણ ૨સિક વિદ્વાનેાની આગળ એવી આશાથી મૂકવા લલચાઉં છું કે, મ્હારા સમાન ધમી ખીજાઓને પણ આ પ્રયાસ માર્ગદર્શક અને અને એ દિશામાં કાર્ય કરવા અભિ લાષ અને ઉત્સાહ પ્રકટાવે.
સાગરગચ્છના ઉપાશ્રય પાટણ.
જૈન ઇતિહાસ ક્ષેત્રની મર્યાદા ( સીમા ) ઘણીજ વિશાળ હાવાથી તેને ખેડવા માટે એક આદ્ય અને અલ્પજ્ઞ સામ વાળા કકની સાધારણ શકિત કાંઈ વિશેષ કાર્ય કરી શકે તેમ નથી. એ દીકાલથી અસ ંસ્કૃત એવા આ ક્ષેત્રને કેળવવા માટે સેકડો વૈજ્ઞાનિકા ( ઐતિહાસિકા ) ની આવશ્યક્તા છે. કાલરૂપી મર્કટના ચંચલ કરાવડે અને તે પણ ઘણા સમય સુધી ખુબ ગુંચવાયલી આપણી પ્રાચીન પ્રવૃત્તિરૂપ રેસમની આંટી કે જે પ્રમાણમાં પણ ઘણી મ્હાટી છે તે ઉકેલવા માટે બે ચાર હાથ તે પણ મહ્દ પ્રયત્નવાળાજ ખસ નથી, એમ સમજી દરેક શિક્ષિત જેને આ કાર્ય માં યથા શક્તિ ભાગ લેવા જોઇએ; આશા છે. કે જૈન ઇતિહાસની મહત્તા અને પૂર્ણ તા જોવા ઇચ્છનારા વિદ્વાના આ સક્ષિપ્ત કથન ઉપર અવસ્ય લક્ષ્ય આપશે.
} મુનિ બિનાવિનય ।
સમસ્તુ |
જૈન ધર્મ માટે એક ગુર્જર સાક્ષરના ઉદ્ગારો.
ગુજરાતના આધુનિક કવિઓમાં અગ્રગણ્ય ગણાતા રા. રા. શ્રીયુત ન્હાનાલાલ દલપતરામ કવિ એમ. એ. એમણે ઘેાડા સમય પહેલાં અમદાવાદમાં ઉજવાયેલી એક જયંતીના પ્રસ ંગે—જૈન ધમ અને જૈન કામ માટે જે ઉગારા કાઢ્યા હતા, તે ખાસ જૈન કામને જાણવા જેવા હાવાથી તત્સંબધીના કેટલાક ભાગ અમે અમારા વાચાની જાણ માટે અત્રે આપીયે છીયે.

Page #7

જૈન ધર્મ માટે એક ગુર્જર સાક્ષરના ઉદ્ગા. આપણું ગુજરાતના વર્તમાન સાહિત્યમાં જેન કોમને અન્યાય થયેલ છે. જે ન્યાય એ વિદ્યાવતા ધનાઢ્ય અને સંસ્કારી કેમને મળવો જોઈએ તે ન્યાય ગુજરાતના વર્તમાન સાક્ષરેએ આ નથી. વનરાજ ચાવડાના વિશે એ કેમના ગુણ દર્શન ન દેખાતાં, ઉલટું તે કેમનો ઉહાપોહ અને અનર્થ દર્શન થયું છે. જો કે, હમણુની છેલ્લી આવૃતિમાં રા. બા. રમણભાઈએ તે અન્યાય થોડે ઘણે સુધાર્યો છે, તે જાણું આનંદ થાય છે.
મહાભારત, રામાયણ અને ભાગવત એ ગ્રંથને ધાવી ધાવીને જેટલા કવિઓ ઉર્યા છે, તેટલા બાઈબલ સિવાયનું દુધ પીને ઉછર્યો નથી, પણ જેન કવિતા અને જેન ફિલસુફી વેદાંત કરતાં પણ દ્રઢ અને વિસ્તરત ભાર મુકવાની પદ્ધતિવાલાં છે. તેમની નવ વાડા ખાસ વિચારવા જેવી છે તે જેને આજ સુધી સન્યાસ બતાવી આપે છે. પરિવ્રાજકાચાર્ય આપણે આપણા શંકરાચાર્યને કહીએ છીએ, પણ ખરા પરિવ્રાજકે જેન સાધુઓ છે. પગે પાછા ફરીને ઉપદેશ કરનાર જેનોના સાધુઓ પાસેથી પુલ ઉપર જવાને કર લેવામાં આવે છે, પણ રેલવેમાં મુસાફરી કરનાર અન્ય ધર્માચાર્યો પાસે લેવાતો નથી. તેમના પત વસ્ત્રો ઉપર હજુ સેનું ચડયું નથી અને આપણે સંન્યાસીઓ અને ધર્માચાર્યોના ગેરૂ ઉપર તે કયારનું એ સોનું ચડી ચુક્યું છે. | ગુજરાતને ગીરનાર, અને શેત્રુંજયમાં તથા નગર નગરમાં શોભતાં રમણિય મંદિરે બાંધી જેનોએ જેટલું શણગાર્યું છે, તેટલું બીજાઓએ શણગાર્યું નથી. કંઈક ઈસ્લામીઓએ શણગાર્યું છે ખરૂં.
- અમદાવાદને જેનોની વધુ ઓળખાણ કરવી પડે તેમ નથી. વંશપરંપરાથી અમદાવાદના શેઠ ( Lord Mayor ) ની ગાદી જેનેની છે. અમદાવાદના વ્યાપાર હરમાં જેને મુખ્ય ભાગ છે. તેમનું ગૌરવ વધારે સમજાવવું પડે તેમ નથી. જેનોનું ગૌરવ ભુતકાળમાં હતું અને વર્તમાન કાળમાં પણ છે. વીસમી સદીમાં જેનેએ અમદાવાદમાં ભવ્ય મંદિર બાંધીને અમદાવાદની શોભામાં વૃદ્ધી કરી છે. અત્યારે કરેડે રૂપીયા ખરચી મંદીરે બાંધનાર ભુતકાળના શેઠીયા નથી પણ લાખ ખરચી મકાને બાંધનાર પણ કંઈ ઓછા માનને પાત્ર નથી. દેવમંદીરે માફક જેમાં માનવમંદી–સાધુઓ પણ છે. જે જે સાધુ સન્યાસીઓ જોયા છે, તેમાં હુને જેનેના સાધુઓજ વિદ્યા, જ્ઞાન, ચરીત્ર અને શીળમાં શ્રેષ્ઠ લાગ્યા છે.
(હિંદુસ્તાન તા. ૩૦-૧૧-૧૯૧૫ માંથી.)

Page #8

૧૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જૈન ઈતિહાસ અને સાહિત્ય માટે જાહેર પત્રોની
ઉત્કટ લાગણી.
(આત્માનંદ પ્રકાશના ગતમાસના અંકમાં મુનિ મહારાજશ્રી જિનવિજયજીન, જેને ઐતિહાસિક સાહિત્ય' નામને જે લેખ મહત્ત્વનો લેખ પ્રકટ થયે છે તેને ખાસ વિચારપૂર્વક વાંચવા માટે, અમે અમારા દરેક વાચકને ભલામણ કરીએ છીએ. તથા ખુદ લેખકે, પોતાના લેખની અંતે, મુનિ મહારાજાઓ પ્રતિ જે સૂચના કરી છે, તેના માટે અમે પણ અમારા પૂજ્ય મુનિવરેને તે વિષય તરફ ધ્યાન આપવા યથાશક્તિ જેન ઈતિહાસના સાધનો એકત્રિત કરવા અને પ્રકટ કરવા કરાવવા માટે પ્રયત્ન કરવા, ખાસ આગ્રહ પૂર્વક વિજ્ઞપ્તિ કરીએ છીએ. મુનિઓ જે આ તરફ લક્ષ્ય આપેતો, મુનિશ્રીના કથન પ્રમાણે, અમને પૂર્ણ આશા છે કે, થોડામાં ઘણું થઈ શકે તેમ છે.
| મુનિશ્રીને ઉક્ત લેખ કેટલો ઉગી અને સમાજને વિચારણીય છે તે વિષયમાં, “મુંબઈ સમાચાર” ના તા. ૨૦ મી (નવેમ્બર ૧૯૧૫) નાં અંકમાં, ખુદ અધિપતિએ પિતાના અગ્ર–લેખ (લીડર) માં, તે લેખની જે સમાલોચના કરી છે અને જેન કામ અને જૈન સંસ્થાઓને તે વિષયમાં સ્થાન આપવા માટે જે મહત્ત્વનું લખાણ કર્યું છે, તે ઉપરથી જણાય છે. અમારા વાંચકોની જાણ ખાતર, તે લેખ અત્ર અમે આપીએ છીએ. આનાથી એ પણ જણાશે કે જેને ઈતિહાસ અને જૈન સાડિત્ય માટે પારસી જેવા ઈતર કોમના અને પ્રતિષ્ઠિત પત્રકારની પણ કેટલી કાળજી છે અને આપણું પોતાની કેટલી બધી બેદરકારી છે.
(તંત્રી. ) જૈન ઇતિહાસીક સાહિત્યને પ્રકાશમાં લાવવા, જાળવી રાખવા અને પ્રગટ કરવાની મુની મહારાજ શ્રી જિનવિજયજીએ બતાવેલી આવશ્યક્તા ઉપર જૈન કેમે અને તેની જાહેર સંસ્થા
એ આપવું ઘટતું ધ્યાન. જેન ઈતિહાસીક સાહિત્યની કેવી અવદશા વચલા સમયમાં થઈ છે અને હજી પણ થાય છે તે વિષય ઉપર જૈન કેમનું ધ્યાન ગયાં થોડાં વરસ દરમીઆન ખેંચાયું છે પણ તે સ્થીતીમાં સુધારો કરવાના એલાજે જવામાં તેઓ કેટલા ચુસ્ત છે તે વીષે મુની મહારાજ શ્રી જીનવિજયજીએ ગયા મંગળવારના અંકમાં કરેલું લખાણું ખાસ ધ્યાન ખેંચનારૂં થઈ પડે છે. સ્વધર્મનો પ્રકાશ પાડનારૂં

Page #9

જેન ઈતિહાસ અને સાહિત્ય માટે જાહેર પત્રેની ઉત્કટ લાગી. ૧૦૫
સાહિત્ય એજ ધર્મને ફેલાવો કરવાનું તેમજ તેને ઉત્તમ હાલતમાં ટકાવી રાખવાનું સૌથી બળવાન સાધન છે અને તેની કદર જૈન મુની મહારાજે સૈાથી વિશેષ કરી શકે એ સ્વાભાવીક છે, પણ તેમાં અફસકારક તત્વ એ છે કે કોમની જે સુસ્તી પોતાના જોવામાં આવી હોય તે જાહેરમાં મુકવાની કાળજી બધા મુની મહારાજે ધરાવતા જણાયા નથી. મુનીશ્રીના મત પ્રમાણે “જૈન ધર્મને પ્રાચીન ઇતિહાસ પિતાની ઉજવળ કીતીના પ્રતાપે જગતના ધામીક ઇતીહાસમાં પ્રથમ આસને બીરાજે છે.” પણ જાહેર પ્રજા વચ્ચે તેને તે છાપ બેસાડવા માટે કાંઈ પણ જીવ જેવા પ્રયત્નો કરવામાં આવેલા જોવામાં આવતા નથી અને તે જ વખતે જેન સાહીત્યને અંધારામાં જ રાખી મુકવાનો જે આગ્રહ વહેમ વગેરે કારણેસર કેટલાકે તરફથી કરવામાં આવે છે, તેનાં પરીણામે ખુદ જેન કેમ પણ પિતાનાં સાહીત્યનાં ગૌરવથી પુરતી માહીતગાર રહી શકતી નથી. અન્ય ધર્મના સંસ્કારોને જે છુટથી ફેલાવવામાં આવે છે, જનસમાજના મન ઉપર તેવા સંસ્કારે વધારે અસરકારક રીતે ઠસાવવા માટે તેમનાં સાહિત્યને અનેક પ્રકારના આકર્ષક રૂપમાં જે રીતે વહેંચવામાં આવે છે, અને બાહોશ ઉપદેશકની મોટી સંખ્યાને ફરતી રાખી તેઓ દ્વારા જે પ્રયાસ કરવામાં આવે છે, તેને લીધે આજે ઘણા જૈન યુવકોમાં પણ સૌથી પહેલા ધામક સંસ્કારો ત્યાંથી જ કુરે છે. તે પછી તેમનામાં સ્વધર્મનું રહસ્ય સમજવાની કુદરતી વૃત્તી ઉત્પન્ન થાય છે, જેને
ગ્ય રીતે સંતેષ પમાડી નહીં શકાય તો જન્મથી મળેલા જૈન સંસ્કારે સ્વાભાવિક રીતે નબળા પડી અન્ય ધર્મના સંસ્કારે તેમનામાં મજબુત થવા વગર રહે નહીં. આ જાતનાં પરીણામે અત્યારસુધીમાં આવ્યા વગર રહ્યાં નથી અને તેથીજ અંગ્રેજી અભ્યાસમાં આગળ વધેલાઓને જેન ધર્મના ચુસ્ત ઉપાસકો બનાવવામાં કેટલીક નીરાશા અનુભવવામાં આવે છે. લેખક મુનીશ્રીએ પણ પોતાના લેખમાં અફસેસ કર્યો છે કે આપણામાં સંખ્યાબંધ ગ્રેડયુએટ ગણાય છે, પરંતુ એક બે સેવાય કોઈને પણ પિતાના ધર્મ યા સમાજ માટે એક શબ્દ બોલતાં કે લખતાં સાંભળે છે?” જેન કેમના સૈથી અગતના જુવાને સ્વધર્મ અને સ્વકેમના સંબંધમાં તન લાગણી વગરના છે એવો અર્થ મુનીશ્રીનાં ઉપલાં કથનને નથી કરવાને, પણ તેઓ એટલું જ બતાવવા માગતા હોવા જોઈએ કે જે જાતની ખેત અને લાગણી અન્ય ધમી વિદ્વાનો સ્વધર્મ સમજવા, સમજાવવા અને ફેલાવવા માટે બતાવે છે, તેવી ખંત કે લાગણી બતાવવામાં જેન કેમને વિદ્વાન શ્રાવક વગ પછાત પડ્યો છે. પાછલા વખતમાં જૈન ધર્મ જે દેખાવ કર્યો હતો, તેની સાથે સરખાવતાં હમણુંની તેની ધર્મ પાળનારી કેમની પછાત દશાનાં કારણે શું છે તે ખાસ તપાસવાની જરૂર છે. કોઇપણ કોમની ઉઘતી અને અવનતીમાં તેને ઉપદેશક વર્ગ સૌથી અગત્યનો ભાગ ભજવે

Page #10

૧૦૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. છે. કારણકે પોતાના અનુયાયીઓનાં મબળને કયા માગે દેરવવું તે તેઓનાજ હાથમાં રહેલું હોય છે. વિદ્વાન મુનીઓ પ્રત્યેનાં દરેક માન છતાં આપણે એક સામાન્ય અવલોકન તરીકે એટલું તે કબુલ રાખવું પડશે કે જેના કામને ઉન્નતીના માર્ગે આગળ વધારવાની જોઈએ તેવી કાળજી જૈન મુનીવર્ગના કેટલાક ભાગે અફસરકારક રીતે બતાવી નથી એટલું જ નહિં પણ જેનેને માંહામાહેના ઝગડાથી વિરક્ત રાખવાની જે ફરજ તેમના ઉપર હરેક પ્રકારે રહેલી છે, તે બજાવવામાં પણ તેઓ ચૂસ્ત રહ્યા છે. અંદર અંદરના ઝઘડાઓ પાછળ જેન કેમ પિતાની શકતી અને લક્ષ્મીને એવો ભયંકર ભેગ આપે છે કે જે શકતી અને દ્રવ્ય વડે કેમની સ્થીતી સુધારવા જેડે તેને ધામીક ઉદ્ધાર કરવાનાં કામ પણ બહાળા પ્રમાણમાં હાથ ધરી શકાયાં હોત. કામનાં કમનસીબે કેટલાક સંજોગો ઉભા થયાથી તે ત્રણ મુખ્ય ફરકાઓમાં વહેંચાઈ ગઈ છે અને તેઓ વચ્ચે કેટલાક નાજુક સવાલો એવા હસ્તી ધરાવે છે કે જેમને વધારે અગત્ય આપવી કેમનાં હીતને નુકસાનકર્તા થઈ પડે છે. પણ ત્રણે ફરકાઓ વચ્ચેના નાજુક મતભેદને અગત્ય આપવાને બદલે તેઓ વચ્ચે જે મહાન અને વિશાળ સમાનતા છે, તેને જ અગત્ય આપવામાં આવે તો હમણુની સ્થીતીમાં ઘણે ફેરફાર થવા પામે એટલું જ નહીં પણ તેઓ વચ્ચેના ભ્રાતૃભાવમાં એટલો વધારે થાય કે મતભેદો છતાં તેઓ સઘળી શ્રી મહાવીરના ઉપાસક તરીકે એક હારમાં ઉભા રહી પોતાનાં બળમાં વધારે કરી શકે. આવી સ્થીતી ઉત્પન્ન કરવાનું કામ મુનીમહારાજેનું છે અને મુનીમહારાજેમાં તેવી વૃત્તિઓ જાગૃત કરવાની ફરજ તેમના આચાર્યો ઉપર રહેલી છે. જેનોના શ્રાવક સમુદાયે ગયા એક બે દાહકામાં મતભેદને ઓછી અગત્ય આપી ત્રણે ફિરકા વચ્ચે ભ્રાતૃભાવ ખીલવવાની વૃત્તી આગળ વધારી છે તેને ઉત્તેજન આપવા તેમજ શ્રાવક ઉપર વધારે મજબુત અસર પોતાનાજ દાખલા મારફત કરવા માટે ત્રણે ફેરકાને જેન મુનીવર્ગ પણ અરસપરસ તે ભાવ ઉત્પન્ન કરી શકે તે જૈન કેમમાં ઐકય વધારવાની અભીલાષા વધારે ઝડપથી પાર પડશે. તેઓ આ જાતની કૃપા કરે તો બીજે મહાન લાભ એ થશે કે કોઈપણ બે ફેરકા વચ્ચે વીરેધ ઉત્પન્ન થતાં તેઓ વચ્ચે સમાધાન કરાવવું સહેલ થઈ પડશે. અદાલતેમાં વેરાતાં નાણાં કમહીતને માટે બચાવી શકાશે અને અન્ય કોમોની નજરમાં જેન કોમની વહેવારીક શક્તી વધારે પ્રશંસનીય થઈ પડશે પણ તે જાતના એલા લેવામાં નહીં આવે અને દરેક ફેરકાને જાગૃત કરવાની ફરજ પણ મુનીવર્ગ ઘટતી રીતે નહીં બજાવે તો પછી ઇતીડાસીક સાહીત્યને અને જૈન ધર્મની કીતીનાં બીજાં સાધનને ઉદ્ધાર કરવો મુશ્કેલ થઈ પડશે. ઈતીહાસીક જેન સાહીત્યને પ્રકાશમાં આણવા અને જાળવી રાખવાની જે હજી પણ કાળજી બતાવવામાં નહીં આવે તો તેનું ભંડળ નષ્ટ થતું જાય એ બનવા જોગ છે અને અત્યારે જે કાંઈ થોડું જળવાઈ

Page #11

જૈન ઇતિહાસ અને સાહિત્ય માટે જાહેર પત્રાની ઉત્કટ લાગણી.
૧૦૭
રહ્યું છે તે પણ અદ્રષ્ય થવા પછી નેા પાતાની આગલી જાહેાજલાલીના દાવા પણ ઘટતી રીતે રજી કરી શકશે કે કેમ તે એક સવાલ થઈ પડે છે. જે સ્થળેથી મુનીશ્રીએ લેખ લખ્યા છે તે પાટણનાં સ્થળેજ પ્રાચીન સાહીત્યના એવા વીશાળ ભડારા હસ્તી ધરાવે છે કે માત્ર તેમને અંધારામાંથી માહેર આણી ઉપયાગી બનાવવા માટે વીદ્વાનોની એક સારી જેવી સ ંખ્યાની જરૂર પડે તેમ છે. વડાદરાના નામદાર મહારાજાના પ્રયાસના બળે આપણે અત્યારે એટલુ જાણી શક્યા છીએ કે પાટણના ક્યા લત્તામાં કચેા ભંડાર આવેલા છે અને તેમાં કેટલાં પુસ્તકા પડેલા છે. જૈન કામની હવે ફરજ છે કે તેની નજર સામે રજુ કરવામાં આવેલી વીગતા ધ્યાનમાં લઇ એ વીશાળ ખજાનાને વ્યર્થ જતા અટકાવવા પ્રયત્ન કરવા. જૈન કેાન્સ્કસૈા આ બાબતમાં કેટલાક પ્રયાસ કરતી હાયાના દાવા કરી શકે છે પણ મુની જીનવીજયજી તે બાબતમાં પણ પેાતાને નીરાશા ઉપજી જાહેર કરે છે. તેઓ લખે છે કે “ કોન્ફરન્સે અનેક વખતે આ “ વીષયના ઠરાવેા કાગજ્યાં ઉપર છાપીને ખાહેર પાડ્યા છે પરંતુ હજી સુધી એક પણ આવા લેખને કે એક પણ પુરાણી વસ્તુને જાળવવાની કોશેષ કરવામાં આવી નથી.” આ મતાવે છે કે કાન્ફરન્સોદ્વારા હમણા સુધીમાં પુસ્તકાારની જે કાંઈ સેવા બજાવી શકાય છે તે કામની હાજત સાથે સરખાવતાં કોઈ ગણતરીની નથી અને તેથી આવતી જૈન કારન્સમાં આ વીષય ઉપર વીશેષ ધ્યાન આપવામાં આવે એ ઈચ્છવાજોગ છે. મુંબઇમાં મેાહનલાલજી સેન્ટ્રલ જૈન લાઇબ્રેરી સ્થાપન કરવામાં આવી તે વખતેજ જૈન કામનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવામાં આવ્યું હતું કે એક જૈન સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરી કેવાં વીશાળ ધેારણ ઉપર રચાવી જોઇએ. વડાદરા ખાતેની સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરીનાં ધારણ ઉપર તેને રચવામાં આવે તે તે ખરેખર ઉપયોગી થઈ પડે અને પ્રાચીન સાહીત્યની સેવા બજાવવાની અભીલાષા પણ સાથે સાથે પાર પડી શકે. આખા હીંદુસ્તાનમાં અત્યારે મુંબઇ શહેરના જૈન સંધ અગ્રપઢી ધરાવે છે પણ તે અગ્રપઢી જાળવી રાખવા માટે જે મેટા ભાગેા આપવા જરૂરના થઇ પડે છે તે આપવાની ઘણી કાળજી બતાવવામાં આવતી નથી. મહાવીર જૈન વીદ્યાલય જેવી અતી અગત્યની સ ંસ્થાને કાયમને માટે નીભાવવાનાં સાધને પુરાં પાડવાં મુંબઇના શ્રીમત જેનેાને માટે અશક્ય નહીં હાયા છતાં માત્ર દસ વરસને માટે વાર્ષીક ફાળાએ વડે ચલાવી લેવાની સ્થીતી અનુભવવી પડે છે તેજ ખતાવે છે કે કામના ઉદ્ધાર કરવાની મુખઈના જૈન ભાઇઓની ઉલટ હજી પુરતી જાગૃત કરવામાં નથી આવી. મુખઈ શહેરના જૈન સંઘનુ અગ્રપદ જાળવી રાખવા માટેનાં જરૂરી સાધનામાં ઉક્ત વીદ્યાલય ઉપરાંત અત્યારે તા . એક ઉત્તમ જૈન હાઈસ્કુલ, તેના અંગે વિદ્યાથી આશ્રમ, એક નમુનેદાર જૈન લાયબ્રેરી અને એક મેાટી ઉદ્યોગશાળા પુરાં પાડવામાં આવે તે તે પુરતુ ગણી શકાય. ઉત્તમ જૈન હાઈસ્કુલ પુરી પાડવા

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
માટે બાબુ પન્નાલાલવાળી જેન હાઈસ્કુલને તેમાં દીનપર દીન આવશ્યક સુધારાઓ દાખલ કરી એક જેન કેમની શોભાસમાન નમુનેદાર સંસ્થા બનાવવાની કોઈ ઓછી જરૂર નથી. મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તેમજ હમણાનાં જેન બોડીગ હાઉસેમાં કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ માટે સગવડ થતી હયાથી શાળાઓના વિદ્યાથીઓ માટેનાં એક આશ્રમની પણ ખાસ જરૂર છે. પુસ્તક દ્વારના ઠરાવને બરાબર અમલમાં મુકવા માટે જે ઇલાજે જવામાં આવે તેમાં સેન્ટ્રલ જેન લાયબ્રેરીને ખીલવવા અને વધારવાથી જોગવાઈનો પણ સમાવેશ થવો જોઈએ. જેન ઉદ્યોગશાળા હમણાના સમયમાં વધતી જતી બેકારીના ઇલાજ તરીકે અવશ્યનીજ છે અને તે ચારે બાબતો ઉપર મુંબઈમાં હવે પછી થોડા વખતમાં મળનારી જેન કોન્ફરન્સ વહેવારૂ ધ્યાન આપી શકે એમ આપણે ઈચ્છીશું.
જૈન સમાજનું મહત્વ.
આર્યાવર્તની સર્વ પ્રજાઓમાં જેન પ્રજા એક મહત્વ વાલી ગણાય છે. આ જથી ચોવેશે વર્ષ પહેલા જ્યારે આર્ય ભૂમિમાં શ્રી વીરવાણીની દેશનાને ધ્વનિ પ્રવર્તતો હતો, ગુણગૌરવને ધરનારા ગણધરના મુખમાંથી ઉપદેશ ગિરાની ગર્જના થતી હતી, મહાન સમથ અને ધર્મવીર મહારાજા શ્રેણિક મગધદેશના સિંહાસન ઉપર બેસી જૈન ધર્મનો ઉધત કરતો હતો, તે સમયનું જેન પ્રજાનું મહત્વ કેવું હતું ? તેનો ખ્યાલ તે સમયના ઇતિહાસના લેખો ઉપરથી જણાઈ આવે છે. જો કે એવું મહત્વ પુનઃ પ્રાપ્ત કરવું અશક્ય છે. તથાપિ તે મહત્વના કેટલાક અંશે મેળવી શકાય તેવાં છે. એટલું જ નહીં પણ જે દેશકાલાનુસાર સામાજિક શક્તિ મેળવવા પ્રયત્ન કરવામાં આવે અને પૂર્વના મહત્વની ભાવના હૃદયમાં લાવી તે પ્રમાણે તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવામાં આવે તે જૈન સમાજનું મહત્વ પાછું સતેજ થયા વિના રહે નહીં.
| સામાજિક મહત્વ મેળવવાને માટે પ્રથમ શું કરવું જોઈએ, તે વિષે આધુનિક વિદ્વાનોએ વિવિધ વિચારે દશાવેલા છે. પ્રથમતો દેશકાલાનુસાર વિચારની તાત્વિકતા લોકોના મન ઉપર બેસારવી જોઈએ. જ્યારે તે તાત્વિકતા તેમના મન ઉપર બેસે, ત્યારે તે તાત્વિકતા ગ્રહણ કરવા તરફ લેક રૂચિ વધે છે અને ક્રમે ક્રમે તે વિચાર સમાજ તરફથી પ્રહાય છે. ઈતિહાસિક દૃષ્ટિએ શોધ કરી જેનારા વિદ્વાનો કહે છે કે, લગભગ બસો વર્ષ થયા જેનસમાજમાં વિદ્યા અને તાત્વિક વિચારે ઘટવા લાગ્યા છે, તેને પરિણામે ત્યારથી આચાર-વિચારની પદ્ધતિ પણ બદલાતી ગઈ છે. ઉચ્ચ આચાર ને આદર આપનાર જૈન સમાજ તેને પરિણામે હાલ

Page #13

જિન સમાજનું મહત્વ,
૧૦૦
તદન આચાર વિમુખ થઈ ગયું છે. તેમના હાચારમાં તો શૂદ્રાચારને પૂર્ણ રીતે પ્રવેશ થયેલો દેખાય છે. ઉચ્છિષ્ટ કે અજીઠું શું કહેવાય? રસવતીની શુદ્ધિ કેવી રીતે રહે? ભજન સમયે કેવી રીતે રહેવું જોઈએ? અને પાકસ્થાનમાં શુચિતા કેવી રીતે રાખવી જોઈએ? એ આચારની પદ્ધતિ જૈન સમાજ ગુમાવી બેઠે છે. વ્યવહાર અને ધર્મને અંગે થતા ભૂરિ ભેજનમાં તો આચારની એટલી બધી અવ્યવસ્થા છે કે, જે ઉપરથી ઈતર ધર્મની પ્રજા જેન સમાજનું ઉપહાસ્ય કરે છે. પવિત્ર આચારને આદર આપનારે જૈન સમાજ શૂદ્રવત્ પ્રવૃત્તિ કરે, એ કેટલું બધું શોચનીય છે? એવી અનુચિત પ્રવૃત્તિને લઈને આચારને માન આપનારી ઈતર પ્રજા જેને સ્પર્શ કરવાને પણ આંચકે ખાય છે.
જેવી રીતે જૈન સમાજમાં આચારની શિથિલતા થતી જાય છે, તેવી રીતે વિચારની શિથિલતા પણ થતી જાય છે. એ શિથિલતા આખા સમાજને હાનિકર્તા છે; એ નક્કી છે; જ્યારે ઉત્તમ પ્રકારના વિચારનું બળ વૃદ્ધિ પામશે, ત્યારે તેમનામાં ઊંચી જાતની વ્યવસ્થા કરી શકશે. અર્વાચીન વિદ્વાન લખે છે કે, “કોઈ પણ સમાજનું પુન: બંધારણ કરવું હોય, ત્યારે પ્રથમ ચાલતા દેશકાળના યોગોનો બંધબેસતા મતભેદને વહેવારૂ તોડ કેમ થઈ શકે? તેનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ છીએ. તે અભ્યાસ થયા બાદ પોતે નિણત કરેલ તે સત્ય છે કે કેમ? તે સમાજની કસોટીએ મુકવો જોઈએ, અને તે તેડ કસોટીમાંથી બરાબર પસાર થાય તે પછી તે લેકેને ગ્રાહ્ય થશે એમ માની તેના પ્રચારનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જે પ્રયત્ન તેના પરિપકવ સમયે ફલ આપ્યા વિના રહેશે નહીં.”
અર્વાચીન વિદ્વાનોના આ વિચારો જૈન સમાજે મનન કરવા જેવા છે. એ વિચારે જૈન સમાજના બંધારણને માટે પૂર્ણ ઉપયેગી થયા વિના રહેશે નહીં. કેટલાએકનું એવું મત છે કે, જેને જુદા જુદા સંપ્રદાયને એકજ અખંડ સંસ્થાના આકારમાં મૂકવા તેનું નામ જૈન સમાજનું પુન: બંધારણ કરવું એ છે. આ મત માન્ય કરવા જેવું છે છતાં પણ કેટલાએક અનિવાર્ય કારણોને લઈને એમ બની શકે તેમ છે નહીં? અને જે બની શકે તેમ છે તો હાલ તરતમાં થઈ શકે તેમ છે નહીં. તેમ થવામાં હજુ સમયની આવશ્યકતા છે. જ્યારે કોઈ અસાધારણ મહાત્મા નીકળી આવશે કે જેની અસાધારણ શક્તિ તેની પછવાડે આખા સમાજને ખેંચે, દેવઈચ્છા હશે તો એ પ્રસંગ પણ કોઈ વખતે પ્રાપ્ત થશે. “ વહુ રતના વસુંધરા” એ સૂત્ર અનુસાર તેવા મહાત્મા ન નીકળી આવે એમ જે કે કહી શકાય નહી; પરંતુ હાલ તરત તેવાં ચિન્હો દેખાતાં નથી. તથાપિ આપણે શાસનના અધિષ્ટાતાની આગળ એવી પ્રાર્થના કરી હૃદયમાં તેવી ભાવના ભાવવી જોઈએ.
હવે આપણે કોન્ફરન્સની વાત ઉપર આવીએ. જ્યારે ભારતવર્ષની જૈન મહા

Page #14

૧૧૦
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ.
સમાજ ઉત્પન્ન થઈ, તેના આરંભના વિજયવાદ્ય વાગવામાં આવ્યા, પ્રથમની એ ત્રણ એકે વિજયવતી થઇ અને સામાજિક કાર્યોના નિર્વાહને માટે લક્ષ્મીના પ્રવાહા વહેવા લાગ્યા, ત્યારે ભારતવર્ષની ઇતર પ્રજા ચક્તિ થઇ જેનેાની સામાજિક શકિતની પ્રશંસા કરવા લાગી હતી. પરંતુ તેનું આરંભ શૂરત્વ કાઇના લક્ષમાં કે વિચારમાં આવી શકતુ નહતુ. છેવટે ઐક્યની શુ'ખલા શિથિલ થવાથી અને સામાજિક બળના શુદ્ધ ઉપાયાની અન્નતા હાવાથી એ ગૌરવવાળી સંસ્થા તદ્દન શિથિલ થઇ ગઈ અને ભારતવર્ષની ઈતર પ્રજાને તે ઉપહાસ્યનું સ્થાન થઈ પડી, આનું કારણ સુજ્ઞ વિચારકેાના હૃદયમાં તરત આવી ગયુ છે. તે પછી કોન્ફરન્સના રૂપમાં બીજી સંસ્થાએ ઉદ્ભવવા લાગી છે, પરંતુ તેથી કાંઇ પ્રથમનું ગૈારવ મેળવી શકાયું નથી. કાન્ફ્રન્સ જેવી મહાન સંસ્થાને દઢ કરનાર ઐકય જ છે. અને તે વાત જેએ એકયના ચુસ્ત હીમાયતી હશે, તેઓ હૃદયથી માન્ય કર્યા વિના રહેશે નહીં. સમાજના મહિમાને જાણનાર વિદ્વાનેાની એવી માન્યતા છે કે, “ જે કાઇ કા સમાજથી સિદ્ધ કરવાનું હાય, તેની પહેલી ભૂમિકા તૈયાર થવી જોઇએ; અને તે વિષે દૃઢ બંધારણુ કરવુ જોઇએ.” એવી ભૂમિકા તૈયાર થયે જ કાર્ય ક્રિયામાં મુકી શકાય છે. પરંતુ તે ક્રિયામાં દુરાગ્રહરૂપી વિષના અંકુરા પ્રગટ થવા ન જોઇએ. દુરાગ્રહનું વિષ સમાજને છિન્નભિન્ન કરનારૂ છે. જ્યાં દુરાગ્રહની મલિન છાયા પડે છે, ત્યાં આરંભે કાર્ય તદ્દન નિસ્તેજ બની જાય છે. જૈન પ્રજામાં એ વિષ સ્વાભાવિક રીતે રહેલ દેખાય છે. વિવિધ ગચ્છ અને વિવિધ સઘના આગેવાનામાં અમુક મતભેદ થતાં દુરાગ્રહ અંકુરિત થઈ જાય છે તેમજ નાના કારણેાને માટું મેટું રૂપ આપવાથી પણ અનુક્રમે તેનું મહાન વિષવૃક્ષ બની જાય છે. સામાજિક મળને શિથિલ કરનાર દુરાગ્રહને માટે એક સમર્થ વિદ્વાન્ લખે છે કે, “ ભારતવની અવનતિનું મુખ્ય કારણ દુરાગ્રહ છે. અગ્રેસરાના દુરાગ્રહને લઈને ઐક્યના ભંગ થાય છે. દુરાગ્રહ એક એવું યંત્ર છે કે, તે ક્ષણવારમાં એકતાની દૃઢ શૃંખલાને તાડી નાંખે છે અને જો તે યંત્રના પ્રથમથી જ ઉપયાગ કરવામાં આવે તા સંપ, ઐક્ય, સમૂહ વગેરે સમષ્ટિ સ્વરૂપને તે પૂર્ણ રીતે જમાવા દેતુ નથી. દુરાગ્રહનું વિષ જે લેાકેાના હૃદયમાં વ્યાપે છે, તેને તે પાયમાલ કરી નાંખે છે. ”
આર્હુત વિદ્વાના પણ દુરાગ્રહને પૂર્ણ રીતે ધિક્કારે છે. તેઓ કહે છે કે, વિવિધ દુષ્ટ કર્મના બંધ થવાનું મુખ્ય સાધન દુરાગ્રહ છે; માનવ જીવન કે જેને મહાત્માએ ચિંતામણીની ઉપમા આપે છે, તે માનવ જીવનને દુરાગ્રહ લેાહમય મનાવી દે છે અને છેવટે તે દુરાગ્રહી મનુષ્યના અધ:પાત કરી નાંખે છે.
આવા દુરાગ્રહને દૂર કરી જૈન પ્રજાએ સામાજિક મહત્વ મેળવવા પુન: જાગૃતિ કરવી જોઇએ. ભારતવષઁની સર્વ પ્રજાએના કરતાં જૈન પ્રજાને સામાજિક

Page #15

જૈન સમાજનું મહત્વ.
૧૧૧
૧
૧ ૪ *
..*.
મહત્વની વિશેષ આવશ્યકતા છે. સામાજિક મહત્વને મેળવવાનું મુખ્ય સાધન વ્યાપાર છે, અને તે વ્યાપાર જેન પ્રજાના હાથમાં રહેલો છે. સામાજિક મહત્વ વ્યાપારને કેવી પુષ્ટિ આપે છે તેને માટે નીચેનું એક પઘ પ્રખ્યાત છે.
व्यापारवलमतुलं सामाजिक बलाश्रितम् ।
तयोर्योगज्जनपदसमृद्धिः परिवर्द्धते ।। १ ।। વ્યાપારનું અતુલબળ સામાજિક બળને આશ્રીને રહેલું છે. તે બંને વ્યાપાર બળ અને સામાજિક અને ગ થવાથી દેશની સમૃદ્ધિ દાણ વધે છે. ૧
આ પઘ ઉપરથી સૂચિત થાય છે કે, દેશની આબાદી તે માટે સામાજિક મહત્વ મેળવવાની જરૂર છે.
સામાજિક મહત્વ મેળવવામાં ઊદ્યોગ અને ઉત્સાહ રાખવાનું કામ સ્વતઃ ઊપસ્થિત થાય છે. આલસ્ય અને પ્રમાદને ત્યાગ કરી ઉદ્યોગ અને ઉત્સાહ સજાવો જોઈએ. હાલ જેનોની પ્રગતિ ઊત્સાહની વિરૂદ્ધ એવી દિશામાં થતી જણાય છે; એથી જેન પ્રજાના ભેગને માટે વિપરીત ફળ ખડાં થતા જાય છે. તેનાથી ઊંચી કેળવણીને તિલાંજલિ અપાય છે. સામાજિક મહત્વ નહીં સાચવવાથી નવીન યુવકે કેળવણીના શિખર ઉપર આવી શકતા નથી.
શ્રીમંત સામાજિક મહત્ત્વથી અજ્ઞાત છે, એટલે તેમના મનમાં ઉન્નતિની ભાવના તદન આવતી જ નથી. તેઓ તો એશઆરામની ઉપાસના કરવામાં તલ્લીન થઈ ગયા છે. એથી ધર્મ સુધારે અને આચાર વિચારને પ્રલય થતો જાય છે. આહંત ધર્મના ઊચ્ચ નિયમો અને વિચારે તરફ બેદરકારી થતી જાય છે. માત્ર જે કાંઈ કરવામાં આવે છે, તે ઉપરના આડંબરને લઈને કરવામાં આવે છે. તે હદયના ઉત્સાહથી કાંઈ પણ કાર્ય કરવામાં આવતું નથી. તેથીજ જેનોમાં વ્યવહારિક ઉદ્યોગ અને ઉત્સાહનાં વિપરીત ફળ આવેલા જોવામાં આવે છે. સમાજના મહત્વના તત્વોનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન મેળવવાની જરૂર છે. જ્યારે એ જ્ઞાન યથાર્થ રીતે પ્રાપ્ત થાય છે, ત્યારે તેના મધુર ફળો મેળવી શકાય છે. સમાજના માહાત્મ્યને જાણનારા વિદ્વાનો લખે છે કે “અનુપમ સામાજિક રહસ્ય સમજવાથી ઉદ્યોગના સાધને મેળવવા ઉત્સાહિત થવા દે છે. સારા વ્યાપારી થવા માટે કેળવણું તથા દેશ પરદેશના વ્યાપાર, બનાવટ, ઉપજ, નિપજ, પાક અને પાકના અંદાજે, આયાત અને નિકાસ, જગત અને લાગત વગેરેની તીવ્ર જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય છે, જેને પરિણામે વ્યાપારકળાની ઉન્નતિના વિકાશ કરવા તત્પર થવાય છે. એટલું જ નહીં પણ પરંપરાએ માનવ જીવનની ઊચ્ચ કટિમાં પણ આવી શકાય છે.
સામાજિક મહત્વને માટે સાંપ્રતકાળે શું કર્તવ્ય છે,? તે વિષે ઉહાપોહ કરતાં એવો નિર્ણય કરી શકાય છે કે, એ મહત્વ જાણવાને અને તેને ક્રિયામાં મુક

Page #16

૧૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વાને કેટલાએક ઉચ્ચ વર્તાને ધારણ કરવાની જરૂર છે. હાલમાં દેશમાં પ્રજ્ઞાવાદ કરનારાઓની સંખ્યા વધી ગઈ છે. એટલે ડાહી ડાહી વાત કરનારા ઘણાં મળી આવે છે, પરંતુ જેનેનું ખરું હિત શેમાં રહ્યું છે ? અને જેનોએ કઈ દિશામાં પ્રવસ્તન કરવું જોઈએ? તેનો વિચાર જાણી ગંભીરતા પૂર્વક કરવાનું છે. તે વિચારને ધારણ કરનારી વ્યક્તિઓ ઘણુંજ જુજ મળી આવે છે. જ્યારે તે વિષે પુખ વિચાર કરનારે પ્રૌઢ વર્ગ નીકળી આવશે અને તે ઉત્સાહથી ઉન્નતિના તાધવાને આ ગળ પડશે, ત્યારેજ સામાજિક મહત્વના મધુર ફળ સંપાદન કરી શકાશે. સામાજિક મહત્વનું રહસ્ય સમજવાના અધિકારીઓ કેવા જોઈએ? તે વિષે પ્રથમ વિચાર કરવાનો છે. જેઓ વૈભવના વેગમાં તણાતા ન હોય, જેઓ ઉપર ઉપરથી સાહેબ બનવાની નકલી ફેશનના ફંદમાં ફસાયા ન હોય, જેઓ તુચ્છ અભિમાન રાખી પંડિતં મને થયેલા ન હોય, જેઓ સંઘપતિ કે જ્ઞાતિના પટેલ બનવાનું માન મેળવવાને આતુર ન હોય, જેઓ ખુશામતના ઢેગી પ્રવાહમાં તણાયા ન હોય, જેઓ સાહસ હૈર્ય અને ઉત્સાહના ગુણેથી વિમુખ થયેલા ન હોય, અને જેઓ લક્ષમી અને વૈભવના મદને વશ થયેલા ન હોય, તેવા એજ સામાજિક મહત્વનું રહસ્ય સમજી શકે છે અને તેવાજ પરંપરાએ પોતાના સાધર્મિ બંધુઓનું શ્રેય કરવાને સમર્થ થઈ શકે છે.
| સામાજિક મહત્વને આ વિચાર પ્રત્યેક જૈન બંધુએ મનન કરવો જોઈએ અને તે પછી સર્વ પ્રજાની ધાર્મિક અને સાંસારિક ઉન્નતિને અર્થે તેવા સમાજે સ્થાપવા તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. શ્રી શાસનના અધિષ્ઠાયક દેવની પાસે એવી પ્રાર્થના છે કે, તે દેવ સર્વ જેન વર્ગના આસ્તિક હદય ઉપર આવા સામાજિક મહત્વને સમજવાની અને તે પછી તેવા સમાજે કરવા પ્રવૃત્તિ કરવા પ્રેરણું કરે.
તથાસ્તુ.
सूक्तरत्नावली.
(શ્રી વિજયસેનસૂરિ વિરચિત.)
સ્વતંત્ર-અનુવાદ.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૯૦ થી શરૂ.) खण्डोकृतोऽपि पापात्मा, पापाव निवर्तते ।
शिरोहीनोऽपि किं राहुर्घसते न सुधाकरम् ? ।। ३९ । પાપી માણસને ખંડિત કર્યો હોય તો પણ તે પાપ કરવાથી નિવૃત્ત થતો નથી. રાહુ મસ્તક વગરને કર્યો છે, તે પણ તે શું ચંદ્રને ગ્રાસ નથી કરતો? ૩૯

Page #17

સૂતરત્નાવલી.
૧૧૩
वालं दृष्ट्वाऽपि दुष्टानां, दयोदेति हृदि ध्रुवम् ।
ग्रस्यते किं द्वितोयायाः, शत्रुणा राहुणा शशी ? ॥ ४० । બાલકને જોઈ દુષ્ટ પુરૂષને પણ જરૂર દયા ઉત્પન્ન થાય છે, રાહુ શત્રુ છે છતાં પણ બીજના ચંદ્રને શું ગ્રસે છે? ૪૦
अभाग्ये सत्यनाय, सतां सङ्गोऽपि जायते ।
नालिकेरजल जज्ञे, कपूरमिलनाद्विषम् ।। ४१ ॥ જે સારું ભાગ્ય ન હોય તે સારા માણસને સંગ પણ અનર્થને ઉત્પન્ન કરે છે. નાળીએળનું જળ કપૂર સાથે મળવાથી વિષ થઈ જાય છે. ૪૧
विरोधोऽपि भवेद्भूत्यै, कलावद्भिः समं सखे ।
दीयते काञ्चनं चन्द्रग्रासात्तमसि वीक्षिते ।। ४२ ॥ હે મિત્ર, કળાવાન પુરૂષની સાથે વિરોધ પણ સંપત્તિને માટે થાય છે. ચંદ્રના ગ્રહણથી અંધકાર જોવામાં આવે ત્યારે સુવર્ણનું દાન અપાય છે. ૪૨
कलावानपि जिह्मात्मा, बहुभिर्बहु मन्यते ।
किमु लोकैर्द्वितीयाया, नमश्चक्रे न चन्द्रमाः ? ॥ ४३ ।। કળાવાન માણસ કદિ વાંક હોય તો પણ ઘણુઓ તેનું બહુમાન કરે છે. લોકે બીજના ચંદ્રને શું નથી નમતા ? ૪૩
અશ્વ()is Tદં, ઘાસમાગરમાનના
आरोप्यते नृपैमूर्ति, वनोत्पन्नोऽपि चन्दनः ॥ ४४ ॥ પિતાને ગણાતું ન હોય છતાં જે તેનામાં ગુણો હોય તે તે ગુણે વડે ઘણાં સત્કારનું પાત્ર બને છે. ચંદન વનમાં ઉત્પન્ન થાય છે, છતાં રાજાઓ પણ તેને મસ્તક ઉપર ધારણ કરે છે. જ
पापधी तमभ्येति, बहूपायैश्च धर्मधीः ।
वस्त्रे स्यात् कालिमा सद्यः, शोणिमा भूरिभिदिनः ॥ ४५ ॥ પાપ બુદ્ધિ તરત ઉત્પન્ન થાય છે અને ધર્મબુદ્ધિ ઘણાં ઉપાથી ઉત્પન્ન થાય છે. વસ્ત્રમાં કાળાશ તરત લાગે છે અને સ્વાશ ઘણે દિવસોએ લાગે છે. ૪૫
संपत् पापात्मनां प्रायः, पापैरेवोपभुज्यते ।
भोज्यं बलि जापेव, फलं निम्बतरोरभूत् ।। ४६ ॥ ૧ કળાવાન-કળા જાણનારો ચંદ્રપક્ષે કળાવાળા.
२ काकानाम् ।

Page #18

૧૧૪
આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રાયે કરીને પાપીઓની સંપત્તિ પાપીઓજ ભગવે છે. લીંબડાનું ફળ કાગડાઓને જ ભેગ પડે છે. ૪૬
भोग्यं भाग्यवतामेव, संचितं तद्धनैर्धनम् ।
परैरादीयते नूनं, मक्षिकामेलितं मधु ।। ४७ ।। લુખ્ય ઘનવતાએ સંચય કરેલું ધન બીજા ભાગ્યવાનોને ભેગા થઈ પડે છે. માખીઓએ એકઠું કરેલું મધ બીજાઓ લઈ જાય છે. ૪૭
___ का क्षतिर्याद नासेवि, तुङ्गात्मा मलिनात्मभिः ?।
का हानिर्हेमपुष्पस्य, मुक्तस्य मधु और भूत् ? ॥ ४८ ॥ મોટા પુરૂષોને કદિ મલિન પુરૂષ સેવે નહીં, તેથી તેમને શી હાનિ છે? સોનેરી ચંપાના પુષ્પને કદિ ભમરાઓ છોડી દે છે. તેથી તેને શી હાનિ થવાની છે. ? ૪૮
नीचानां वचनं चारु प्रस्तावे जल्पा सताम् ।
प्रीतिकृत पस्थितानां हि, वाम गर्दषगर्दितम् ।। ४९ ॥ રોગ્ય અવસરે બોલનારા નીચ લોકેનું વચન પણ સારું લાગે છે. પ્રયાણ કરનારાઓને ડાબી તરફ ગધેડે બોલે તે પ્રીતિ ઉપજે છે. ૪૯
लघोरपि बचो मान्यं, समये स्याद् महात्मनाम् ।
पस्थितैर्वामदुर्गायाः, शब्दः श्रेयानुदीरितः ॥ ५० ॥ યોગ્ય સમયે હલકા માણસનું વચન પણ મોટાઓને માન્ય થઈ પડે છે, પ્રયાણ કરતી વખતે દુર્ગા ડાબી તરફ બોલે તો તે શબ્દ શ્રેયસ્કારી લાગે છે. ૫૦
स्थानभ्रष्टोऽपि शिष्टात्मा, लभेन्मानमनर्गलम् ।
खानेश्च्युतो मणिभूमैन्मूर्धानमधिरोहति ।। ५१ ॥ ઉત્તમ મનુષ્ય સ્થાનભ્રષ્ટ થયું હોય તો પણ ઘણું માન મેળવે છે. ખાણમાંથી ભ્રષ્ટ થયેલા મણિ રાજાના મસ્તક ઉપર ચડે છે. ૫૧
(અપૂર્ણ)
* ભમરાઓ કાળા મલિન છે.
१ तदू धनं येषां ते तथाभूताः तैः, ततद्धनपतिभिरित्यर्थः । २ स्वर्गचम्पकस्य । ३ भूमतां राज्ञां મૂર્યા ાિરઃ તમ્ |

Page #19

સૂતરત્નાવલી.
૧૫
'सूक्तरत्नावली-सुधारो.”
ગયા અંકના પા. ૮૯ માં સૂક્તરત્નાવલીના લેખના ૩૭ મા લોકનો અર્થ જે છપાયેલ છે તેને બદલે તેને અર્થ નીચે મુજબ સમજ. પ્રતાપી (પ્રતિષ્ઠાવંત) ને પ્રતિષ્ઠાની હાનિ થયે છતે અન્ય દેશ (દેશાન્તર ગમન કરવું ઉચિત છે. જુઓ કે! સૂર્યની કાન્તિ (તેજ) ને લેપ થયે છતે શું તે કપાંતરને ગમન નથી કરતો? અર્થાત્ કરે છે.”
““ઉઘાડી છે અને બારી,
ગઝલ-વહાલી.
સબેટ્ટા ને સદાચારી, પ્રવૃત્તિ પંથ જે ચુકે; પ્રકર્ષ પંથે ચડાવાને, ઉઘાડી છે અમે બારી.
મૂખ કે લેભી કે કોઈ પ્રભુતા પંથને ચુકે, સરળ માગે ચડાવાને, ઉઘાડી છે અમે બારી.
સુશીલ યુદ્દ કે દુશ્મન, વિકટ રસ્તે પડે ભુલા; નિકટ માર્ગે ચડાવાને, ઉઘાડી છે અને બારી.
તન બારી તણું વારિ, સકળ હિંદને પાછું; જપાવી મંત્ર નીતિને, ઉઘાડી છે અમે બારી.
હવા બ્રહ્મચર્યની લેવા, જ્ઞાન ગુલાબને મળવા; જીવન આદર્શ દાખવવા, ઉધાડી છે અમે બારી.
આમીન!!! ભાવનગર, તા. ૨૮-૧૧-૧પ. } ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવિસી.

Page #20

૧૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
રંગ,55
હે યુવક બધુઓ! તો શું વૃદ્ધ માતા-પિતાના વચનને નહિ ગણકારતાં તમારાજ તરંગમાં તણાવા ઈચ્છો છો !! અવશ્ય સમજજો કે તે કાચા હૈયામાંથી જાગતે તરંગ તમને નક્કી કઈ ઉંડા સમુદ્રમાં નાંખી દેશે અને તરંગાવેશમાં ક્યાંઈ મરાઈ જશે!!! જ્યાંસુધી પરિપકવતા થઈ નથી, જ્યાં સુધી નાસ્તિકતાના આવેશો આવ્યા કરે છે, જ્યાંસુધી લાડી, વાડી અને મોજીલાઈ ગમે છે ત્યાંસુધી અવશ્ય સમજજો કે તમે કઈ રીતે હિંદમાતાના માનીતા પુત્ર તરીકે દીવો કુદરતદેવીના ન્યાયાલયમાં બેધડક કરી શકશે નહિ. એહિક સુખને છે છેડશે અને અવશ્ય તરંગે તમેને તારવાને બદલે ભરપૂર કાંટાવાળી દુ:ખી જાળમાં નાંખશે અને અણમેલું જીવનરત્ન હસ્તમાંથી છટકી જશે. માટે તરંગ ઉપર કદી નહિ જતાં તમારી જ ઉમ્મરના હોય અને બલ્ક કનિષ્ઠ હોય તે પણ તેમને પૂર છીને જ કામ આદરજે. યુવાનીમાં ઉદ્દભૂત થતા તરંગો ખરેખર જે સુખની ભવિષ્યમાં ચાહના રાખતા હશે તે નહિં પ્રાપ્ત થાય પરંતુ જે દુ:ખ આપણુ અપરિચિત છે તે શોધતા આવશે અને તરંગથી હેરાન થવું જ પડશે. દાખલા તરીકે એક મનુષ્ય પોતાના અંતઃકરણના વિચાર પ્રમાણે સમાજ સેવાનું અથવા બિજાને અનુયાયી બનાવવાનું જાહેર કામ કરે પરંતુ તે કામ જાહેરમાં, વિદ્વાનોમાં અથવા સહચારીઓમાં ખરાબ લાગતું હોય અને પોતે પોતાના હૃદયને છેતયા વિના કાર્યો બજાવતા હોય તો શું જાહેર પ્રજાનું મન ઉડાવી દઈને તે કાર્ય બજાવવું યોગ્ય છે ! આશા રાખું છું કે જે કદરદાન પ્રજા નારાજ થતી હોય તે તે કાર્ય તે માણસે પિતાના તરંગને તિલાંજલી આપીને ત્યજી દેવું જોઈએ પરંતુ મેટા મનુષ્યના કાર્યની અને તેમની પદ્ધતિની અને છેવટે તેમની ભૂલ્યોની તો બલિહારીજ જણાય છે ?? પરંતુ જ્યાં સુધી યુવાવસ્થામાં જીવન ઝપાટે લગાવી રહ્યું હોય ત્યાં સુધી મનની વૃત્તિઓ વધારે ચંચળ હોય અને તે ચંચળતા વશાત્ તરંગ ઉપસ્થિત થાય, તે તરંગથી જીવન ખુવાર મળી જાય. વળી દરેક બાબતમાં અભ્યાસ-વાણિજ્ય વિગેરેમાં તેમજ છે. માટે જુના કેટલાક રીત-રીવાજોને માન આપીને ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધા રાખીને પછવાડેથી સાધુ મહાત્માઓની અને જ્ઞાની પુરૂ
ની નિંદા નહિ કરીને, સ્થાપિત મંડળે કે સમાજેનું વાંકું નહિ બોલીને તમારું જીવન પ્રગતિ કરજો અને તરંગમાં નહિં ઘસડાતા, પિઝીશનમાં નહિં પલટાતા, વૃદ્ધ માતા-પિતાને પૂજતાં સર્વ કાર્ય આદરજે, અને છેવટ–
જીવન તમ ઉચ્ચને માટે, પ્રયાસે અઘથી કરજે, થવા ઉપયોગી માનવને, તરંગે શેખના છોડે.

Page #21

૧૧૭.
*
*
*
*
*
***
*
*
*
*
*
શ્રી સમેતશિખરજી તીર્થની યાત્રા કરનારાઓને સગવડ.
કહે “ગુલાબ” વિનવીને, વ્હાલા વાચક બધુઓ,
વડીલેને પૂછી કરજે, ઝીણાને મહાન જે કાર્યો. વિચાર જાગૃતિ. }
લેખક, શ્રી જૈન આત્માનંદસભા, કે ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવિસી. તા. ૨૮-૧૧-૧૫ ચંદ્રવાર. )
(ચુડાવાળા.)
શ્રી સમેતશીખરજી તીર્થની યાત્રા કરવા જનારા
ચાત્રાળુઓને માટે એક સગવડ.
શ્રી સમેતશીખરજી તીર્થના વહીવટ કરનારા મેનેજર-એજંટ દેવનાથસિંહ જેન વેતાંબર કોઠી મધુવન પારસનાથના તરફથી નીચેની હકીકત પ્રકટ કરવા અમોને મળી છે. તે જૈન કોમની જાણ માટે નીચે આપવામાં આવે છે.
શ્રી સમેતશીખરજી જવા માટે રેલવે સ્ટેશન ગીરડીથી બેલ–અળદગાડીમાં શ્રી સમેતશીખર જવાતું હતું. જેથી યાત્રાળુઓને દાણીજ મુસીબત વેઠવી પડતી હતી, પરંતુ હાલમાં હજારીબાગના રહીશ બંગાળી કુંપનીએ યાત્રાળુઓની સગવડને માટે ગીરડી રેલવે સ્ટેશનથી મધુવન સુધી તા. ૧–૧૨–૧૯૧૫ થી મોટી મેટરકાર ગાડી જેમાં એક સાથે ૨૪ થી ૩૦ પેસેન્જર સગવડથી બેસી મુસાફરી કરી શકે તેવી ગોઠવણ કરવામાં આવેલ છે, જે એક કલાકની અંદર બહુજ સુખકારીથી મધુવન પહોંચી શકશે.
સદરહુ મોટરગાડીનું ભાડું નીચે મુજબ છે. પહેલે વર્ગ...રૂા.૪-૦-૦ ] પેસેન્જરને દર ટીકીટ મુજબ પહેલો વર્ગ ૪૦ બીજો વર્ગ.....રૂા.૨–૮–૦ ૬ શેર બીજા વર્ગને ૨૦ શેર ત્રીજા વર્ગને ૧૫ શેર ત્રીજો વર્ગ.રૂા.૧-૮-૦ )
[ બંગાળી ભાર મફત લઈ જવા દેવામાં આવે છે.
. તે ઉપરાંત જે વધારે હશે તે ઉપરને બાદ કરી એક મણના દશ આના પ્રમાણે ચાર્જ આપવો પડશે.
યુપીયન લેકેના કીસ્ટમસ-નાતાલના તેહેવાર ઉપર સીંગલ એકવડી ટીકીટથી બે વખત જવાને લાભ મળે છે.
(મળેલું)

Page #22

૧૧૮
શ્રી આત્માન’ઢ પ્રકાશ.
આત્માનદ પ્રકાશના અધિપતિ તેગ-~
સાહેબ
જૈન વસ્તિના ઘટાડાના પ્રશ્ન હમણા હમણાંથી ભારતવર્ષના જૈનને એક મેાટી ચિંતાનું રૃારણુ થઇ પડયુ છે. તેનુ કારણ શેાધવાને જૈન વેતામ્બર કારન્સ તરફથી પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ આખા હિંદમાં એ સંબધે હાલ તપાસ કરાવવી એ કોન્ફરન્સના ટુંકા ફંડ ધનભાળથી થઇ શકે તેમ નથી. કારણ કે તે બહુજ ખર્ચા લ પ્રશ્ન છે ને મુબઇશહેર સંબધેજ એ પ્રશ્નના ઉકેલ કરવાના માટે એક કમીટીની નિમણુંાક કરવાનુ તે સ ંસ્થાએ ચેાગ્ય ધાર્યું છે. સન. ૧૯૧૧ ના ઇસ્પીરીયલ કાન્સેસ રીપોટ ભાગ ૨ ો ( વસ્તિ ગણત્રી પત્રક ) માંથી લીધેલ ઉતારા જૈન સમાજને અતિ ઉપયોગી થઈ પડશે. તે રીપોર્ટ માં છેલ્લા દશકામાં આપણી કામમાં જુદા જુદા વિભાગમાં કેટલા કેત્લા ટકા ઘટ થઇ તે ખરાખર બતાવેલુ છે. આ પ્રશ્ન ચર્ચાવાને જો કાન્સ આવી અસાધારણ ભયદાયક ઘટને અટકાવા કાંઇ ઉપાય લેવાને અશક્ત હાયતા જૈન સમાજમાંથી પ્રત્યેક ઈલાકામાં આ પ્રશ્ન ચર્ચ વાને પ્રાંતિક કમિટિએ નિમાય તેા તે લાભદાયક થઈ પડશે.
મુંબઈ ૧૦-ડીસેમ્બર ૧૯૧૫
ભાવનગર.
તમારા નરાત્તમ શ્રી.શા.
રીપોર્ટ
ભારતવર્ષ માં ઉત્પન્ન થયેલા ધમે માં જૈન ધર્મ સંખ્યા બળની નજરે જોતાં બહુ ઓછી અગત્ય ધરાવે છેતેના મતના અનુયાયીઓ ઘટ્ટ પ્રમાણમાં રહે છે. તેમની કુલ વસ્તીમાંની ૩૫૩૦૦૦ રજપુતાના અને અજમેર મેરવાડામાં વસે છે અને ૮૧૫૦૦૦ નજીકના સંસ્થાના અને પ્રાંતામાં રહે છે. મુબઈના સસ્થાના અને અજમેર મેરવાડામાં વસ્તીના ૪ ટકા જેના છે, રજપુતાનામાં ૩ ટકા છે વડાદરામાં ૩ ટકા છે, અને મુખઈ શહેરમાં એક ટકા છે. બીજા પ્રાંતામાં તેમની સંખ્યા ઘણીજ જીજ પ્રમાણમાં માલૂમ પડે છે. દક્ષિણમાં જેને મૂળ વતની તિરકે ધણા ઘેાડા છે અને તેઓ, પેાતાના રજપૂતાનામાં વસ્તા સ્વધીએ જેમ પ્રમાણે વ્યાપાર ઉપર નહિ; પણ ખેતી ઉપર નભે છે. ૧૮૯૧ ના વર્ષથી જૈન કામનુ સખ્યા ખળ ઘટતુ જાય છે અને ૬૦૪ ટકાની ઘટ પછી પાછી ૫૦૮ ટકાની ઘટ પડી છે; જણાવવામાં આવ્યુ છે કે જૈના હિંદુ સામાજિક બંધારણમાં આવી જાય છે અને તેએ ઘણીવાર હિંદુ તરિકે ગણાવાને ઇચ્છે છે. હમણાંજ તેમાથી ઘેાડાક આર્ય સમાજમાં ભળ્યા

Page #23

સાજન્યતા.
૧૧૯
છે પજામ, સયુક્ત પ્રાંતા અને મુંબઈમાં તેઓ હિંદુ ઉત્સવામાં આનંદથી ભાગલે છે અને એ ધર્મમાં ભળી જાય એવા સંભવ રહે છે. એક દશકામાં તેમની વસ્તીમાં સંયુક્તપ્રાંતામાં ૧૦ ટકા, પંજાબમાં ૬ ટકા, અને મુંબઈમાં ૮-૬ ટકાના ઘટાડો થયા છે. વડાદરા સ્ટેટમાં પ્રાંતિક સુપરિન્ટેન્ડન્ટ જણાવે છે કે દશટકાના ઘટાડા પરદેશ જવાને લીધે છે અને તેઓ પોતાને હિંદુ તરિકે ગણાવે તેથી તેની સંખ્યામાં ઘટાડા થાય એ હમણાં જૈન સમાજમાં જણાતી જાગૃતિથી અસ ભવિત લાગે છે. મધ્યપ્રાંતામાં અને વરાડમાં પણ જાગૃતિ આવી છે. પરંતુ નિરુત્સાહને લીધે મંદતા આવી ગઈ છે અને અકાલાના કસાર અને જૈન કલાર હિંદુ ધર્મમાં આવી ગયા છે. મધ્યપ્રાંતમાં વડાદરા પ્રમાણે પરદેશના વસવાટને લીધે ૨૨ ટકાના ઘટાડા જણાવવામાં આવે છે. આ કારણ પણ અનેકમાંથી એક કારણ ઘટવાનુ હાઇ શકે. પણ પ્લેગને લીધેજ ઘણી મેાટી ઘટ થઇ છે એમાં જરાયે શકા જેવું નથી. જૈના અસાધારણરીતે નગર નિવાસ કરનારાજ છે અને જ્યાં તેમની સ ંખ્યા વિગેરે પ્રમાણમાં છે તે શહેરને એ રાગે વારવાર સપડાવેલુ છે. દીગમ્બર અને શ્વેતામ્બરના પ્રમાણુ વિષે ખાસ નોંધને અભાવે કાંઇ પણ કહેવુ તે અસાવિત છે, તેમજ શ્વેતામ્બરમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ સ્થાનકવાસી કે હુઢીયા કહેવાતા જૈન પથ વિષે પણ કાંઈ કહી શકાય નહિ. એ ( સ્થાનકવાસી ) મતના અનુયાયીઓ પ્રાણી દયાને હૃદ ઉપરાંત ઘણાજ આગ્રહથી જાળવે છે, અને મૂર્તિને પૂજતા નથી. તે મજબુત મતાગ્રહી છે અને વસ્તી ગણત્રી પત્રકમાં એક જુદા મતના અનુયાયી તિરકે ગણાવા માટે વારંવાર અરજ કર્યા કરે છે. પણ કાર્ય માં મૂકવાના હવે ચેાગ્ય કાળ વીતી ગયા છે.
મુંબઇ. ૧૦–૧૨–૫
N. B. Shah,
“ સૌનન્યતા, ”
સૌજન્યતા એ મનુષ્યના ખાહ્ય ગુણામાંના એક અલ’કારરૂપી ગુણુ છે. સુજનતાથી કીધેલું કર્મ શાભામાં અધિક વૃદ્ધિ કરે છે તેમજ તે ગુણુ જે મનુષ્યની અદર પૂર્ણ રીતે રહેલા હાય તા તેવા મનુષ્યાની સંગતિ લેાકેાને પ્રિય તથા સુખાવહુ
થાય છે.
જે મનુષ્ય વિવેક, સરલતા, સદ્વેન, સહનશીલતા, પ્રમાણિકતા, ધૈર્યતા, સત્યતા વિગેરે ગુણાથી અલંકૃત ડાય પણ જો તેમનામાં સૌજન્યતાના ગુણુ ન હોય

Page #24

૧૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તે તેવા મનુષ્યને પૃથ્વીતલ વિષે શ્રેષ્ઠ માનવે ગ્ય નથી; કારણકે સુજનતા એજ સર્વ સદ્દગુણેમાં મુખ્ય અને પ્રથમ ગ્રાહ્ય કરવાનો ગુણ છે અને તેનાથીજ મનુષ્યની અંદર બીજા ગુણેને સમાવેશ થાય છે. જેમ સુકાન વિનાનું વહાણ દરિયાના પાણીની સપાટી ઉપર ગમે ત્યાં ઘસડાઈ જાય છે તેમ જે મનુષ્યના મનમાં સત્કાર્ય કરવાને અથવા સદાચરણથી વર્તવાના વિગેરે સદ્ગણ ન હોય તે તેની સૈન્યતા લાંબી મુદત ટકી શકતી નથી. અનાદિ કાળથી દુર્જનતા આત્માની સહચારિણી છે અને તે વગર પરિશ્રમે પ્રાપ્ત થાય છે. પણ સુજનતા ઘણે પરિશ્રમ કરે છતાં જે અનેક વિદને આડાં આવે તે ધીરજથી ઓળંગાય ત્યારેજ પ્રાપ્ત થાય છે અને ત્યારપછી જ આત્મા ઉચ્ચ પદવીઓ આવી શકે છે. સુજનતાથી અંતઃકરણ સ્વસ્થ રહે છે અને તેને ગે મનુષ્યનું સદાચરણ કદી છૂટતું નથી. શ્રીમાન અથવા વિદ્વાન થવું તે અગર જો કે પ્રત્યેક મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે, પણ સભ્યતાથી વર્તવું તે દરેક મનુષ્યનું પ્રથમનું જ કર્તવ્ય છે. કારણ કે વિદ્વતા અથવા શ્રીમન્તાઈ તે પિતાનાં કુટુંબનું ભરણપોષણ કરવામાં સહાયભૂત થાય છે. પણ સુજનતા આત્માને સદગતિએ પહોંચાડનાર છે.
દુનિયામાં બુદ્ધિ કે વિદ્વતા ઘણુ થોડામાં હોય છે એમ નથી પણ માત્ર તે બને પ્રાપ્ત કરવાથી જ માણસે શ્રેષ્ઠતા પામતા નથી. વિદ્યા નિરર્થક નથી પણ જે તે સુજનતા યુક્ત હોય તેજ હિતાવહ છે. મનુષ્ય ગમે તેવા વિદ્વાન અને વ્યુત્પન્ન હોય પણ જે તે દુર્જનની પંક્તિમાં આવતે તો કઈ વેળા તે સાધારણ ગામડીયા કરતાં પણ હલકો ગણાય છે. વિદ્વત્તાની સાથે વિચાર, વ્યવહાર, જ્ઞાન, યુક્તિ પ્રયુક્તિ, ધૈર્ય, પ્રમાણિકપણું, સુસ્વભાવ વિગેરે સદ્દગુણે હોય તેજ તે મનુષ્ય વિદ્વતાને પામેલો કહેવાય છે.
કેટલાએકના માનવામાં એમ આવે છે કે સુજનતા ગુણ સંપાદન કરવામાં દ્રવ્યની ખાસ જરૂર છે. પણ સંપત્તિ અને સુજનતાને બિલકુલ સંબંધ નથી. કોઈ વખતે દ્રવ્યને અંગે સુગુણને નાશ પણ થઈ જાય છે. અને તેથી ટૂંક વિચારના અને અજિતેંદ્રિય મનુષ્યને જે સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય, તો તેજ સંપત્તિ તેના જ સંકટનું મૂળ કારણ થઈ પડે છે. માટે સુજનતા એજ ખરી સંપત્તિરૂપ છે. તે બાબતમાં કહ્યું
वयसः कर्मणोऽर्थस्य श्रुतस्याभिजनस्य च वेषवाग्बुद्धिसारूप्यमचरन् विचरेदिह ॥ १॥
શી પર મૂષણ” “દરેક મનુષ્ય આ લેકમાં વેષ, ભાષણ, ને બુદ્ધિમાં પિતાનાં વય, કર્મ, પૈસા, જ્ઞાન ને વડીલેને અનુસરીને આચરણ કરવું જોઈએ.”

Page #25

સૈજન્મતા.
૧૨૧ સૌજન્યતાના ગુણ પ્રાપ્ત કરવાનું મૂળ સાધન ગ્રહશિક્ષા છે. મનુષ્ય ગમે તે વિદ્વાન્ હોય પણ નાનપણમાં જે માણસની સાથે વચ્ચે હોય, તેનામાં આવ્યા વિના રહેતું નથી. નાનાં બાળકે જે કંઈ જુએ છે, તેનું તે અનુકરણું કરે છે. તે “અનુકર
” બાળકનું પ્રથમ શિક્ષણ છે. તો બાલ્યાવસ્થામાં જેવો સ્વભાવ પડે છે તેજ હમેશાં રહે છે. મોટપણુમાં ગમે તેવું ઉંચ પ્રકારનું શિક્ષણ પામે પણ નાનપણના સ્વભાવને જરા અંશ પણ તેનામાં રહ્યા વિના રહેજ નહિં. ગૃહશિક્ષા સારી હોવાથી જેમ ફલદાયક છે, તેમ નઠારા હેવાથી હાનીકારક પણ થાય છે. વીશ વરસમાં જે દુર્ગુણે ઠસે છે તેથી આખા જન્મારાને હાની થાય છે અને તે દૂર કરવાને ગમે તેવો મહાન ગુરૂ હોય પણ અશક્તિવાન્ નીવડે છે. તે જે માતા, પિતા વ્યસની, કજીયાખોર, હોય તે તેના સંતાન પણ તેવાં નીવડે છે. બાળક સારું કે નઠારું નીવડે તે તેની માતા ઉપર જ આધાર રાખે છે. પિતા નઠારા સ્વભાવને હોય અને માતા સુસ્વભાવવાળી હોય તે તેમનાં બાળક ઉત્તમ ગુણવાળાં નીવડે એવું આપણે ઘણે ઠેકાણે જોઈએ છીએ. પણ માતા નઠારા સ્વભાવની અને પિતા સુસ્વભાવને હોય અને તેમનાં બાળકે ઉત્તમ ગુણવાળાં નીવડે એવું કવચિતુજ માલૂમ પડે છે. કારણ કે પિતાએ આપેલું શિક્ષણ કાયદા, નીતિ યુક્ત હોય છે પણ માતાએ બાળવયમાંથીજ આપેલું શિક્ષણ શબ્દાલંકાર યુક્ત કાવ્યથી અપાયેલા નીતિબંધ જેવું હોય છે. તે માતાપિતાએ સભ્યતાથી વતી પોતાનાં બાળકેને બાળપણથી જ સભ્યતાથી વર્તન કરવું વિગેરે બાબતોના સંસ્કાર ઠસાવવા પ્રયત્ન કરો.
ગ્રહશિક્ષાથી બાળક પૂર્ણ રીતે સગુણે પ્રાપ્ત કરી શકતું નથી કારણકે જેમ જેમ તે મેટી ઉમરનું થતું જાય છે તેમ તેમ તેને ઇતર બાળક, યુવાન કે વૃદ્ધના સહવાસમાં આવવું પડે છે, તે સદ્દગુણયુક્ત થવા સંગતિની ખાસ આવશ્યતા છે. નાનપણથી જ બાળક બીજાનું અનુકરણ કરે છે. અને અનુકરણથી શીખવું તે બાળક, યુવાન યા વૃદ્ધને પ્રકૃતિ સ્વભાવ છે. ચાલવું, બેસવું, સુવું, ઉઠવું, ખાવું, પીવું, વર્તવું વિગેરે જેમ જેમ બાળક મોટી ઉમરનો થતો જાય છે તેમ તેમ બીજાનું અનુકરણ કરી શીખે છે. દાખલા તરીકે સાધારણ બે મનુષ્યો અથવા મિત્રો મળે છે તે પણ સામસામાના વિચાર તુરત બદલાઈ જાય છે તે કાચીવયનું બાળક કે જેની બુદ્ધિ પરિપકવનથી તેમાં સામાના (જેની સાથે સેબતમાં આવ્યું હોય તેના) ગુણે આવ્યા વિના કેમ રહે? તે “સબત જેવી અસર’ થયા વિના રહેતી નથી. મારકણું ઘેળા બળદની સાથે જે સેજે કાળે બળદ બાંધવામાં આવે તે કાળા બળદને વાન બદલાઈ ધેળે થતું નથી પણ લાત મારવાની ટેવ તેને ટુંક

Page #26

૧૧ર
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
સુતમાં પડે છે. વિદ્યાહીન-અભણ મનુષ્યને દુષ્ટના સંગ લાગે તે તેને પાછે સુજન અનાવવાના સ’ભવ ઘણા ઘેાડા છે. યુવાવસ્થામાં જે દૃ ણુ આપણને વળગ્યા હાય અને તે આપણને જ્યારે સૂઝે ત્યારે દૂર કરવાને મથીએ પણ તે એકદમ છુટતા નથી; તેજ માટે બાળપણથીજ સદ્ગુણપર પ્રીતિ અને દુર્ગુણ તરફ્ તિરસ્કાર એ એ ચુણા મનુષ્યમાં હાવા જોઇએ. ( અપૃ . )
ગ્રંથાવલોકન.
“ મૃગાંક લેખા ચરિત્ર
ઉપરના ગ્રંથ અમેને અભિપ્રાયાર્થે ભેટ મળેલ છે. આ પવિત્ર શિયળવતીના વૃત્તાંત સભ્યકત્વ સતિ નામના ગ્રંથની તત્ત્વકૌમુદી નામની ટીકામાં છે. મૂળ ગ્રંથ બહુજ પ્રાચીન પ્રાકૃત ભાષામાં છે. જેમાં સમ્યકત્વના ૬૭ ભેદોનું વર્ણન પણ આપવામાં આવે છે જેની ટીકા સંસ્કૃત ભાષામાં છે. આ ગ્રંથમાંથી ઉદ્ધૃરણ કરી હિંદુ ભાષામાં નાટકીય રૂપમાં ઉપરના ગ્રંથ વિદ્વરત્ન મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી વિમલવિજયજી મહારાજે રચેલ છે. કેટલાક પાત્રાના મુખથી કહેવામાં આવેલ શિક્ષાપ્રદ તથા રસિક અને આહ્વાદ ઉત્પન્ન કરે તેવા વાકયાથી આ ગ્રંથની ગૌરવતામાં વધારા થયા છે. તેમાં મૂળ ચિત્ર ઘણુંજ રસિક અને એધપ્રદ છે, તેમાં આ રચનાથી તે ખાસ વાંચવા લાયક અનેલ છે. હિંદિ ભાષામાં આવી ચેાજના આ પ્રથમ છે. હિંદુ ભાષા છતાં દરેક જૈન બંધુએ અને મહેનતે આ ગ્રંથ અક્ષરસહ વાંચવા અમે ભલામણ કરીએ છીયે.
**
પ્રકટ કરનાર શ્રી આત્માનદ જૈન સભા અંબાલા શહેર-પંજાબ. કિંમત છ આના. આ ગ્રંથ સાધુ, સાધવી મહારાજને શેઠ નગીનદાસ કપૂરચંદ સુરત. ગોપીપુરાના શીરનામે લખવાથી ભેટ મળી શકશે.
આ સભાના માનવતા લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ,
આ સભાના માનવતા લાઇક મેમ્બરાને ગયા અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ગ્રંથ ભેટ મેાકલવામાં આવેલા છે. આ વખતે ખાર માસ પૂર્ણ થયા પહેલાં બે વખત ગ્રંથા ભેટ આપવામાં આવ્યા છે. હજી પણ બીજા અનેક ગ્રંથા છપાતા હોવાથી અનેક સંખ્યામાં ગ્રંથા ભેટના મળી શકશે. આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થનારને ઘણા ગ્રંથા ભેટ મળતા હેાવાથી આર્થિક લાભ સાથે પ્રથાનું એક સારૂં. ભડાળ–સ*ગ્રહ થવાથી એક ઉત્તમ પુસ્તકાલય અને તેમ છે જેથી લાઇફ મેમ્બર થઇ ખાસ તે લાભ લેવા જેવું છે.
જે લાઈક મેમ્બર સાહેબેાને ગ્રંથ ન મળ્યા હોય તેમણે અમાને સત્વર લખી જણાવવું.
સેક્રેટરીએ.

Page #27

આ માસમાં દાખલ થયેલ નવા માનવતા સભાસદો. ૧ શેઠ ચુનીલાલ નાનચંદ રે૦ પાટણ હાલ (મુબઈ ) બી, વ. લાઈફ મેમ્બર. ૨ પેન્ટર લક્ષ્મીચંદ મનજી રે અમદાવાદ ૫. વ. વાર્ષિક મેમ્બર. ૩ શા, દામોદરદાસ. વનમાળીદાસ રે ભાવનગર ૫. વ. વાર્ષિક મેમ્બર. જ શેઠ જીવનલાલ પ્રતાપસિં રે રાધનપુર હાલ (મુંબઈ) ૫. વ. વાર્ષિક મેમ્બર. ૫ શેડ વૃદ્ધિલાલ મગનલાલ રે ૦ રાધનપુર હાલે મુંબઈ ૫. વ. વાર્ષિક મેમ્બર..
67 ૭૦
विविध पूजा संग्रह. ( શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સરિ ( આત્મારામજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી
- વર્લભવિજયજી મહારાજ વિરચિત ચૌદ પૂજાઓનો સંગ્રહ.).
મહોપકારી શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સુરીશ્વર રચિત પૂજાઓ કે જેને માટે સંગીતના પ્રોફેસરા અને પૂજાના જાણકાર રસિકો તેમની રચનાના સંબંધમાં અનેક વિધ પ્રશંસા કરે છે, તે પાંચ પૂજાએ તથા તેમને પગલે ચાલતા પ્રસિદ્ધ વક્તા શ્રીમાળ્યુનિરાજ શ્રી વલ્ફભવિજયજી મહારાજની બનાવેલી ૮ પૂજા કે જે વર્તમાન સમયને અનુસરતા રાગરાગણીથી ભરપુર હોઈ આકર્ષક છે. ગયા અને તેની પહેલાના વર્ષમાં મુંબઈ નગરીમાં તેઓશ્રીના ચાતુર્માસ દરમ્યાન તેઓની છેલ્લી બનાવેલી શ્રી પંચપરમેષ્ઠિની પૂજા મુંબઈની જૈન પ્રજાએ વારંવાર ભણાવી, સાંભળી તેની અપૂવ રસિકતા જાણી અપૂર્વ આનંદ અનેકવાર લીધેલ છે અને તેની ઉપયોગિતા. કૃતિની રસિકતા એકમતે સિદ્ધ થઈ ચુકી છે, તેની વારંવાર માગણી થવાથી ઉક્ત બંને મહાત્મા એની કૃતિની તમામ પૂજાએ સાથે છપાવી છે. પૂજા શોધવામાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજે કૃપા કરેલી હોવાથી તદન શુદ્ધ છપાયેલ છે. '
0 ઉંચા ઈંગ્લીશ ગ્લેજ કાગળા ઉપર સુંદર શાસ્ત્રી મેટા ટાઈપમાં નિણયસાગર પ્રેસમાં છપાવી તેનું એટલું બધું સુંદર બાઈડીંગ કરાવવામાં આવેલ છે કે તે જોતાં તરતજ ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છા થાય. જેને માટે ઘણા માટે ખર્ચ કરવામાં આવેલ છે, જે શુમારે ત્રીશ કારમ સવાચારસે પાનાના દળદર ગ્રંથ છતાં તેને બહોળા પ્રચાર થવા માટે મુલથી ઘણી ઓછી કિંમતે એટલે માત્ર રૂા. ૦૮–૦ આઠ ( પોસ્ટેજ જુદુ) ની કિંમત રાખવામાં આવેલ છે, માત્ર જુજ નકલો બાકી છે, જેથી નીચેના સરનામેથી જલદી મંગાવે.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,
આ સભાનું જ્ઞાનોદ્વાર ખાતું અને હાલમાં છપાતા
ઉોગી ગ્રંથો. તેમાં થતા જતા સંખ્યાબંધ વધારો.
માગધી-સંસ્કૃત મૂળ અવચૂરિ ટીકાના ગ્રંથો. ૧ “ સત્તરીય ઠાણ સટીક” શા. ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૨ “ સિદ્ધ પ્રાભૂત સટીક ” પ્રાંતિજવાળા શેઠ કરમચંદની બીજી સ્ત્રીના સ્મરણાર્થે.
હા. શેઠ મગનલાલ કરમચંદ તરફથી.

Page #28
3 ' રત્નશેખરી કથા !" શા. હીરાચંદ ગહેલચંદની દીકરી બેન પશીબાઈ પાટણવાળા. ત. 4 6 દાનપ્રદીપ " શા. મુળજી ધરમશી તથા દુલભજી ધરમશી પોરબંદરવાળા ત. 5 69 મહાવીર ચરિત્ર * શ્રી શા. જીવરાજ મતીચંદ તથા પ્રેમજી ધરમશી પોરબંદરવાળા નેમીચંદ્રસૂરી કૃત, તરફથી શા. મુળજી ધરમશીના સ્મરણાર્થે.. 6 " સંધ સિત્તરી સટીક ?" શા. કલ્યાણજી ખુશાલ વેરાવળવાળા તરફથી. 7 " ટ્રસ્થાન કન્સટીક ?' શા. પ્રેમજી નાગરદાસની માતુશ્રી બાઈ રળીયાત બાઈ માંગરોળવાળા તરફથી. 8 ચત્યવદન મહાભાષ્ય " શા. પુલચંદ વેલજી માંગરોળવાળા તરફથી. 9 ' સુમુખાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા” શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. 1066 ષડાવશ્યક વૃત્તિ નમિશા કૃત ?" શા. હરખચંદ મકનજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. 1166 પેથડ ઝાંઝડ પ્રબંધ’’(મુકૃતસાગર)શા. મેહનદાસ વસનજી પોરબંદરવાળા તરફથી. 12 " પ્રતિક્રમણ ગર્ભ હેતુ’ શા. મનસુખભાઈ લલ્લુભાઈ પેથાપુરવાળા તરફથી. 139 સંસ્કારક પ્રકી સ્ટીક " શા. ધરમશી ગોવીંદજી માંગરોળવાળા તરફથી. શ્રાવકધર્મ વિધિ પ્રકરણસ્ટીક’’ શા, જમનાદાસ મોરારજી માંગરેાળવાળા તરફથી. 15'' પ્રાચીન ચારકમ ગ્રંથ ટીકાસાથે’ શેઠ પ્રેમચંદ ઝવેરચંદ પાટણવાળા તરફથી. 1 649 ધર્મપરિક્ષા શ્રીજિનમંડન ગણીકત” બે શ્રાવિકાઓ તરફથી. 1766 સમાચારી સટીક શ્રીમદ્દ યશા- શા. લલુભાઈ ખુબચંદની વિધવા બેન મેનાબાઈ પાટણ વિજયજી ઉપાધ્યાયજી કૃત ' વાળા તરફથી. 18' પંચ નિગ્રંથી સાવચૂરિ ?? 19" પર્યત આરાધના સાવચૂરિ !" 201 'પ્રજ્ઞાપના તૃતીયપદ સંગ્રહની સાવચૂરિ. ** 216" બંધાદય સત્તા પ્રકરણ સાવચુરિ ?' રર** પંચ સંગ્રહ } શેઠ રતનજી વીરજી ભાવનગરવાળા તરફથી. 23 11 શ્રાદ્ધ વિધિ " શેઠ જીવણભાઈ જેચંદ ગાવાવાળા. 246 ષદશ ન સમુચ્ચય' 25" શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર " બાબુ સાહેબ ચુનીલાલ પન્નાલાલજી મુંબઈવાળા શ્રીમદ્દ ભાવવિજયજી ગણીકૃત ટીકા. ' તરફથી. 26 " બહત સંધયણી શ્રી જિનભદ્રગણી. ક્ષમાં ભ્રમણ કૃત " એક સભા તરફથી, ર૭૬ કુમારપાળ મહાકાવ્ય ? શા. મગનચંદ ઉમેદચંદની વિધવા બાઈ. ચંદન પાટણ વાળા તરફથી. 28 ક્ષેત્ર સમાસટીકા’ શેઠ અમૃતલાલ છગનલાલ ભાવનગરવાળા તરફથી. 29" કુવલય માલા (સંસ્કૃત ) " 3066 વિજયચંદ્ર કેવળી ચરિત્ર પાટણ નિવાસી બાઈ રૂક્ષમણી તરફથી. 31 ' વિજ્ઞપ્તિ ત્રિવેણી” ( અપૂર્વ ઇતીહાસિક ગ્રંથ) એકલા ભાષાંતરના છપાતા ગ્રંથા. ૩ર ' શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ ' ( ભાષાંતર ) વારા હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદ ભાવનગરવાળા તરફથી. 33" બંધ, નિગોદ, પુદ્ગલ પરમાણ છત્રીશિ ( મૂળ સાથે ભાષાંતર ) એક શ્રાવિકા તરફથી. 34 ચંપકમાળા ચરિત્ર” ( અપૂર્વ ગ્રંથ ) ખાસ સ્ત્રીઓને વાંચવા લાયક ( ભાષાંતર ) ઉપર મુજબના ગ્રંથો તૈયાર થાય છે બીજા ગ્રંથાની યોજના થાય છે, જેના નામો હવે પછી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે. For Private And Personal Use Only