________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૬
આત્માનન્દ્ર પ્રકાશ.
जत्थ विविहे वि विहिए, नवको नेव सिज्झए कजं । कम्मं तत्थ समत्य, तिव्वं तमवस्स नुत्तव्वं ॥ १० ॥
જ્યાં અનેક પ્રકારનાં ઉદ્યમ કયો છતાં પણ કાર્યની સિદ્ધિ ન થાય, તે, ત્યાં તીવ્રકર્મો જ સમર્થ–બલવાનું છે એમ સમજવું, અને તે અવશ્ય જોગવવાં લાયક છે, ભોગવ્યાં વિના છુટકે જ નથી, એમ જાણી સમભાવે તે અશુભ કર્મોનું વિપાક-ફળ ભોગવી લેવું, એજ સામ્યકત્વ-ધારી ધીર અને વિવેકી પુરુષોનું પરમ કર્તવ્ય છે. જ્ઞાની અને અજ્ઞાની આત્માઓમાં એ જ ફરક છે, કર્મફળ તે બન્નેને સરખું જ મળે છે, પણ જ્ઞાની આત્માઓ સમભાવ, ઉધ્યમાં આવે તેમ, તકર્મજન્ય દુઃખને વેદી લે છે, અને અજ્ઞાન આત્માઓ અધીર થઈ અનેક પ્રકારનાં હાયતાબા કરી, અંતે કર્મરાજના કારાગારનું દારૂણ દુઃખ ભોગવે છે, અને તે મ કરી તેઓ બીજાં નવાં દુઃકર્મોને સંચય કરી લે છે.
वीरजिणो नीअकुले, मसी इत्थी परिक्खिनिव मरणं । तह नंदिसेण-अद्दय-कुमार पमणं च कम्मवसा. ॥ ११ ॥
મહાવીર પ્રભુનું નીચ કુળમાં-દેવાનંદા બ્રાહ્મણીના ઉદરમાં અવતરવું, શ્રી મલ્લિનાથ તીર્થકરનું આપણે ઉત્પન્ન થવું, પરિક્ષિત રાજાનું મરવું નંદિ આદ્રકુમાર જેવા મહામુનિઓનું સંયમથી ૫તોગભ્રષ્ટ થવું, એ બધે કર્મરાજનો પ્રાબલ્ય છે. જ્યારે એવા આદર્શ પુરૂષનાં પણ કર્મરાજાએ એ હાલ કર્યા છે, તો બીજા પામર પ્રાણીઓને તે હિસાબ શું છે. નમતુર્થ વારિન ! ! !
એવા જ મતલબને એક બીજો પણ સુભાષિત છે. યથા–
हग्नाशो ब्रह्मदत्ते जरतनृपजयः सर्वनाशश्च कृष्णे, नीचेोत्रावतारश्चरमजिनपतेर्मबिनाये ऽबत्नात्वम् । निर्वाणं नारदेऽपि प्रशमपरिणतिः स्याचिन्नाती मुऽपि
इत्थं कर्मात्मवीर्य स्फुटमिह जयतः स्पर्षया तुल्यरुपे ॥ બ્રહ્મદત્ત ચક્રવતીના નેત્રને નાશ થયે, ભરત ચક્રવતીને પરાજય થયો. કૃષ્ણ વાસુદેવને પોતાના દેખતાં દેખતાં દ્વારકા નગરીનું દહન, યાદવ કુળનું ભસ્મીભૂત થવું. ચરમ તીર્થકર મહાવીર પ્રભુનું હીનકુળમાં જન્મવું, મલ્લિનાથ પ્રભુનું સ્ત્રીપણે અવતરવું, એ બધા કર્મ પ્રાબલ્યના દ્રષ્ટાંત છે, તથા નારદ જેવા કલહ પ્રિય પ્રાણીનું પણ મુક્તિગમન, ચિલાતિપુત્ર સમાન પાપીને પણ પરમપ્રશાંતપણું પ્રાપ્ત થવું, એ બધા ઉપક્રમ-ઉદ્યમ પ્રાબલ્ય-સુચક ઉદાહરણ છે. એથી જ એમ કહેવામાં આવે છે કે – ___ कत्थ वि कम्मं कत्थ वि उवक्कमो होइ श्ह बनियो ।
કોઈ ઠેકાણે કર્મ અને કોઈ સ્થાને ઉપક્રમ-ઉદ્યમ-વીર્ય બલવાન છે,–આ પ્રકારે કર્મ અને વીર્ય–ઉદ્યમ, એ બન્ને એક બીજાની સ્પર્ધા કરતા થકા તુલ્યરૂપે આ જગતમાં જયવંતા વર્તે છે.
(आचार प्रदीप-श्री रत्नशेखरसूरिः)
For Private And Personal Use Only
