Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
◆◆◆◆◆◆◆◆❖
www.kobatirth.org
ROOSGEGEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE EEE SOGEE
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
* आत्मानन्द प्रकाश *
1006e Ooooo
द दि रागद्वेषमोहाद्यनिभूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसाने कातिकटुकदुःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेय -- पदार्थ परिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥
पुस्तक ११ ] वीर संवत् २४३९, जाऊपद. आत्म संवत् १८ [ अंक २ जो.
|| 30 ||
वार्षिक क्षमापना. ( शाहूस विड्डीडित. )
આ પષણ પર્વમાં જનતા, વ્યાખ્યાનને સાંભળી, સેવ્યાં પાપસ્થાન એહ વિરમું, સાખે ગુરૂની વળી; થાતા પૂર્ણ જ વર્ષોમાં વિષમતા ભ્રાતા! તમારી કરી, માગું માક્ સઁવત્સરે પ્રતિક્રમ આત્મિક પે ભરી. ૧
622
वसंततिलका.
नाम पूतमनसां वितनोति धर्मे पापं विनाशयति कर्मचयं धुनोति । संपादयत्यविरतं शमतां सुखेन तं पार्श्वनाथ जिनपं शरणं श्रयामः ||२||
भावार्थ म
જેમનુ નામ પવિત્ર હૃદયવાલા પુરૂષોના ધર્મ વિસ્તારે છે, પાય નશાડે છે, કર્માંના સમૂહને કપાવે છે અને હમેશા સુખે શમતા પમાડે છે, તે શ્રો પાર્શ્વનાથ પ્રભુના શરણના અમે આશ્રય કરીએ છીએ. ૨
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ
આત્માનન પ્રકાશ
अईम् श्री पट्ट-चतुष्कसूरिनामनित श्री हीरविजयसूरि स्वाध्याय.
ચઉપઈ. બી પતિ પ્રણમઈ જસ પદ પદ્દમ, શ્રી જિન પ્રણમું મુંકી છઠ્ઠમ શ્રી ગુરૂ પ્રણમી ગુરૂ ગુણ ભણું, શ્રી દાયક મુનિ નાયક ગુણ
૧ છે આજ અનોપમ આણંદ ભયે, વિવળ વદન ખિી ગહ ગયે સીનાચાર નવિ દીસઈ રતી,
વિઘાઈ જ વૃહસ્પતી. iદન કુરા કુલ શૃંગાર, જય જય જગગુરૂ જગદાધાર; રત્નત્રય કેરે આધાર,
ગિ જસવાધઈ જસ વિસ્તાર અને ૩ છે મ રામ સયમ લીલાવંત, થશવાદઈ દીપઈ ભગવંત વિનયાદિક ગુણ રત્ન ભંડાર,
યસ નામઈ લહઈ ભવપાર , • ૪ | વિસ્તરીe ગુરૂ ગુણ સાગરૂ, વાન ગુણઈ છપાઈ સુરતરૂ નગિ જયવતે જય સુખકરૂ,
વક મન પંકજ દિનકરૂ. મન વચન કાયા કરી શુદ્ધિ, રમતાં લહઈ વચ્છિત ત્રાહિક થપતિ પરિ બ્રહ્મ વ્રત ધરઈ, નરક પડતા જગઉદ્ધરઈ
• ૬ ! લબ્ધિ ગુણિ ગોયમ અવતરે, રિગુણ છત્રીસી અલકરે, ગુહગુણ મહિમા જગ વિસ્તરે, મકર મઈ ચિતિ કરે
૭ છે
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્રયા કિયાસ્થાન સ્વરૂપ શ્રી વીરસ્તવ. ૩ આણંદ વિમલકારી ગુરૂ મિલે, વિજયદાન દાતા ગુણ નિલ હીરવિજયસૂરિ તપગચ્છ તિલે,
વિજયસેન છઈ જસ નિર્મલે.. • ૮ ! ગુરૂ નામ-ખર ઐણિ કરૂ ચારિ, પદ આઘશ્મર નામ ચિતિ ધારી; ધ્યારઈ શ્રેણિ ચાર ગુરૂ નામ, સમરઈ સીઝઈ વચ્છિત કામ. ELL મહ ઉઠી રામ એ નામ, એ આરઈ મંગળ અભિરામ; ચહગઈ દુખ છે દેવા ભણી, સરણ કરે એ તપગચ્છ ધણી. છે ૧૦ છે જય ત૫ ગ૭ રાયા, નમઈ પાયા, રાય રાયા, સુર ધણી જય જય ચરણ, વચ્છિત પૂરણ, સયલ સુખકર સુર મણી; ત્રિજગ મધ્યઈ, એય ભવિક, કમલ વિકસન દિન મણી, શ્રી હીરવિજય સૂરિથી *ક્ષેમકુશલ પ્રભુ ગચ્છ ધણી. છે ૧૧ છે
| | કૃતિ છે
* अर्हम् * महोपाध्याय-श्रीमद्-विनयविजय-विरचित-श्रीवीरस्तवः।
(त्रयोदशक्रियास्थानस्वरूपगर्जितः)
(મહેપાધ્યાય શ્રીમદ્ વિનયવિજજી મહારાજે જેમ સ્યાવાદ-મત મૂળક રસનય-રવરૂપ ગર્ભિત ૨૩ કાવ્યમાં શ્રીમાન વીરભગવાનની સ્તુતિ કરી છે કે, જે નવકણિકાના નામે પ્રસિદ્ધ છે, તેમ આ ૨૩ કાવ્યમાં પણ તેર રિયાસ્થાનકનું
* આ મકાળમુનિએ, બીજી પણ ઘણી સઝા બનાવી છે, તેમાં હીરવિજય સૂરીશ્વરની અનેક પ્રકારે સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. એ સિવાય ઉત્તરાધ્યયન સત્ર વિગેરેની પણ, સજઝાયે રચી છે, એમના નું નામ મેહમુનીશ્વર હતું અને તેઓ વિજયસેન સૂરિના સામ્રાજ્યમાં વિદ્યમાન હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનન્દ પ્રકાશ
સંક્ષિપ્તપણે સ્વરૂપ કથનદ્વારા વીર પ્રભુની સ્તવના કરી છે, એ ફિયાસ્થાનેનું વર્ણન સૂયગડાંગ સૂત્રનાં બીજા ગ્રુતસ્કંધના બીજા અધ્યયનમાં વિસ્તાર પૂર્વક કથન કરવામાં આવ્યું છે, તેમાંથી યતકિચિત સ્વરૂપ લઈ બાલ જીના બોધમાટે, આ સાર ગર્ભિત સ્તવન રચ્યું હોય એમ લાગે છે.]
श्रेयः श्रियं पाप विमुच्य यानि स्थानानि वीरो नगवान् क्रियाणाम्। त्रयोदशानामपि किञ्चिदेषां स्वरूपमाख्याय तमीशमी ॥१॥
જે પાપબધ-સ્થાનેને ત્યાગ કરી શ્રીવીર ભગવાને શ્રેય શ્રી લક્ષમીને પ્રાપ્ત કરી છે, તે ત્રદશ (૧૩) કિયાના સ્થાનેનું કિંચિસ્વરૂપ કથન કરી, ત્રિકનાથ જગબધુ પરમકારૂણિક ભગવાન શ્રીમદ્દ વીર પ્રભુની હું સ્તવના કરૂં છું.
હવે ત્રણ કા દ્વારા તેર સ્થાનકનાં નામ કહે છેसार्थकानर्थको दमौ, हिंसादकस्तृतीयकः । अकस्माइएक इत्यन्यो, दृविपर्यास सञ्झकः ॥॥ क्रियास्थानं मृषाजुतमदत्तादान सम्जवम्।।
आध्यात्मिकं तथा मित्रवेषप्रत्ययमे वतत् ॥ ३ ॥ मान-माया-सोजसझान्यर्यापयिकीति च ।
कर्मबन्धनिधानानि स्थानान्याहुस्त्रयोदश ॥४॥ પહેલું સાર્થક દંડ નામા કિયાસ્થાન ૧. બીજુ અનર્થકાંડ નામા કિયા સ્થાન ૨. ત્રિશું હિંસા દંડ નામા યિાસ્થાન ૩. ચેાથે અકસ્માદ્ દંડનામા ક્રિયા સ્થાન ૪. પાંચમું દ્રષ્ટિવિયસ નામા કિયાસ્થાન ૫. છઠું મૃષાવાદ પ્રત્યયિક નામા ક્રિયા સ્થાન ૬. સાતમું અદત્તાદાન પ્રત્યયિક નામા યિા સ્થાન ૭. આઠમું આધ્યાત્મિક પ્રત્યયિકનામા ફિયાસ્થાન ૮ નવમું મિત્રષ પ્રત્યયિકનામા ફિયાસ્થાન ૯ દશમું માન પ્રત્યયિકનામા કિયાસ્થાન ૧૦, અગ્યારમું માયાપ્રત્યયિકનામાં ફિયાસ્થાન ૧૧. બારમું લેભ પ્રત્યયિક નામા ક્વિાસ્થાન ૧૨. અને તેરમું ઈ પથિકી નામા કિયા સ્થાન. ૧૩ એ પ્રકારે કર્મબંધના નિધાન રૂપ આ ૧૩ સ્થાનકે શ્રી જિનેશ્વરદેવે કથન કરેલાં છે. હવે અનુક્રમે એ ૧૩ સ્થાનકેનું વર્ણન કરે છે.
स्वजनधनात्मगृहादिककार्य मन सि विचिन्त्यानार्यमथार्यम् । यःक्रियते ऽपरजन्तुषु तापः सार्थकदएको ऽसौ बहु-पः ॥५॥
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્રાકશ ફિયાસ્થાન આ૫ આર્ભિત શ્રી વીરસ્તવઃ
૩૭
સ્વજન, પિતા, માતા, બ્રાતા, ભગિની, ભાર્યા, મિત્ર, પુત્ર, નકર, ચાકર, શેઠ, ગુમાસ્તા આદિ જિનેનાં નિમિત્તે, તથા પોતાના આત્મા માટે, ધનાદિક ઉપાર્જન કરવા માટે, ગૃહાદિક, તથા બાગ બગીચા, ગાડી ઘેડા બનાવવા માટે, બીજા પણ અનેક આર્ય–કરવા યોગ્ય, અનાર્ય–નહિં કરવા એગ્ય કાર્યોનું મનમાં ચિંતવન કરી જે ત્રસ, અને સ્થાવર, સૂમ, અને બાદર આદિ અપર જીવને જે તાપ કરે, તેમનાં પ્રાણેને નાશ કરે તે બહુ છે પાપ જેમાં, એવું સાર્થકદનામા પ્રથમ ક્વિાસ્થાન જાણવું.
यन्मांसाद्यनपेक्ष्य स्वार्थ द्रविणगृहादिमृते ऽर्थमनर्थम् ।। सृजति चराचरजन्तुषु दण्डं हन्त ! तमाहुरनर्थकदण्डम् ॥ ६ ॥
જે પાપી પ્રાણ માંસાદિ ભક્ષણના સ્વાર્થ વગરજ-માંસાદિ ખાવાં નહિ હોય તે પણ, અનાથ એવા પશુ પક્ષિઓના પરમ-પ્રિય પ્રાણેનું હરણ કરે, તથા કુતુહળ અથવા દઈ મનના રંજન માટે પામર પ્રાણીઓને પીડા કરે, દુઃખ દે, હાથ પગ બાંધે, એક બીજાને આપસમાં લડાવે. તેમનાં બચાઓને દૂર છીપાવી જીરાવે, ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારે વગર કારણે ત્રસ જીને કષ્ટ પહોંચાડે, તથા ગૃહાદિ બનાવવા નહિ હોય, ધનાદિ ઉપાર્જન કરવાં નહિ હોય તે પણ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, હવા, અને વનસ્પતીનું મર્દન કરે, અર્થાત્ નિરર્થક, બિન મતલબે, માટી ખણવવી, માટીના રે પડ્યા હોય તેમને ખુંદવાં, પાણી ઢંળવાં, નળ ખુલ્લાં મૂકી નકામું પાણીનું નાશ કરવું, ઘાસ વિગેરે પડ્યાં હોય તેમાં આગ મૂકવી, વનમાં દવ લગાવવું, હવામાં વગર પ્રજને કપડાં ઉડાડવાં, ઝાપટા મારવા, કાંઈ પણ કારણ વિના નાના મોટા ઝાડે ઉખાડવા, તેમની ડાળીઓ તોડવી, રસ્તે જતા વનસ્પતી ખુંદવી, વેલા તેડવા ઈત્યાદિ નિરર્થક વિના કારણે જે ચરાચર, ત્રસ–સ્થાવર જીવોમાં અનર્થ દંડનું સર્જન કરવું. ને કિલામના પહોંચાડવી તે અનર્થકદંડનામા બીજુ કિયાસ્થાન પ્રભુએ કહ્યું છે.
हिंसितवानयमेष हिनस्ति हिसिष्यति मां रिपुरयमस्ति । इति बुद्ध्या यः परजनघातो हिंसादण्डो ऽसौ नवपातः ॥ ७॥
જે મનુષ્ય આ હારો શત્રુ છે, ને, યા હારા સ્વજનને તથા યા અન્ય કોઈ ઇતર આત્માને એણે માર્યા છે, મારે છે, અથવા મારશે” એમ વિચારી પરજનના–બીજા પ્રાણીના પ્રાણ હરણ કરે—મારે, અર્થાત્ જેમ કંસરાજા દેવકીના પુત્રના હાથે હારે મૃત્યુ થશે એવું નૈમિત્તિયાનું વચન સાંભળી દેવકીના ભાવી પુત્રને નાશ વિચારતે થકે દેવકીની પ્રસૂતીઓ પહેરા વચ્ચે કરાવી અને તેને કૃત્રિમ પુત્રને પિતાનાં હાથે નાશ કર્યો, તેમ બીજા પણ મનુષ્ય આ મહારે શત્રુ છે, એણે મહારા બાપને ખરાબ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સભાન પ્રાય
કર્યાં હતા, એણે મ્હારા ભાઇ ઉપર ફેાજદારી કરી હતી, એણે મ્હારા મિત્રને વ્યાપારમાં નુકશાન વ્હાંચાડ્યું હતેા. અથવા બીજી કઈ રીતે હાનિ કર્તા થયા હતા, વર્તમાનકાળ માં અડચણુ કર્ણો થાય છે, યા ભવિષ્યમાં થશે ’ એમ વિચારી બીજાને ઘાત કરે, નાશ કરે તેને ભવકૂપમાં પટકનાર હિ'સાઈંડ નામાં તૃતીય ક્રિયાસ્થાનક કહ્યું છે,
अन्यवधाय कृतायुधसङ्गो यद्विध्यति परमुझसदङ्गः । स जवति नूनमकस्माद्दण्डो विश्वस्ता विवाद तिचण्डः
॥ ८ ॥
T
ખીજા પ્રાણીના વધના માટે આયુધ ચલાવ્યુ` હાય અને વચમાં બીજાજ જીવના નાશ થવા, અર્થાત્ જેમ હિંસક મનુષ્યો પોતાના પાપી પિડને પાષવા માટે પશુ પ્રાશુઓના સ’હાર કરવા સારૂ નિશાણાએ માંડી શસ્ત્રાદિના પ્રહાર કરે છે તેમાં કેટલીક વખતે ધારેલા નિશાળુ શરૂ ન પ્હોંચતાં ખીજાજ પ્રાણીને વાગી જાય છે, અને એમ તે ગરીબ પ્રાણી, તે હત્યારાના હાથથી પાતાના પ્રિય જાન ગુમાવી બેસે છે, એ પ્રકારની દુષ્ટ ક્રિયા તેને વિશ્વાસુના વધથી પશુ નિશ્ચય કરીને અતિ પ્રચંડ પાપવાળું ચતુર્થ અકસ્માદ ક્રૂડ નામા ક્રિયાસ્થાન કહેવાય છે.
सुहृदं यद्विशसति रिपुवुद्धया मिथ्यागः कृतरोषस्मृकया । कृतजननी जनकादिविखण्डः स भवति दृष्टि विपर्ययदण्डः ॥ ए ॥
શત્રુની બુદ્ધિએ મિત્રનેજ સહાર કરે, માતા, પિતા, ભાઈ, ભગીજા વિગેર સ્વજનનેાજ નાશ કરે, પ્રબળ ક્રોધના આવેશમાં આવી ઇષ્ટ જનના અનિષ્ટ કરે, અશાંત જેમ લડાઇઓમાં ઘણી વખતે સામા પક્ષના મનુષ્ય ન મરતાં સ્વપક્ષના મનુષ્યાજ અજાણપણે કપાઇ જાય છે. જે વખતે મનુષ્ય ખૂન ઉપર આવી જાય છે ત્યારે તે ક્રાથના તિવ્ર વેગમાં અધ બની જાય છે, અને સ્વજન, યા શત્રુજનનુ ભાન ન રાખી જે ક્રાઇ સપાટામાં આવે છે, તેનું જ કામ કાઢી ન્હાંખે છે. એ પ્રકારના જે પાપાચરણ છે, તે દ્રષ્ટિ વિપર્યાંય દંડ નામા પંચમ ક્રિયાસ્થાનક કહેવાય છે.
पञ्चाप्येते दलाः पञ्चस्थानान्यसत् क्रियाणां स्युः । પતિંખ્યાઃ સદ્ધિબિનવપનનુષાદ્ધિમિત્તિઃ ॥ ૨૦ !
એ પાંચ—સાક ૧ અનર્થંકર હિંસા ૩ અકસ્માદ ૪ અને દ્રષ્ટિ વિપય—દડ કહેવાય છે. કારણ કે એ પાંચેમાં ખીજા પ્રાણીનેા ઘાત થાય છે, અને આગળના સ્થાનેામાં ફકતક્રિયાજ છે, જીવનાશ નથી,તેથી એ દડ સમાજ્ઞાન કહેવાય છે, એ પાંચે અસતક્રિયાના સ્થાનેા છે, માટે જિન વચન રૂપ અમૃત સરોવરમાં સ્વેચ્છાપૂર્વક રમણ કુકરનાર ભવ્યાત્મા રૂપે સજમીનાએ આર્મિષકટક રૂપ એ સ્થાનાને પરિહરવાં,
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩e
૧
ત્રણ યિાસ્થાન ગતિ થી વીરાસ્તવ. अलीकं वदत्यात्ममित्रादिहेतोः स्वयं वादयत्यन्यमन्यं वदन्तम् । प्रशंसत्यदः स्यान्मृषावादसनं क्रियास्थानकं षष्ठमुत्कृष्टपापम् ॥ ११ ॥
પિતાના આત્મામાટે, મિત્ર, પુત્ર, માતા, પિતા. સ્વજન મિત્રજન, બધુજનાદિ માટે, ધનાદિ ઉપાર્જન કરવા માટે, વ્યાપારાદિ વ્યવસાયમાં સ્વયં અસત્ય-જુઠું બોલે, બીજાની પાસે બોલાવે, બીજા બેલતા હોય તે ને સારૂ માને, અસત્ય બોલનારાઓને અસત્યોપદેશકોને સહાય આપે તે મૃષાવાદ નામક ઉત્કૃષ્ટ પાપ વાળું છઠું રિયાસ્થાનકસમજવું.
पदन्यस्य चौर्येण वस्त्वाददीत सचित्तादिकं पश्यतो ऽपश्यतो वा ।
प्रदत्तग्रहाख्यं महापाप हेतुं क्रियास्थानकं सप्तमं प्राहुरायः ॥१५॥ - સચિત્ત વસ્તુ, જેવી કે–સ્ત્રી, પુત્ર, નોકર ચાકર, તથા ગાય, ભેંસ, ઘેડા, ઉટ બળદ વગેરે દ્વિપદ, ચતુષ્પદ, તથા અચિત વસ્તુ, જેવી કે ધન ધાન્ય ક્ષેત્ર, ગૃહ વિગેરે બીજાની વસ્તુ, માલિકના વગર આપે, વગર આજ્ઞાએ, તેની સન્મુખ યા પાછળથી ગુપચુપ પિતે લઈ લેવી, બીજાની પાસે ઉચકાવી લેવી, કોઈ અન્ય લેતે હોય તેને મદદ કરવી, તે મહાપાપનો હેતુભૂત અદાગ્રહણ નામા સપ્તમ યિાસ્થાનક આર્ય પુરૂએ કહેલુ છે.
अदूनस्य केनापि वाविप्लवाद्यै-रयातस्य मित्रार्थहान्यादिहेतुम् ।। स्वतः स्वस्य सङ्कल्पचिन्तादयो यः क्रियास्थानमध्यात्मसशं तदाहुः ॥१३॥
કોઈ બીજાએ કોઈ પણ જાતના આક્ષેપ વચને વિગેરે વગર કહે કઈ પણ પ્રકારની મનુષ્ય સંબધી યા ધન સંબંધી હરક્ત નહિં પડે, સ્વયમેવ પિતાના સંજો વડે જે ચિતાને ઉદય, અર્થાત્ કઈ મનુષ્યને કેઈ બીજાએ, ઠપકો નહિ આપ્યો હોય, તિરસ્કાર નહિ કર્યો હોય, ગાળ વિગેરે દઈ અપમાન નહિં કર્યું હોય, મર્મ વચને બેલી, મન દુખે તેવું આચરણ આચર્યું નહિ હોય યાવત્ બીજા કેઈ તરફથી એવું વર્તન નહિ વર્તાયું હોય કે જેથી ઉદાસીન થવાનું કારણ બને, તે પણ સ્વતઃ પિતાની મળેજ, પિતાના વિચારથીજ જે, ઉદાસ રહે તથા મનુષ્ય મૃત્યુ વિગેરેનું, યા ધન હાનિ જેવી કે, વ્યાપારમાં નુકશાન પહોંચે, પેઢી વિગેરે ઘાટે પડી જવાથી ટૂટી જાય, યા ચરે ધન ચરી જાય, આગ લાગવાથી ઘર વિગેરે બળી જાય, પાણીની રેલ આવવાથી તણુઈ જાય, એવું એવું કાંઈ પણ બાહ્ય હરક્ત નહિ પડે તે પણ મનમાંને મનમાં અનેક પ્રકારના એવા વિચારે ઉદ્ભવે કે જેથી સદા શોક સાગરમાં ડુબેલાની માફક ખિાચિતે રહે, તે આધ્યાત્મ નામા અષ્ટમ રિયાસ્થાન કહેવામાં આવ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનન્દ પ્રકાશ
भृशं क्रोधमानोब्बसद्दम्नलोभैरसौ ताप्यते ऽध्यात्मिक रेव जन्तुः । ततो नूरिकर्माणि बध्नाति दुःखी क्रियास्थानमित्यष्टमं उष्टमुक्तम् ॥ १४ ॥
એ પ્રકારના વિચારો આત્મામાં કેધ, માન, માયા, અને લેભરૂપ ચાર કષાને ઉદય થવાથી ઉત્પન્ન થાય છે, અને એ ચાર કષાયથી જીવ અત્યંત તપે છે, જે નાથી મનઃ દુષ્ટ થાય છે, અને મનદુષ્ટ થવાથી ઘણું અશુભ કર્મોને બંધન થાય છે માટે એને દુષ્ટ ફિયાસ્થાન કહ્યું છે.
जातिकुलरूपवलनायकत्व-श्रुतोद्यत्तपोलाजमदमद्यमत्तोऽसुमान् । यत्परं निन्दति स्वप्रकर्षोद्धतस्तक्रियास्थानकं नवममाहुर्बुधाः ॥ १५॥
જાતિ મદ, કુલમદ, રૂપમદ, બળદ, ઐશ્વર્ય મદ, શ્રતમદ, તમિદ, લાભમદ એ આઠ પ્રકારના મદમાં ઉન્મત્ત થઈ જે પ્રાણી બીજાની નિંદા કરે, અને પિતાનું શ્રેષ્ટપણું સ્થાપન કરે, અર્થાત્ અમારી જાતિ અને અમારું કુલ ઉચું છે. અમે અમુકના વશજ છીએ એ પ્રકારે પિતાની જાતિ અને કુલને અભિમાન કરે, અને બીજાને હીનજાતિ યા નીચ કુળના કહી,તેમની નિંદા કરે, તે જાતિમદ તથા કુળમદ કહેવાય. પોતાના ગૌર વર્ણનાં વખાણ કરે અને બીજાને “કાળી મહેસ જે છે, આનું હોવું તે વાંદરા જેવું છે, વિગેરે શબ્દો કહી, તેના શરીર યા રૂપની અવહેલના કરે, તે રૂપમદ કહેવાય. એવીજ પ્રકારે પિતાના બલના વખાણ કરે, બીજાને નામર્દ વિગેરે કહે, તે બલમદ. પિતાને કેઈપણ પ્રકારનું અધિકારી પદ મળ્યું હોય, નેતાપણું પ્રાપ્ત થયું હોય તે તેના મદમાં મસ્ત થઈ, અગ્ય વર્તન ચલાવે, તે ઐશ્વર્ય–નાયક મઠ કહેવાય. ઉચા પ્રકારની વિદ્યા, યા કળા કૈશલ જે પિતાને પ્રાપ્ત થયું હોય તે તેનું અભિમાન આણી હું મહા વિદ્વાન છું, આ બીજાઓ મૂખ છે. એમને એ વિષયની શી ખબર, ઇત્યાદિ પ્રકારે જે વિદ્યાનું ઘમંડ કરવું તે, શ્રુત-વિદ્વત્તામાં કહેવાય. તેમજ પિતે બહુ તપ વિગેરે કઈ કરતો હોય તેનું ગર્વ કરે તે તપમદ કહેવાય. દ્રવ્યાદિકની વિશેષ પ્રાપ્તિ થઈ હોય તેને જે ગર્વ કરે તે લાભમર કહેવાય છે. એ મદમાં મત્ત થઈ બીજાને તિર સ્કારવાં તે માનનામા ફિયાસ્થાન કહેવાય છે.
यैर्जनैः सह वसति पुत्रपित्रादिभिस्तदपराधे बघीयस्यपि प्रौढरुट् ॥ सृजति दएमं गुरुं दशममिदमीरितं मित्र विशेषसझं क्रियास्थानकम् ॥१६॥
પુત્ર, મિત્ર, માતા, પિતા, ભ્રાતા, ભગિની આદિ જે સ્વજન, મિત્રજન સાથે રહેતે થકે તેમને અલપ અપરાધ થયે છતે અધિક દંડ કરે, અર્થ, કેઈપણ માણ સે થડ અપરાધ કર્યો હોય તે પણ તેને સખ્ત દંડ કરે તે મિત્રવિદ્વેષનામા દશમું ક્રિયાસ્થાન કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્રયા
સ્થાનક સ્વરૂપ વીરરસ્તવઃ
गृहदयोऽन्यथा वदति कुरुते ऽन्यथा यत्प्रतारयति विविधक्रियानिर्जनान् । न गुरुपुरतस्तथा पापमानोचये देतदेकादशं स्यात् क्रियास्थानकम् ॥१७॥
જે ગૂઢ–હદયી-કપટી માણસ બેલે જુદું, અને કરે જુદું, તથા વિવિધ પ્રકારની માયાજાળ રચી, દગાબાજીએ કરી લેકેને ઠગવાં, સારે માલ બતાવી પેટે માલ આપે. ખેતી અને જુઠી જાહેરાત આપી લેકેને , વિગેરે વિશ્વાસઘાતક ત્યો કરી પાછા અંત સમય સુધી પણ તે દુષ્કૃત્યેની ગુરૂજન સન્મુખ આલોચના નહિ કરે, અને પાપનું પ્રાયશ્ચિત નહિ લે, તે માયા નામક એકાદશમું ફિયાસ્થાનક જાણવું.
काम जोगेषु यन्मूर्षिता अविरता मोजमान्य शंसन्ति मिथ्या वचः . इन्यतामन्य जीवोहमेवाव्यतां तदिह लोनाक्रयास्थानकं घादशम् ॥ १७ ॥
કામ-લેગ, વિષય વાસનામાં અત્યંત આશકત થવું, લેભના વશીભૂત થઇ મિપ્યા વચને બોલવાં, જુઠી સાક્ષિઓ આપવી, હું વર્ષોત્તમ છું માટે મારી રક્ષા કરવી, આ નીચ જાતીય છે શુદ્ર છે, માટે એમને મારવાં જોઈએ ઇત્યાદિ પ્રકારે પિતાનું શ્રેષ્ઠ પણ, બીજાનું હીનાનું જણાવી, ઘાતક ઉપદેશ આપે તે બારમું લેભ નામે કિયા સ્થાનક સમજ.
समितिगुनिस्मृतः सोपयोगं मुनेस्तिष्ठतो गच्छतो जस्पतो जुञ्जतः । यावददगोपि सूदर्म भवेत् कंपनं तावदीर्यापषिक्याल्या स्यात् क्रिया ॥१॥ प्रथमसमयेऽनया कर्मनिवेत्येते वेधते शरसं तद्धितीयकणे । भवति जोषोनुमागं तवृतीये वृथा स्यात्त्रयोदशमिहेदं क्रियास्थानकं ॥३॥
ઈર્થી સમિતિ, ભાષા સમિતિ, એષણ સમિતિ, આદાન બંડ માત્રા નિક્ષેપણ સમિતિ, પારિકાપનિક સમિતિ, તથા મને ગુણિ, વચનગુણિ, કાયસિ એ પાંચ સમિતિ, ગમેત અને ત્રણ ગુણિએ ગુપ્ત જે ઉપગ સહિત વર્તનારા મુનિવરે છે. તેમને બેઠતાં, ચાલતા, બેલતાં, આહાર કરતાં, યાવત્ આંખ ફરકાવતાં પણ જે સૂમ ક્યિા લાગે છે તે ઈર્યાવાહ નામા કિયા કહેવાય છે. આ ક્રિયા કેવળીને પણ લાગે છે, કારણકે જ્યાં સુધી આત્માની સાથે યોગે વળગેલા હોય છે, ત્યાં સુધી ક્ષણ માત્ર પણું શરીરવયવ નિશ્ચળ રહી શક્તાં નથી, અને તેમનું અનિશ્ચળપણું હોવાથી કેવળીને પણ શરીરવયવ હાલતાં આ ઇવહિ ક્વિા લાગે છે. આ યિા સૂરમ હેવાથી ચિરકાળ લગી એનું બધન રહેતું નથી. પ્રથમ સમયે કર્મબંધન થાય છે, અને બીજે સમયે ઉદયમાં આવે છે તેથી વેઠી લેવાય છે, અને ત્રીજે સમયે જીર્ણ થઈ નાશ પામે છે, આ પ્રકારે એ કાવ્યનું પણિક નામા યિા સ્થાન કર્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનઃ પ્રકાર
अतीतास्तथानागता वर्तमाना विदेहादिवर्षेषु ये तार्थनाथाः । समग्रैरमून्येव तैवेर्षितानि क्रियास्थानकानीह नव्योपकृत्यै ॥१॥
વિદેહાદિ ક્ષેત્રમાં પૂર્વકાળમાં થઈ ગયેલા, ભવિષ્યમાં થનારા અને વર્તમાન કાળે વિદ્યમાન એવા સમગ્ર તીર્થકર દેવો એ ભવ્ય જીવોના ઉપકાર માટે એ ત્રયોદશ કિયા સ્થાનકે ન છે.
આ તેર યિા સ્થાનકેમાંથી પ્રથમના બાર ાિ સ્થાનકેને શ્રીમાન અહંને ભગવાને અધર્મ પક્ષમાં ગણ્યા છે. અને તેરમાં ઇપથિકી નામા કિયા સ્થાનને ધર્મ પક્ષમાં ગણ્યું છે. કારણ કે આદિના બાર સ્થાનકે નિતાંત છને કર્મ બંધ જ કરનારા છે, એ બાર સ્થાનકમાં પ્રવર્તતા થકા છે કઈ પણ કાળે આ અપાર સંસારમાંથી પાર પહોંચવાનાં નહિં. આના માટે સૂયગડાંગ સૂત્રનાં બીજા શ્રુતસ્કંધના એજ કિયાઓનું સવિસ્તર છે વર્ણન જેમાં) બીજા કિયા સ્થાનક નામાં અધ્યયની અને ભગવાને ભાખ્યું છે કે –
श्चतेहिं वारसहिं किरियाहाणेहिं वट्टमाणा जीवा पो सिझिसु, जो बुझिसु, णो मुचिंसु, जो परिणिन्वाईसु, जाव णो सव्वाक्खाणं अंतं करेसुवा, जो करेंतिवा, णो करिस्सति वा।
અથાત્ ઉપર્યુક્ત બાર સ્થાનકમાં વર્તમાન જીવે કઈ પણ કાળે સિદ્ધ થયા નથી, બોધ પામ્યાં નથી મુક્ત થયા નથી, સંસારથી નિવૃત્ત થયા નથી, અને નથી સર્વ દુઃખને અંત કરી શકયા, અથવા કરી શકતા નથી તેમજ ભવિષ્યમાં પણ કરી શકશે નહી.
તેરમું ઈયપથિકી ક્રિયા સ્થાન છે તે ધર્મ પક્ષનું છે તેથી તેમાં વર્તતા આ ત્માઓ અવશ્ય આ જગત્ જ જાલથી મુક્ત થઈ શાશ્વત સુખબા સેવનારા થયા છે! થાય છે!! અને થશે!!!
હવે અંતમાં સ્તવનકાર શ્રીમાન વિનયવિજ્યજી મહારાજ પ્રભુવીરને પ્રાર્થના કરતા થકા કહે છે કે –
___धराधीशसिकार्थ वंशावतंस! प्रसीदप्रनो! जिन! त्रैशलेय! ममैन्यः क्रिया स्थानकेन्यो विमोकं विधेहीप्सितं देही सदोधिबीजम् ॥शा
હે પ્રભે! હે જિન! હે પૃથ્વી-પતિ શ્રી સિદ્ધાર્થ મહારાજાના પુણ્યવંશમાં પાવન મુકુટ સમાન શ્રી વીર! હે ત્રિશલા નંદઃ હને આ યિા સ્થાનકેથી મુકત કરા છોડાવે! અને હારા મનવાંછિત કાર્ય કરો, તથા સદ્દષિબીજ આપી
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પિવિશિષ્ટ પ્રણયની અનિયતા. इत्येवं विनयेन वीरगदितान्युक्ता क्रिया स्थानका
न्येष श्री जगवान्नुतः सविनयं श्री छीपसझे पुरे। भूयात् श्री विजयादिदेवमुगुरोः कस्याणलक्ष्म्यै सदा
चूरि श्रीविजयादिसिंहसुगुरोः दोमद्रुमेघश्रियः ॥ २३॥ આ પ્રકારે વિનયવિજયે શ્રીવીરના કથન કરેલાં ક્યા સ્થાનકે કહી, વિનય સહિત દ્વીપ બંદરમાં શ્રી ભગવાનની સ્તવના કરી છે. કલ્યાણરૂપ કલ્પવૃક્ષની વૃદ્ધિ કરવામાં મધની સમાન શેભાને ધારણ કરનાર શ્રી વિજ્યદેવ સુગુરૂ તથા વિજયસિંહરિ સદગુરૂને એ શ્રી વીર ભગવાન નિરંતર મેક્ષ-લક્ષમી આપનારા થાઓ !
समाप्तम्, આ મિશ્યા સાર ગર્ભિત સ્તવ શ્રીમદ્દ વિનયવિજય ઉપાધ્યાયે દ્વીપ નામાપુ, (ાલતું દીવ બંદર) માં બનાવ્યું છે, એમ અતિમ ક્ષેક ઉપરથી જણાય છે. વયકર્ણિકા પણ તેમણે એજ સ્થાને બનાવી છે. પ્રાયફરીને બનેની રચના એક જ સમયે થઈ છે. કારણ કે બન્નેનું અંતિમ કલેકેમાં સરખે જ ભાવાર્થ છે, આ તવની એક નકલ, પ. રવિવર્ધનગણિના હાથની લખેલી પાટણના સાગર ગચ્છના ભડારમાથી મળી આવી છે, નયકર્ણિકાની માફક આ સ્તવ પ્રસિદ્ધિમાં હજી લગી આ ડ્યું હોય એમ જણાતું નથી, તેથી હુક ભાવાર્થ સાથે આ સ્તવ અમે પ્રકટ કર્યું છે.
(લેખક–એક અલ્પ અભ્યાસી.)
પિતૃવિશિષ્ટ પ્રણયની અનિત્યતા,
(શિખરિણું.) [મંદાક્રાંતાની પાદપૂર્તિયુક્ત ] તમારે માટે અહીં સહુજન કરે શેક અધિક, વિશિષ્ટ પ્રજવાળે અમ હૃદયને ખેદ કરતે; પિતા! છે તે વ્યર્થ સ્મરણ પથ આ સુવચને, સંસ્કૃતિમાં ક્ષણિકજ રહે સ્નેહ સંબંધ એ.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मालयन
जीवदयाना हिमायती जैन तेमज जेनेतर नाइ-हेनोने
प्रस्ताविक बे बोल. "महापण भरेली रोते दयामय बर्म कोगे ." " सर्व जीवोने मारम समान लेखनार जशानी गणाय के." " कोइ पण जीवनी हिंसाथी विरमतुं जोइए." "शुद्ध भावधी दयाचं सेवन करनार सुसंयमवंत कर्म करता नथी."
प्रिय जाइ व्हेनो ! तमे अनेक मांगलिक दिवसोमा विशेष करी दीनमुःखी-अनाथ पशु पंखीयोनां दु:ख दीसमां धरीने तेमने गमे ते रीते तेमना मुःखमांथी मुक्त करवा-कराववा तजवीज करो गे. तमारे त्यां पुत्रादिकनो जन्म थयो होय छे, अथवा समादिक शुन्ज प्रसंग आवे छे त्यारे तेमज पर्युषशादिक महा पर्वो जेवा मांगलिक प्रसंगो उपर तमे उत्तम कूळनो प्राचार मानी अथवा पवित्र धर्मर्नु फरमान लेखी दुःखी जानवरोनो जान बचाववा तेमज तमारा मुखी मानव बंधुओने बनती सहाय आपी मुखी करवा कं ने कर प्रयत्न सेवोणे. ए तमारो प्रयल जो अधिक विवेक पूर्वक प्रयोजाय तो ते सफळताने पामे एवी बु. द्धिथी प्रेराइने अत्र प्रसंगोपात वे बोल तमोने निवेदन करुवं, ते तमारा लक्षा बही जेम स्वपरतुं अधिक हित सचवाय तेम करवा शुफ दीनथी तमे तथा तमारा संबधीयो प्रयत्न सेवशो.
__व्हालाओ! तमे दयाळु बो अने अमुक शुज-मांगलिक प्रसंगो उपर अवश्य दीन-दुःखी-अनाथ पशु पंखीयो विगेरेनां दुःख टाळवा अव्यादिक खीने पण काळजी राखोगे एम समजी केटलाक अनार्य-नीच-निर्दय स्वनाबना सोको जेवाके वाघरी, कोळी तेमज कसा विगेरे अनाय पशु पंखीयोने गमे त्यायो क्रूर रीते जाळ नांखीने के बीजी लालच बतावीने के योगाक पैसा पण खीने पकमी लाची तमार नजर आगळ खड़ा करने अथवा बजारमा वेचना माटे खुल्ला मूकेले अथवा तेमना घर आगळ अकठा करेछे. अने तमारा गोळा दयालु स्वनावनो लाल बही ते अनाय निरपराधी पशु पंखीयोनां मनगमतां दाम मागे छे. तमे तमारा जोळा दयाळु स्वनावधोज तेवा निर्दय बोकोने मनगमतां
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीवस्थाना होमावतीने वे बोल.
૪૫
( माँ माग्यो ) दाम आपी ते क्रूर लोकोए आोलां पशु पंखीयोने टोकावी पोताने कृतार्थ लेखोटो. जो प्राथी ए अनाथ पशु पंखीयोने क्षणभर आश्वासन मळे
2
खरं, पण सा नीच निर्दय दीलना लोकोए उपजावेला पैसानो केवो गेरलपयोग करेछे के करशे तेनो विचार सरखो पण आपणा भोळा स्वभावना बंधुओ जाग्ये ज करने अने तेथे परिणामे जे महा अनर्थनी परंपरा चाली जायळे तेना कारणिक केटलाक अंशे आपणा जोळा स्वनावना दयाळु बंधुओं ज बनता होय एम जणाय बे, प्हेला नीच निर्दय लोको पोते मारफान करीने के थोमाक पैसा स्वचने आळां ए अनाथ जानवरोनुं वखत वर्तीने - गरज समजीने पुष्कळ द्रव्य कही वेचाण करेछे अपने एज द्रव्यथी पाठां एवा ने एवा अनाथ जानवरोंपशु पंखी ओने घणा छोटा प्रमाणमां (संख्याबंध) खरीदने के गमे तेवी निर्दय रीतें जाळो बिगेरे नांखीने पकड़ी सावेळे अने पोतानो ए नीच धंधो धमघोकार चला अनाथ प्राणीयोने अनेक रीते त्रास प्रापतां त्राय त्राय पोकरावे छे. मुहानी बाबत उपर दयालु जाइ ब्देनोए बहु बहु विचार करी जेम दुःखी अनाथ प्राणीयो उपर आपण गेरसमजने सीधे निर्दय लोको तरफथी गुजरतुं घातकीपण अटके अथवा झोलुं याय तेम विवेकयी वर्तवानी जरुर छे. अनायासे प्रापणा शरणे आदी चढेला दीन-दुःखी अनाथ प्राणी प्रोनुं आत्मनोग प्रापीने रक्षण कर ए आपण फरज बे खरी; पण जे नीच निर्दय स्वभावना लोको जाणी जोsने आपणा जोळपणनो लाभ न आपणी पासेथी मनमानता पैसा ओकावी पोतानो घातकी धंधो वधारता जता होय तेमने करगरीने अने म माग्या पैसा आपी तेम जाण जोड़ने ( इरादा पूर्वक ) आपणी नजरे आणी राखेला जानवरोने
आ
मावा करतां तेनो वधारे व्याजबी (न्याय वाळो ) रस्तो बढी जे घातकी लोको आपण धर्म - नागण जाणी जोड़ने ढवता होय तेमने कायदानी रुये नसीयत पहचामी ते नाथ जानवरो आपणा कबजे करी लेवा अथवा तेमनी उपर नाहक गुजरतुं घातकीपणुं ज टकाववं ए वधारे उचित जगाय छे, तेमज कसाइ मोकोने जे कोइ जानवरो वेचता होय तेमनेज तेम करतां समजण आपीने ट काववा, अथवा तो ते अनाथ जानवरोने परजार्या ज योग्य किंमतथी खरिदी क्षेत्रां उचित छे. ए रीते जानवरोने मारतां अटकावी तेमने पोताना कबजे करी केवी मावजतय। साचववा जोइए ए प ओडी अगत्यन। वात नथो, आवा अनाथ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
MITRA
जानवरोने आपणी बेदरकारीयी केदखानानी जेम पांजरापोळ जेवां मकाधमां कशी सगवरू कों वगर गांध) राखवां जोए नहि, केटलांक एवा स्थलोमां ते बापमां अनाथ जानवरो गोंधाइ गोंधाइने मरे अथवा तेमाना कोई सबळां जानवरोधी नबळां जानवरोनो कचम्घाण निकळी जाय डे अथवा तो रीवा रीबाग्ने नाश थाय ने तेम न ज थर्बु जोइए. ए करता तो उक्त जानवरोने बूटा छवायां राखवां अथवा फरवा देवां छीक गणाय, हातमां आपणी गणाती मांजरापोळसा अनाय जानवरोने घरको काल मळे बे, ए जोड्ने सहृदय जनोसे कमकमाटी झुटे . श्रा कधी देखरेख राखनाराओनी बेदरकारी बताने से. नेमो अमुक बेठ जेवं काय करनारा आपघम बोको अपर प्रक्राम करवान बोली देने, अने पोते बेनी कवी संसाब लेता नथी वेडी ते दुस्खी जानवरोनी केवी अने केटशी सवजन अश्शन डे नो खरो ख्यान तो नज़रे जोतारने का वधारे पाने . मा उपरांत भने श्रा करतां अत्यंत जपयोगी बाबत पूछे के गमे तेव्हा मांगलिक प्रसंगो जपर पोताना जे मानव बांधवो अने विशेष करीने साधर्मिक बधोनी स्थिति कफोकी
येली जाणाती होय तेमने यथायोग्य दाद आपीने सहायरुप था जोइए, गमे तेवा जानवर करतां एक मानव बंधु अने एथी पण एक न साधर्मी बंधुनी जींदगी वधारे किंमती . तेनुं यथायोग्य सहायवमे रक्षण कर ए आपणी पवित्र फरज . एनी जे अत्यारे बहुधा नपैदा कराती जोवामां आवे जे ते बहू खेदकारक वीना के. अत्यार सुधामा आपणे द्रव्य दया (अनुकंपा) आश्री कडं . एथी श्रागळ वधतां कहे जोइए के भाग्यशाळी जनोए मांगलिक प्रसंगो पामीने पोताना मानव बंधुओने अने तेमां पण विशेषे करीने पोताना साधर्मी बंधुओने समयोचित त व्यवहारिक अने धार्मिक केळवणी आपीने धरवा योग्य व्यवस्था करवी जो इए, केटलाक लोळा दीलना झनुनी लोको एवा मांगलिक प्रसंगो उफा जोनजोतमां ज्ञाति जमण विगेरे करी सेंकमो बनके हजारो पैसा खर्ची नांखेने त्यारे तेवे प्रसंगे पोताना जाति बंधुओ तेमन धर्म बंधुओ कंइक तेवीज संगीन सहाय घेळवी पोतातुं अविष्य सुधारी शके एवी योजना करी आपवानुं लक कोई विरलाने ज होय . उतां एज मार्ग प्रशंसापात्र अने अनुकरणीय डे के जेयी पोताना मानव बंधुअो, तेमज साधी बंधुओनुं जीवित द्रव्य भावथी सुधारी शकाय. श्रा छेलु अति उपयोगी उपकारक कार्य पार पामचा माटे समयना जाण नि:स्वार्थी साधुजनो (सजनो)नी सलाहनही तदनुसार योजना करवी जोइए अने प्रथम जणावेली
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાણાતિપાત પાપસ્થાનક પદ
अनाथ जानवरोनी दया विवेक पूर्वक करवा इच्छता सुइ नाइ व्हेनोए श्री जीवदया ज्ञान प्रसारक फंसना व्यवस्थापकनी तेमज जीवदयाना हिमायती सुप्रसिद्ध मि. लाजशंकर जेवानी सलाह मेळवी गमे ते मांगलिक प्रसंगे खर्चवा धारेसा द्रव्यनो व्याजवी व्यय करवा लक्ष राख जोइए. केवळ यश कीर्तिनो बूखो लोभ नहिं राखतां दुःखी प्राणीयोनी थती कदर्थना मुळथी दूर करवा तन मन अने धनथी संगीन रीते उद्यम करबो जोइए. वळी बीजी आधुनिक प्रजाओ करतां आपली प्रजा केम पच्छात पडती जाय छे तेनां खरां कारणो शोधी काढी तेने उन्नत स्थितिमां प्राणवा घटता उपाय चोपथी सेवा जोइए. आपणामां जे कोइ माठा रीत रीवाजो घुसी गया
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ते बघाने र करवाने उत्तम रीत रीवाजने दाखल करवा आगवान लोकोए एकसंपीथी नारे भगीरथ प्रयत्न सेववो जोइए. मतलब के जीवदयाना हिमायती दरेके दरेके पोतपोताथी बनतो आत्मनोग प्रापी ( स्वार्थ त्याग कर ) दुःखी जीवोना दुःख निवारवा माटे एवां विवेकसर पगलां भरवां जोइए के जेथी स्व परनुं श्रेय सिद्ध इ शकेज. बाकीतो या चराचर जगतमां कोण जन्मतुं के मरतुं नथी ? जीवित मनुं लेखे गए उचित बे के जेमनुं हृदय सामानुं दुःख जोइ द्रवी जाय अने स्वबुद्धि-शक्ति अनुसार उचित रीते ते दुःखनुं निवारण करे छे.
इतिंशम्.
लेखक, मुनिमहाराज श्री कर्पूरविजयजी महाराज.
અઢાર માસસ્થાનક.
“ પહિલ· પ્રાણાતિપાત
'पाप स्थान, '
""
For Private And Personal Use Only
४७
(राम-सोरठ )
પ્રાણી પાપસ્થાનક પદ્ધિતુ હિં‘સા ઢાળીએર શુદ્ધ ધર્મ વત્ત્વનું મિજ યા નિત્ય પાળીએરે.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૮
આત્માન પ્રકાશ
દયા ત્યાગી જગ હતા,
મરણ અનંત લહે ભવ ભમતા, પરમાત્માના શુભ વાકય શાસ્ત્ર નિહાળીએ. પ્રાણી. ૧ હિંસક કર્મ કર્યું એકવારે,
હાય વિપાકે દશ ગણું ભારે, સહસ્ત્ર કેડી ગણું તિવ્રભાવ સંભાળોએ રે. પ્રાણ૦ ૨
માતા પિતાના લાડ ન ભાળે, જન્મથી દુઃખ દાળિદ્ર પ્રજાળે, હાલા વૃંદ તણે વિયાગ અકાળે ભાળીએ રે. પ્રાણ૩ હિંસા ભગિની બૂર અતિસે, વૈશ્વાનર અંતરમાં દિસે, કરતી અન્યાય અપાર અધર્મ નિહાળીએ. પ્રાણી ૪
સુભમ બ્રહ્મદત્ત પાપાચરતા, રૌદ્રધ્યાન પ્રમત્ત રહિ મરતા, નરક અતિથી ગૃપના હાલ નિહાળીએ રે. પ્રાણી ૫
મર કેતા દુઃખ થાય અનંતુ, હતા કેમ દુભાય ન જતુ, આત્માવત્ ગણી સર્વની જાણું પાળીએ. પ્રાણી૬ ક્ષમા પુત્રી વિવેક વરાવે,
દયા વંત વતા જસભાવે, હિંસા બલા દૂર થતિ તવ ભાળીએરે.
પ્રાણ. ૭ સહુને હાલા પ્રાણ નિહાળી,
સમ ભાવે રહેવું સંભાળી, તજી હિંસા અનવર આણ “દુર્લભ પાળોએરે. પ્રાણી ૮
દુર્લભજી વિ. ગુલાબચંદ મેતા
વલા,
૧ કાવી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાનવીર રત્નમાળ.
"ા દાનવીર રત્નપાળ.
0
(અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ટ ૧૯ થી શરૂ)
કથારંભ. આ ભરત ક્ષેત્રમાં પાટલિપુત્ર નામે એક નગર છે. તે ઈદ્રની નગરી અમરાવતીની સાથે સ્પર્ધા કરનારી સમૃદ્ધિ અને શોભાનું સ્થાનરૂપ હતું. તેની પ્રજાની અંદર લક્ષમી અને સરસ્વતી પરસ્પર એક સાથે રહેવાને વિરોધ છેડી પ્રીતિથી રમતા હતા. તે નગ
૨માં વિનયપાળ નામે એક રાજા હતે. તે પિતાની રસ રાજા વિનયપાળ પ્રજાની જેમ સર્વ પ્રજાને સ્નેહ ભરેલી દ્રષ્ટિથી તે હતે.
તેનામાં રાજાના છનુગુણ વિદ્યમાન હતા, તેથી તેણે ઉજવળ યશ મેળવ્યો હતે. ઘણા પરાક્રમવાળા અને સૂર્યને જેવા પ્રતાપી તે રાજાએ સર્વ શ ગુઓને ત્રાસ પમાડયા હતા.
તે રાજા વિનયેપાળને તેને કુલરૂપી આકાશમાં ઉઘાત કરનાર સૂર્ય જે રત્ન પાળ નામે એક કુમાર થયે હતે. તે કામદેવના જે રૂપાળે અને કાર્તિકેય સ્વામીને જે પરાક્રમી હતે. અનુક્રમે બહોતેર કલાઓને સંપાદન કરી તે રાજકુમારકામદેવની કીડાના વનરૂપ અને યુવતિજનને પ્રીતિજનક એવા વનવયને પ્રાપ્ત થશે. આ અરસામાં હંસપુર ના રાજા વીરસેને પિતાની પુત્રી શ્રૃંગારસુંદરીને
સ્વયંવર મહોત્સવ આરંભે. રૂ૫, સૌભાગ્ય અને ભાગ્ય વગેરે શૃંગારસુંદરીને ગુણેથી સર્વ દેશોમાં વિખ્યાત થયેલા રત્ન પાળને રાજા વીરસેને સ્વયંવર, દૂત મોકલો સ્વયંવર મંડપમાં આવવાનું આમંત્રણ કર્યું. કુમાર
રત્નપાળ પિતાની આજ્ઞાથી સિન્ય લઈને હંસપુર તરફ આ. બીજાપણ હજારે મોટા પરાક્રમી રાજાઓ દુતવડે આમંત્રણ કરવાથી મહાન ઊત્સાહ ધરી મોટા સૈન્યની સાથે તે સ્વયંવરમાં હાજર થયા.
જ્યારે સ્વયંવરને શુભ દિવસ આબે, ત્યારે તે સર્વ રાજાઓ પિશાકના મોટા - ઠાઠમાઠ સાથે સપરિવાર આવી મંડપમાં ગોઠવેલા માંચાઓ ઉપર આવીને બેઠા. આ સમયે ચેસઠ કળામાં પ્રવીણ અને અંગમાં સર્વ શુભ લક્ષને ધરનારી રાજકુમારી શૃંગારસુંદરી પોતાના અંગપર અદ્દભુત શૃંગાર ધારણ કરી અને હાથમાં વરમાળા લઈ સખીઓથી પરિવૃત થઈ સ્વયંવર મંડપમાં દાખલ થઈ. તે વખતે જાણે ત્રણ જગતને જિતનારી કામદેવની મૂર્તિમાન્ શક્તિ હોય, તેવી તે દેખાતી હતી.
આ સમયે અતિ ચતુર વાણી બોલનારે એક પ્રતિહાર રાજકુમારીની આગળ આવી ઊભો રહે અને ત્યાં બેઠેલા પ્રત્યેક રાજાના નામ, વંશ વગેરેનું કીર્તન આ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્યાના પ્રકાર
પ્રમાણે કરવા લાગ્યા–“હે સુંદર બ્રગુટોવાળી રાજબાળા, આ શૂરસેન નામે કાશીના મહારાજા છે. આ પરાક્રમી રાજા ગંગા નદીના પૂરમાં હંસની જેમ વેચ્છાથી ખેલે છે.”
પ્રતિહારના આ વચને સાંભળી કાશી નિવાસીઓ લોકોને ઠગવામાં ઘણો ચતુર
આટલું કહી રાજકુમારીએ કાશી પતિ ઉપર પિતાની નાપસંદગી સૂચવી દીધી.
પછી પ્રતિહારે બીજા રાજાને ઉદ્દેશીને કહ્યું, “રાજકુમારી, આ મધુવન દેશના મહા રાજા મધુ છે, તેઓ ઘણાં બળવાન અને મધુર વાણી બોલનારા છે, આ યોગ્ય મહારાજાને પસંદ કરે.”
“જાણે કાલિય નાગના ઝેરથી થયું હોય તેવું યમુના નદીનું કાળું પાણી અને વૃંદાવન જેનું કીડા સ્થાન છે, તેને મારે વધારે શું કહેવું” આમ ઉપહાસ્યના વચને કહી રાજકુમારીએ તે રાજાપર પિતાની અરૂચિ સૂચવી દીધી.
પ્રતિહાર ત્રીજા રાજાને ઉદ્દેશીને બે. “રાજપુત્રી, આ કુંકણ દેશના બળ નામે રાજા છે. તે બળવાન પુરૂષની સીમા છે તેના ભયથી ઇંદ્ર અદ્યાપિ સમુદ્રમાં સં. તાઈ રહેલા પર્વતની પાંખે કાપી શકતું નથી.”
“કુંકણ દેશને લેકે વિના કારણે દેધ કરનારા છે, તેથી પગલે પગલે ક્રોધ કરનારા આ રાજાને અનુનય કરવાની મારામાં શક્તિ નથી. નીતિમાં લખે છે કે, કારણ વગર ક્રોધ કરનાર સ્વામીનું અને અન્ય પુરૂષમાં આસક્ત થયેલી સ્ત્રીનું મન પ્રસન્ન કરવાને ઈંદ્ર પણ સમર્થ થઈ શકતું નથી.” આ પ્રમાણે કહી રાજકુમારીએ પોતાને અભાવ પ્રદર્શિત કર્યો.
તે પછી ચતુર પ્રતિહારે ગેડ, માળવા વગેરે આઠ દેશના રાજાઓના ભુજાળ, તેજ અને ધર્મ વગેરે ગુણે વર્ણન કરી બતાવ્યા, ત્યારે રાજકુમારી શ્રૃંગારસુંદરીએ તે આઠે દેશના જુદા જુદા દેષ આ પ્રમાણે જણાવ્યા “ગાડ દેશના લકે કાર્ય કરવામાં કુરા ળ હોય છે, પરંતુ તેઓ બહુ ખાનારા છે, માળવાના લેક દુષ્ટ છે, ટકાના લેકે સ્વાથી છે, ખસ દેશના લેકે જડ બુદ્ધિવાળા છે, દક્ષિણ ધૂતારા છે, લાટ દેશના માણસે ફકત વાણી બોલવામાં ચતુર છે, કર્ણાટકી ક્રૂર છે અને ગુજરાતીઓ પ્રાયે કરી હૃદયમાં ગૂઢ વૈર રાખનારા છે.” આ પ્રમાણે સર્વગુણ સંપન્ન એવા વરની ઈચ્છા રાખનારી તે રાજબાળાએ તે આઠે દેશના સામાન્ય દેષ બતાવવાનો પ્રત્યુત્તર આપી પિતાની અરૂચિ જણાવી દીધી. જે જે રાજાનું ઉલ્લંઘન કરી શૃંગાર સુંદરી આગળ ચાલતી, ત્યારે તે તે રાજાનું મુખ રાહુએ ગ્રાસ કરેલા ચંદ્રના જેવું શ્યામ થઈ જતું હતું.
પ્રતિહારે આગળ ચાલતાં રાજકુમાર રત્નપાળને જોઈને કહ્યું. “રાજબાળા, તેને અમૃતના અંજન રૂપ એવા આ રાજકુમાર તરફ . આ કાર્તિકેયના જેવા
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાનવીર કથા
પરાક્રમી રત્નપાળ નામે કુમાર છે. તેઓ કલીપુત્ર નગરજાન વિનયપાળના પુત્ર છે. આ પ્રતાપી રાજકુમારને વરી તમારા નામજી .” રાજકુમારી રત્નપાળ કુમારની સામે જોયું. તે કામદેવ જેવા દેશો મેઘને જનારી મયૂરીની જેમ શૃંગાર સુંદરી હદયમાં અત્યંત ખુશી થઈ ગઈ. બીજા રાજાઓ તરફ બ્રમણ કરીને અતિ શાંત થયેલી તેની દષ્ટિ સર્વ ગુણના આવાસ રૂપ એવા તે રાજમાર ઉપર વિશ્રાંતિ પામી ગઈ. પછી સર્વ રાજાએ જોતાં શૃંગાર સુંદરીએ પૂર્વ જન્મના સ્નેહને લઈ રાજકુમાર રત્ન પાળના કંઠમાં વરમાળા આરોપણ કરી. તે વખતે “કુલ શીલ વગેરેથી ઉત્તમ એવા આપણુ આટલા બધાં નજરે જોતાં આ બાલક રાજકન્યાને પરણી જાયતે આપણું પાણી ઉતરી જશે.” આવું વિચારી બીજા બધા રાજાએ એક થઈ ગયા. જ્યારે એક સરખું દુઃખ આવી પડે છે, ત્યારે બધાને સહજ મિત્રી થઈ જાય છે. રાજા વીરસેન સર્વ રાજાઓને સૈન્ય સહિત વિફરેલા જે પિતાના જમાઈની રક્ષા કરવા માટે સાવધાન થઈ મોખરે ઉભે રો. જેમના હૃદયમાં માત્સર્ય ભાવ ઉત્પન્ન થચેલે છે. એવા તે અવિચારી રાજાઓએ એક થઈ વિચારી રાજા વીરસેનને આ પ્રમાણે જણાવ્યું. “હે રાજા ! આ રાજકુમાર રત્નપાળની પાસેથી ખેંચી લઈ તારી આ ગુણરત્નની ભૂમી રૂપ કન્યાને અમારા માંહેલા એક જણને આપ ગધેડાને રત્નની માળા જેમ અગ્ય છે, તેમ આ તારી સુંદર શૃંગાર સુંદરી આ રાજ બાલકને અયોગ્ય છે. અમારાથી એ સહન થઈ શકશે નહીં. ” રાજા વીરસેને જવાબ આપે કે, સ્વયંવરની એવી રીત છે કે, અનેક રાજાઓ માટે મારા કરતાં સ્વયંવર મંડપમાં આવે છે, પણ પૂર્વના પુણ્યવાળે એકજ રાજકુમાર રાજકન્યાને પરણે છે. અને બીજાઓ હદષમાં રાષતેષ લાવ્યા વગર જેમ આવ્યા તેમ પાછા ચાલ્યા જાય છે. તમે બધાએ સ્વયંવરના એ સર્વ સિદ્ધ વ્યવહારને જાણે છે, તેથી તમારે આ ભાગ્યાધીન એવા કાર્યમાં રોષ–તેષ કરે ઘટે નડે. વળી નીતિકાર લખે છે કે, “લોકે નીચી દ્રષ્ટિએ જોઈ સ્વેચ્છા પ્રમાણે પ્રિય વાંછે છે, પણ ભાગ્યની અપેક્ષા કરનાર દૈવ તેમને જુદી રીતનું ફળ આપે છે.”
આ વખતે રાજકુમાર રત્નપાળે જણાવ્યું કે, “હવે રાજકન્યા મને વરી ચુકી છે. દુર્ભાગ્ય આપનારા દેવ ઉપર ગુસ્સે કર, એ તમને ઘટિત નથી.” આ વચન સાંભળતાં રાજાઓને વિશેષ દેધ ચડશે અને તત્કાળ તેઓ રત્નપાળને મારવા તૈયાર થઈ ગયા. આ દેખાવ જોઈ રત્નપાળ ખેદ પામી વિચારમાં પડયે. “અરે! શાંતિ કરવા જતાં આતે ઉલટે વેતાળ ઉત્પન્ન થયે, આમંગલિક પર્વમાં ભયંકર યુદ્ધને પ્રસંગ આ એ તે હર્ષને સ્થાને ખેદ અને ભેજન વખતે છીંક આવવા જેવું થયું. મને લાગે છે કે, આ કન્યા કેઈ નઠારા નક્ષત્રમાં પાકેલી છે. તેથી તે પિતે કાલ રાત્રિની જેમ પૃથ્વી ઉપર સુભટેની શ્રેણીઓને સંહાર કરવા અવતરેલી છે. આ વખતે રાજકન્યાં શૃંગારસુંદરી પણ વિચારમાં પડી કે, “આ કાલપ્રલયનું કારણ હું પિતે બની છે, આવું વિચારી તે પોતાના પૂર્વ કર્મની નિંદા કરવા લાગી. પછી તરત જ બુદ્ધિ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
આત્માન પ્રકાશ
ચલાવી મનમાં વિચાર કરી તેણીએ પિતાના વિચાર ચાર પ્રકારની બુદ્ધિના નિધાન રૂપ એવા સુબુદ્ધિ, મંત્રીને એકાંતે જ વી દીધા. પછી દૂર ઉભી રહી તેણીએ યુદ્ધ અટકાવવા ઉચો હાથ કરી ઊશ્કેરાયેલા સર્વ રાજાઓને સ્પષ્ટ વાણીથી આ પ્રમાણે કહ્યું, “રાજાઓ, તમે મારે માટે જે આ યુદ્ધને સમારંભ કરી છે, તે મોટા પર્વતને બેદી ઉંદર કાઢવા જેવું થાય છે. બીજાના તેજને નહીં સહન કરનારા શુરવીરે માત્ર વચન ઉપરથી હઠ લઈ દેશ, ખજાને અને સૈનિકોને ક્ષય કરે છે, એ ઘણું દીલગિરી ની વાત છે, તેથી આ કલહ છેડી દે. અને જે કંઈ બળવાન રાજાને મને પરણવાની ઈચ્છા હોય તે મારી સાથે અગ્નિમાં પ્રવેશ કરી બળી મરે.”
રાજ કુમારીના આ વચને સાંભળી સર્વ રાજાએ યુદ્ધ કરતા અટક્યા અને વિસમય પામી પરસ્પર વિચારમાં પડી ગયા, છેવટે તેમણે વિચાર્યું કે, “મરેલે માણસ કદિ પણ મોટા ઉત્સવમાં પાછો આવવાને નથી અને જે માણસ જીવતે હોય તે તે અનુક્રમે સૈકડે કલ્યાણ મેળવી શકે છે. આપણે બધા પૂર્વના પુણ્યથી અત્યારે સર્વ પ્રકારના સુખો ભેગવીએ છીએ, હવે આપણે માત્ર એક સ્ત્રોની ખાતર શા માટે મરવું જોઈએ.? તેવી રીતે કરવાથી આત્માની હાનિ થાય છે અને લેકમાં ઉપહાસ્ય થાય છે, તેથી આપણે મરવાને વિચાર કર નહીં. આ રાજકુમારને કન્યાને માટે મારવાછે. તે કાળના કટાક્ષમાં આવ્યું છે.” આ વિચાર કરી તે રાજાઓમાંથી કઈ રાજકન્યાની સાથે મરવાને તૈયાર થશે નહીં. પછી શૃંગાર સુંદરીએ રાજકુમાર રત્નપાળની સાથે બુદ્ધિથી સંકેત કર્યો અને તેણુએ ત્રણ ઉપવાસ કરી સાથે સરિતાના તીર ઉપર વાસ કર્યો. તે ઠેકાણે મોટા કાર્ટે મંગાવી એક ચિતા રચી અને તેની નીચે મંત્રી સુબુદ્ધિની મારફત માણસે પાસે એક મેટી ગુપ્ત સુરંગ ખોદાવી રાખી સર્વ રાજાઓની સમસ સ્નાન કરી અને દીન લોકેને દાન આપી શૃંગાર સુંદરી અને રાજકુમાર રત્નપાળ બંને ચિતામાં પેસી ગયા. નગરજને હાહાકાર કરવા લાગ્યા, અને પાસે રહેલા રાજપુરૂષોએ ચિતા ઉપર અગ્નિ પ્રગટાવ્યા. ચિતા ઉપરથી બલવા લાગી અને રાજકુમાર અને રાજકન્યા નીચેની સુરંગને માર્ગે થઈ ગુપ્ત રીતે રાજગૃહમાં આવી દાખલ થઈ ગયા. રાજા વીરસેન ચિતા બળી ગયા પછી દરબારમાં આવ્યો અને ખેદ અને વિસ્મય પામેલા નગર જનો પિત પિતાને સ્થાને ચાલ્યા ગયા. આ દેખાવ જોઈ સર્વ રાજાઓ “આપણું હઠથી બોચારી રાજકન્યા અને રાજકુમાર મૃત્યુ પામ્યા” એમ પશ્ચાત્તાપ કરતા પિત પિતાની રાજધાનીમાં પાછા ચાલ્યા ગયા.
બીજે દિવસે રાજાએ રાજકુમાર અને રાજપુત્રોને ઉચે પિશાક પહેરાવી તે નદીના તીર ઉપર ગુપ્ત રીતે મોકલી દીધા. પછી રાજા વિવિધ વાજિંત્રોના મોટા નાદથી ભૂમિ અને અંતરીક્ષને બધિર કરતે પરિવાર સાથે સામૈયું લઈને ત્યાં ગયે તે બંને
પતિને એક પદ હસ્તી ઉપર બેસારી ચામર ઢળાવી ઈચ્છાનુસાર દાન આપતે સહર્ષ હદયે અતિશય ઉત્સવ પૂર્વક પાઈ નગરીમાં તેમને પ્રવેશ કરાવતે હવે,
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાનવીર રત્નપાળ,
૫૩
તે વખતે મોટે દરબાર ભર્યો અને તેની અંદર સુબ્રમથી આવી રાજ કુમારને ઉત્સ. ગમાં બેસારી સવે સભ્ય સાંભળે તેમ રાજા આ પ્રમાણે પુછવા લાગે-“વત્સ, તમે બંને અગ્નિમાં પેશી શી રીતે જીવ્યા? અરે આ ઉચી જાતને દિગ્ધ પોશાક તમે ને શી રીતે પ્રાપ્ત થયે?” રાજકુમારે જણાવ્યું, “ મહારાજા, અગ્નિ દાહ કરનારો છે, પરંતુ તે શીલ સત્વથી શેનારા પ્રાણુઓને કદિ પણ બાલ નથી. અમારા બંનેનું નિસીમ સત્વ અને અતિ નિર્મલ શીળ જોઈ ઈદ્ર પિતાના પ્રિયા સાથે પ્રસન્ન થઈ ગયે. તત્કાળ જવાળાઓથી ભયંકર એ અગ્નિમાંથી અમને લઈ તે ગુણિ વત્સલ ઇંદ્ર દેવતાઓની પાસે અને સ્વર્ગમાં લઈ ગયા. તે સ્વર્ગમાં ઈચ્છા પ્રમાણે સર્વાગ સુખને પ્રાપ્ત કરનારા દેવતાઓ દુપ્રાપ્ય એવા અ૫ પુથી પૂર્વને સત્કર્મને ભેગવે છે. આ લેકના સમગ્ર સુખને ભેગવનારા જે રાજા વગેરે છે, તેઓ ત્યાંની જ ધન્ય સમૃદ્ધિ ને શતાંશ પણ ભગવતા નથી. સર્વ દર્શનીય પદાર્થોના અવધિ રૂપ એવા તે સ્વર્ગને હોઈ અમે બંનેએ માન્યું કે, વિધાતાએ લીધેલે અમારી દષ્ટિની સૃષ્ટિને શ્રમ સફલ થઈ ગયે. મહારાજા, તે દેવતાઓ એવી મોટી સમૃદ્ધિથી હુર્ષ પામેલા રહે છે, તે પણ તેઓ નવું પુણ્ય મેળવવાને માટે પુનઃ મનુષ્ય લેકમાં આવવાને ઈચ્છે છે. (તેને માટે સ્થાનાંગ સૂત્રમાં પણ કહેવું છે કે, “દેવતાએ મનુષ્યભવ, આર્યક્ષેત્ર અને સત્કલ એ ત્રણની ઈચ્છા રાખે છે. ”) મહારાજા, પછી સંતુષ્ટ થયેલા ઇંદ્ર મને વરદાન આપ્યું કે, વત્સ, તને સર્વ પૃથ્વીનું શત્રુ રહિત રાજ્ય પ્રાપ્ત થશે. આ પ્રમાણે કહી તેણે મને આ સર્વ ઉચી જાતને દિવ્ય પોશાક આગે. ઈંદ્રાણીએ રાજકુમારીને વરદાન આપ્યું કે, “હે શુદ્ધશીલે, તું અખંડ સૌભાગ્યને પ્રાપ્ત થા.” એમ કહી તેણુએ પણ તેને દિવ્ય પિશાક આપ્યો. પછી બીજાના દુઃખથી હૃદયમાં દુખી થનારા ઈદ્ર સંતતિના વિરહના અદ્ભુત દુઃખને નહીં જાણનારા તમારા માતા પિતાને તમારા વિચગનું દુઃખ ન થાઓ.” એવું કહી દેતાઓની મારફત અમને સત્વર આ મનુષ્ય લેકમાં મોકલી દિીધા.” રાજ સભામાં હેલે આ વૃત્તાંત લોકેમાં પરંપથી પ્રસરી ગયો અને તે પિલા સર્વ વિરોધી રજાઓના સાંભળવામાં આવ્યું. તે સાંકળી તેઓ પિતાને નિસત્વ પણાને લઈને સારા ફલની અપ્રાપ્તિથી વંચિત થયેલા માનવા લાગ્યા, અને તેથી ખેદ, પામી પિતાના દુર્ભાગ્યને નંદવા લાગ્યા
આ પ્રમાણે પિતાની પુત્રીના લગ્નેત્સવમાં આવેલ વિન નાશ પામવાથી હદમાં ખુશી થયેલા વીરસેન રાજાએ શુભ દિવસે લગ્નને મહોત્સવ આરંભે અને તેમાં રૂપ સિભાગ્ય અને લાવયથી મૂર્તિમાન કામદેરા જેવા રાજકુમાર રત્નપાળની સાથે પિતાની કન્યા શૃંગાર સુંદરીને વિવાહ કર્યો હશે.
અપૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૫૪
www.kobatirth.org
આત્માનનું પ્રકાશ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
4 અપ્રશસ્ત અને પ્રશસ્ત ચાર દશાઓ. ’ ( સદાાંતા.)
નિદ્રાવસ્થા જગત સહુને ઢાંકતી અંધ સાડી, વાવસ્થા ગ્રંથિલ કરતી દુવિકલામ તાડી; હું તે મારૂ વિકēકૃતિ આ જાગૃતિમાં વિનાસે, વંદુ ઉજા--ગર્ સ્વરૂપને જ્ઞાનનેત્રી સકાશે.
:
જય.’
વિવિધ વવન. बलवान्, के उद्यम बळवान्.
कर्म
कत्य वि जीवो बलीयो, कत्य वि कम्पाइ हुँति बलियाई । जीवरस य कम्मस्स य, पुव्वनि बच्चाई वेराई ॥ १ ॥
કાઈ ઠેકાણે, કાઇ કાળે જીવ ખલવાન થઇ કર્મ શત્રુઓના પરાજય કરે છે, ત્યારે, કાષ્ટ સ્થાને, ક્રાઇ સમયૅ કમે? પ્રબળ થઇ અનંત શકિત ધારક આત્માને પણ દબાવી દેછે. એમ જીવ અને કર્માંના અનાદિ કાળથીજ વૈર ભાવ બંધાયલા છે માટે જ્યારે જેનુ જોર અધિક થાય છે, ત્યારે તે બીજા દુલને દાખ
વાના પ્રયત્ન કરે છે.
कम्मवसा खलु जीवा, जीव वसाई कर्हि चिकम्माई । कत्थई घाण बलवं, धारपिओ कत्थई बलवं ॥ २ ॥
પ્રાયઃ કરીને જીવા ક ને વશ જ વધારે છે, પણ કાઇક વખતે, કાઇક સ્થાને કર્યું પણ જીવને ભગવતી થઇ જાય છે. કેમકે એ કુદરતને અનાદિ નિયમ જ છે કે, કોઇ સ્થાને ધારક ખલવાન્ હાય છે, તેા ક્રાઇ ઠેકાણે ધારણીય–ધારણ કરવા લાયક ( વસ્તુ) બલવાન હેાય છે. કાઇ વખતે ગાડુ નાત્રમાં તા,
ઢાઇ વખતે નાવ ગાડામાં.
For Private And Personal Use Only
कम्पं जइवि जित्र्याणं, नवं जमताणं देश इक्खं । तहवि हि सव्वं धम्मस्स उवक्कमो तं पि. ॥ ६ ॥
યદ્યપિ કર્યાં ભવ–ભૂમાં ભ્રમણ કરતા છત્ર મુસાફરને અતિશય દુ:ખ દે છે, અત્યંત હેશન કરે છે, તથાપિ જ્યારે જીવ પરભાવ-રમણુ રૂપ એશુ પણુ' છેડી, સ્વ સ્વભાવ-લીન રૂ! હુસિયારી આદરી, શુદ્ધ ધર્મમાં ઉર્જામવ ંત થાય છે, ત્યારે કર્માં બિચારા કં ગાલ કૂતરાની માધુક નીચી પુછડી કરી પલાયમાન થઇ જાય છે.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિવિધ વચન
૫૫
कहमनहा आणंताऽयंत भवसंचि अणऽयंताणि ।।
कम्माणि निहिणिजणं संपत्ता सासयं मुक्खं ॥ ४॥ જે એમ ન હેય-જીવ કર્મોને નાશ ન કરી શકતા હોય તો અનંતાઅનંત ભવોમાં સંચિતબેગાં કરેલાં અનંત કર્મ પંજો-અનંતી કર્મ વર્ગણાઓનો નાશ કરી, અનંત આત્માઓ અક્ષય, અનંત શાશ્વત સુખનું સ્થાન જે પક્ષ-મંદિર તેને કેમ પ્રાપ્ત થયા ?
चुलणी दढप्पहारी, कुकम्मकारी विश्ह नवक्कमओ ।
सिद्धिं गया च सग्गं, चिनाइतणो अरोहिणिो . ॥५॥ ચલણી જેવા, અને અત્યંત કર કર્મકારી દ્રઢ પ્રહારી સમાન પાપી પ્રાણિઓ પણ આ સંસારમાં પ્રવર પ્રાકમ-ઉદ્યમના પ્રતાપે કર્મ શત્રુઓનો નાશ કરી સિદ્ધિ પદને પામ્યાં છે, તથા ચિલાતિ પુત્ર અને રોહિણિય ચોર જેવા દુષ્કર્મ જીવો પણ ઉદ્યમનાજ યોગથી સ્વર્ગ-સુખનો અનુભવ કરી રહ્યાં છે.
ता चेवाणिनिवर कम्मखयठा जवक्कमो निचं ।
धम्मस्थिएहिं किन्जा एवं हि उवक्कमो बनवं ॥५॥ માટે અનિષ્ટ અને મહા કરે એવાં કર્મ રૂપ શત્રુઓને સંહાર કરવા માટે ધમાંથી પુરૂષ બલવાન એવાં ઉપક્રમ-ઉદ્યમને જ નિરંતર કર્યા કરે છે.
जोगवसणधणज्जण परआवजणवि पक्व दलण मुहं ।
विज्जारज्जादाणप्पमुहं पिहु उज्जमा चेव ॥७॥ નાના પ્રકારના વક્રરસવાળાં નિરંતર ભૂજન કરવાં, અનેક જાતિના બહુ મૂલ્ય, અલ્પભારવાળા ઉંચા વસ્ત્રો પહેરવાં. પર પક્ષને આર્જવ કર, શત્રુ પક્ષને સંહાર કરે. વ્યાકરણ, કાવ્ય, કાષ, અલંકાર, છ—શાસ્ત્ર, ધર્મશાસ્ત્ર આદિ વિવિધ વિષયમાં પારગામી પણું, રાજ્યમાન્ય અને જનમાન્ય અધિકારોનું આધિપત્ય પામવું ઇત્યાદિ સર્વ કાર્યો ઉદ્યમ કરવાથી જ થાય છે.
उद्यमः खलु कर्तव्यो मार्जारस्य निदर्शनात ।
जन्म प्रभृति गौनास्ति पुग्धं पिबति नित्यशः ॥ ७॥ મનુષ્યોએ નિશ્ચય કરીને ઉદ્યમ કયાં કરવું અને તેમણે બિલાડીના આચરણથી એ પાઠ શિખી તે જોઈએ. જુઓ બિલાડીને ત્યાં કાંઈ ગાય બાંધેલી નથી. પણ તે રોજ હમારી મનુષ્યની માફકજ દુધ પી ને મેજમાં ફરતી ફરે છે, એ પ્રતાપ ઉદ્યમ દેવો જ છે.
सर्व कर्मसु सदैव देहिना, मुद्यमः परमबान्धवो मतः ।
यं विना हृदयवाञ्चितान्यहो, नाप्नुवन्ति नियतं यदि स्थिरा ॥५॥ સર્વ કર્મમાં સઘળાં કાર્યોમાં દેહધારી આત્માઓનો ઉદ્યમ જ પરમ બાંધવ-ઉતકૃષ્ટ મિત્ર છે. ઉદ્યમ વિના મનવાંછિત ફળ-ઈચ્છિત કાર્યની સિદ્ધિ-કાઈ. પણ કાળે, કઈ પણ પ્રાણીએ પ્રાપ્ત કરી નથી. ઉદ્યમવડે જ દરેક કાર્યની સિદ્ધ થાય છે, નહિ કે મનોરથોથી ઉમેર હિતિयति कार्याणि न मनोरथैः।
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૬
આત્માનન્દ્ર પ્રકાશ.
जत्थ विविहे वि विहिए, नवको नेव सिज्झए कजं । कम्मं तत्थ समत्य, तिव्वं तमवस्स नुत्तव्वं ॥ १० ॥
જ્યાં અનેક પ્રકારનાં ઉદ્યમ કયો છતાં પણ કાર્યની સિદ્ધિ ન થાય, તે, ત્યાં તીવ્રકર્મો જ સમર્થ–બલવાનું છે એમ સમજવું, અને તે અવશ્ય જોગવવાં લાયક છે, ભોગવ્યાં વિના છુટકે જ નથી, એમ જાણી સમભાવે તે અશુભ કર્મોનું વિપાક-ફળ ભોગવી લેવું, એજ સામ્યકત્વ-ધારી ધીર અને વિવેકી પુરુષોનું પરમ કર્તવ્ય છે. જ્ઞાની અને અજ્ઞાની આત્માઓમાં એ જ ફરક છે, કર્મફળ તે બન્નેને સરખું જ મળે છે, પણ જ્ઞાની આત્માઓ સમભાવ, ઉધ્યમાં આવે તેમ, તકર્મજન્ય દુઃખને વેદી લે છે, અને અજ્ઞાન આત્માઓ અધીર થઈ અનેક પ્રકારનાં હાયતાબા કરી, અંતે કર્મરાજના કારાગારનું દારૂણ દુઃખ ભોગવે છે, અને તે મ કરી તેઓ બીજાં નવાં દુઃકર્મોને સંચય કરી લે છે.
वीरजिणो नीअकुले, मसी इत्थी परिक्खिनिव मरणं । तह नंदिसेण-अद्दय-कुमार पमणं च कम्मवसा. ॥ ११ ॥
મહાવીર પ્રભુનું નીચ કુળમાં-દેવાનંદા બ્રાહ્મણીના ઉદરમાં અવતરવું, શ્રી મલ્લિનાથ તીર્થકરનું આપણે ઉત્પન્ન થવું, પરિક્ષિત રાજાનું મરવું નંદિ આદ્રકુમાર જેવા મહામુનિઓનું સંયમથી ૫તોગભ્રષ્ટ થવું, એ બધે કર્મરાજનો પ્રાબલ્ય છે. જ્યારે એવા આદર્શ પુરૂષનાં પણ કર્મરાજાએ એ હાલ કર્યા છે, તો બીજા પામર પ્રાણીઓને તે હિસાબ શું છે. નમતુર્થ વારિન ! ! !
એવા જ મતલબને એક બીજો પણ સુભાષિત છે. યથા–
हग्नाशो ब्रह्मदत्ते जरतनृपजयः सर्वनाशश्च कृष्णे, नीचेोत्रावतारश्चरमजिनपतेर्मबिनाये ऽबत्नात्वम् । निर्वाणं नारदेऽपि प्रशमपरिणतिः स्याचिन्नाती मुऽपि
इत्थं कर्मात्मवीर्य स्फुटमिह जयतः स्पर्षया तुल्यरुपे ॥ બ્રહ્મદત્ત ચક્રવતીના નેત્રને નાશ થયે, ભરત ચક્રવતીને પરાજય થયો. કૃષ્ણ વાસુદેવને પોતાના દેખતાં દેખતાં દ્વારકા નગરીનું દહન, યાદવ કુળનું ભસ્મીભૂત થવું. ચરમ તીર્થકર મહાવીર પ્રભુનું હીનકુળમાં જન્મવું, મલ્લિનાથ પ્રભુનું સ્ત્રીપણે અવતરવું, એ બધા કર્મ પ્રાબલ્યના દ્રષ્ટાંત છે, તથા નારદ જેવા કલહ પ્રિય પ્રાણીનું પણ મુક્તિગમન, ચિલાતિપુત્ર સમાન પાપીને પણ પરમપ્રશાંતપણું પ્રાપ્ત થવું, એ બધા ઉપક્રમ-ઉદ્યમ પ્રાબલ્ય-સુચક ઉદાહરણ છે. એથી જ એમ કહેવામાં આવે છે કે – ___ कत्थ वि कम्मं कत्थ वि उवक्कमो होइ श्ह बनियो ।
કોઈ ઠેકાણે કર્મ અને કોઈ સ્થાને ઉપક્રમ-ઉદ્યમ-વીર્ય બલવાન છે,–આ પ્રકારે કર્મ અને વીર્ય–ઉદ્યમ, એ બન્ને એક બીજાની સ્પર્ધા કરતા થકા તુલ્યરૂપે આ જગતમાં જયવંતા વર્તે છે.
(आचार प्रदीप-श्री रत्नशेखरसूरिः)
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"
અંતરાત્માના ઉદ્ગાર.
અંતરાત્માના ઉદ્ગાર ( વિષમ હરિગીત )
અનુભવ તણા પરિપાક સંગે સાધ્યદ્રષ્ટિ બની રહે, પરમા` પંથે અડગ રહેતાં આત્મશુદ્ધિ સવહે; અનિવૃત્તિ કરશે. અંતરાત્મા તુ ગજા રવ કરે, સુખ દુઃખના આસ્વાદ સંગે વિષમ દ્રષ્ટિ પહિર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
क्षमापना अथवा खामणां. લેખક—મુનિરાજશ્રી કપૂરવજયજી મહારાજ.
“ સ્વાભેમિ સજ્જ નીવે, સથે નીવા વમંતુ મે; मित्ती मे सन्न नूएस, वेरं मझ न केाइ.
??
•
For Private And Personal Use Only
જય
૫૭
હું સહુ જીવેને ખમાવું છું, સહુ કોઇ મુજને ખમેા, સ પ્રત્યે મ્હારે મૈત્રી ભાવ છે. કાઇ સાથે મ્હારે વૈર-વિરાધ નથી.’
મ્હારા આત્માને કમઁના ભારથી હળવા કરવાની બુદ્ધિથી સહુ પૂજ્ય ૧આગ્રા, ઉપાધ્યાય, પ્રવતક પ્રમુખ વડીલ પુરૂષાને તેમજ સુશિષ્ય સાધર્મિક ‘કુળગણુાદ્ધિ’ ગુણીજનાને ખમાવવાને હું ઉજમાળ થાઉં છું. સદ્ગુણ નિધાના! જેમને અજ્ઞાન-અવિવેક વશ થઇ મ્હેં કષાયિત કર્યાં છે-કર્યાં હોય તેમને સહુને હું ત્રિવિધે ત્રિવિધ ખમાવું છું. આપ સહુ મ્હારી સઘળી કસુરેશની માફી આપશે. ફી એવી કસુરે મ્હારાથી બનવા ન પામે એવી ઇચ્છા પુર્વક આપ સહુની પાસે હું માફી માગી લહું છું. પિનત્ર જૈન શાસનના આધારરૂપ ઉત્તમ સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા ! આપ સહુ જૈન શાસનના મુગટ ર્માણુરૂપ છે. આપને આપના પવિત્ર ગુણાને લીધે શ્રી તીર્થંકર મહારાજ પણ પ્રશ’સે છે. તેવા આપના ઉત્તમ ગુણેાની અનુમૈાદના કરવાથી અને ખની શકે તેટલુ તેનુ' અનુકરણ કરવાથી જરૂર સ્વશ્રેય થઇ શકે એમ છે છતાં માહવશ મ્હે. આપની જે અવગણના કરી હાય તે બદલ આપ સહુને હુ ત્રિવિધ ત્રિવિધ ક્રી એવી અવગણના નહિ કરવાની બુદ્ધિ પુક ખમાવું છું તે આપ સહુ ઉદાર દીલથી ખમશે, સઘળી જીવ રાશિમાં આત્મત્વ સમાન છતાં સ્વાર્થવશ ભૂલી જઈ જે જે જીવેાની વિરાધના કરી હેાય તે તે સહુને હું ત્રિવિધ ત્રિવિધ ખમાવું છું. સહુ કોઇ મારી થયેલી સુરાની માત્રી આપે. હું પણ એજ રીતે સહુ કોઈને માફી માપવા ઉમાજ થયા
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માન પ્રક્ષણ
૧ “ આયરિય વિઝાએ એ પવિત્ર સુત્ર વચનના બહુમાન પૂર્વક હું ખાણું છું.
૨ સંવત્સરી ખામણના સંખ્યાબંધ પત્રને ઉત્તર બીજી રીતે જ્યારે હું વાળી શકતું નથી ત્યારે સ્વસ્થાને રહે છતે સહુ પૂજય સદ્ગુણી સાધુ મહાશયને તેમજ શ્રાવક સડ્યુહસ્થાને આ નાનકડા પણ ઉપયોગી લેખવડે જ અંતઃકરણથી નમ્ર ભાવે ખામણાં કરી લેવા મેં દુરસ્ત ધાર્યું છે. સહુ કોઈ આ હાર કરેલાં ખામણાં સ્વીકારી અને વિશેષ આભારી કરશે.
ઇતિમ
વિવિધ સુપદેશ.
(સંગ્રાહક ડી. જી. શાહ. માણેકપુરવાળા) ૧ ધર્મથી રહિત કાર્ય કરવાથી કદાચ પુષ્કળ વસ્તુને લાભ પ્રાપ્ત થતો હોય તે પણ મનુષ્ય તે પ્રમાણે કરવું ઉચિત નથી. કારણ કે ધર્મને ત્યાગ કરીને કાર્ય સાધવું તે પરિણામે હિતકારી થઈ શકે નહિ.
૨ સંતોષ રૂપી અમૃતથી તપ્ત થએલા અને શાન ચિત્તવાળા પુરૂષને જે સુખ મળે છે, તે લોભારૂપ પાસમાં સપડાઈને દોડાદોડ કરનારા મનુષ્યને મળી શક્યું નથી.
૩ જેઓ નિન્દા કરનાર અને સ્તુતિ કરનારને સમાનજ ગણે છે, તેવા.શાન્તિવાળા અને મનને તેના પરાજ શુ ભગતિને પ્રાપ્ત થાય છે.
૪ સુખનું મુળ સતિષ અને દુઃખનું મુળ અસતિષ છે. માટે સુખની આકાંક્ષાવાળા મનુષ્યોએ : તેષત્તિ ધારણ કરવી. - ૫ સર્વ કાર્યો ત્યાગ કરીને ધર્મ સાધન કરવું. મહાન દુઃખના પ્રસંગમાં આવ્યા છતાં પણ જે ધર્મને ત્યાગ કરતા નથી તે જ ધર્મ જાણનાર અને આદરનારાઓમાં શ્રેષ્ઠ છે.
૬ જે ઉત્તમ પુરૂષ છે તે સર્વ કાઈનું ભલું કરવાનીજ આકાંક્ષા રાખે છે.
૭ શાન્તિ રાખવી એ શ્રેષ્ઠ ધર્મ છે, ક્ષમા એજ શ્રેષ્ઠ બળ છે આત્મજ્ઞાન એજ શ્રેષ્ઠ જ્ઞાન છે. અને સત્ય એજ શ્રેષ્ઠ વ્રત છે. '
૮ સદૂગુણ અને પ્રમાણિકપણાના માર્ગથી કદીપણ આડા જવું નહિ, એજ સુખી થવાનો ઉત્તમ ઉપાય છે.
૯ જે નાના કામમાં વિશ્વાસુ છે, તે મેટામાં પણ તે થશે, અને જે નાના કામમાં અવિશ્વાસુ છે, તે મેટા કામમાં પણ અવિશ્વાસુજ નિવડશે.
(અપૂર્ણ. )
અમારો સત્કાર.” ભાઈબંધ બજૈન હિતેચ્છ” માસિકના ચાલતી સાલના જુન માસના અંકમાં નીચે મુજબને સ્વીકાર અને અવલોકન કરાયેલ છે
આત્માનંદ પ્રકાશ”–ભાવનગર શ્રી જેને આત્માનદ સભા' તરફથી ૧૦ વર્ષથી નીકળતા આ માસિક પત્રના છેલ્લા વૈશાખના અંકમાં “અધ્યાત્મરસિક શ્રીમા
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારે અત્યાર ને ગ્રંથાવલોકન
ન દેવચંદ્રજી કૃત શ્રી સીમંધર સ્વામીને વિનંતિ” એ મથાળાનું કાવ્ય અને તે પર સંક્ષિપ્ત વિવેચન આપ્યું છે, તે વાંચવા જોગ છે, જે કે એ અધ્યાત્મી મહાત્માના સાદા જેવા દેખાતા શબ્દોની અંદર છુપાયેલું ગૂઢ રહસ્ય પ્રકાશવાની કશીશ કરાઈ નથી. પ્રાચીન ભાવનાને લેખ પણ ઠીક લખાય છે. “સાત ક્ષેત્ર'ના લેખમાં હાલનાં જૈન મંદીરની અવ્યવસ્થા વગેરે સંબંધમાં કેટલીક હિતકર સલાહ આપી છે. “પવિત્ર છેવન અને તેની પ્રતિજ્ઞાઓમાં સામાન્ય ઉપદેશ સારે છે પણ એ સાત પ્રતિજ્ઞાઓ જે. અનુક્રમે ગ્રહણ કરવાની કહી છે, તે અનુક્રમ એક આંતર પ્રકાશવાળે વિચારક જૂદી જ રીતે આપ. “વર્તમાન સમાચાર” પુરતા પ્રમાણમાં નથી આવતા એ ઠીક થતું નથી. એકંદરે માસિક સારું છે, અને કેટલીકવાર એના વિચારે વિવેકી સુધારાની તરફેણના હાઈજેન સંઘને ફાયદાકારક છે.
ગ્રંથાવલોન. મનુષ્યને યોગ્ય કુદરતી ખોરાક-એ બુક શ્રી જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક ફંડના ઓનરરી મેનેજર તરફથી અને અભિપ્રાયાર્થે ભેટ મળેલી છે. જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક મંડળનું ખાતું હાલ મુંબઈમાં છે. અને તેના તરફથી જીવદયા માટે અનેક પ્રયાસો થાય છે. હિંદુસ્તાનમાં દરવર્ષે લાખે ની થતી હાની ઓછી કરવા-અટકાવવા માંસાહારથી થતી હાની લોકેને સાબીત કરી નિર્દોષ પ્રાણીની થતી હિંસા અટકવવા, અને તે વિષયને લગતાં પુસ્તકે ચોપાનીયા, હેન્ડબીલો વગેરે છપાવી વિના મૂલ્ય જનસમાજમાં વહેંચવા અનેક પ્રયાસ થાય છે. તે વિષયની ઉક્ત બુક વિના મૂલ્ય મોટી સંખ્યામાં વહેંચવામાં આવેલ છે.
આ ફંડના ઓનરરી મેનેજર ઝવેરી લલ્લુભાઈ ગુલાબચંદ મુંબઈને આ કાર્યમાં મહદ્દ પ્રયાસ છે જે રસ્તુતિપાત્ર છે અને તેઓને ધન્યવાદ ઘટે છે. આ ખાતાને જૈન તેમજ જૈનેતર દરેક બંધુઓએ અને વસ્ય સહાય આપવાની જરૂર છે,
જૈન વેતાંબર કેન્ફરન્સ હેરલ્ડનો પર્યુષણ અંક–અમેને અભિપ્રાયાર્થે ભેટ મળે છે. આપણે શ્રીમતી કોન્ફરન્સ તરફથી પ્રસિદ્ધ થતું આ વાજીંત્ર દશ વર્ષથી પ્રસિદ્ધ થાય છે જેમાં બે વર્ષથી એટલે કે તેના તંત્રી મી, મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ બી. એલ. એલ. બી. નીમાયા ત્યારથી આ આ માસિકે નવીન સ્વરૂપ ધારણ કરેલું છે, અને ત્યારથી તેમાં સુધારો વધારો થતો આવ્યો છે. ઉક્ત તંત્રીના પ્રયાસથી આ વર્ષમાં પણ આ પર્યુષણ અંક જુદા જુદા લેખના લેખેથી ભરપુર પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. આ પ્રકારની આ નવીન શૈલી આવકારદાયક છે. જેમાં કેટલાક લેખો તે બહુજ ઉત્તમ રીતે લખાયેલા છે જે ખરેખર વાંચવા લાયક છે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Acharya s જલદી મગાવે. જલતી મંગાવે. તૈયાર છે. આત્મોન્નતિ.” યાને. સર્વજ્ઞ પ્રણેત સ્યાદ્વાર દર્શન સ્વરૂપ જિનવચનામૃત મહોદધિમાંથી ધુરંધર ગીતારથ પૂર્વાચાર્ય કૃત વચન તરંગ બિંદુરૂપ અમૃતમય કૃતિના આધારે તૈયાર કરેલ. તત્વજ્ઞાનના અનેક વિષયે જેવા કે જગતકર્તા ઈશ્વર નથી, ઈશ્વરાવતાર વિષે જૈન ધર્મની માન્યતા, જગતનું અનાદિત્ય, દ્રવ્ય તથા પરમાણુનું સ્વરૂપ, કર્મ અને આત્માનું સ્વરૂપ અને તેને સંબંધ, ત્રણ પ્રકારના આત્માનું સ્વરૂપ, શુદ્ધ દેવગુરૂ અને ધર્મનું સ્વરૂપ, મનુષ્ય જીવનની ત્તિમતા શાથી છે? જગત શું છે અને તેની વિચિત્રતાનું કારણ, યિામાર્ગનું સ્વરૂપ પુણ્ય પાપની ચતુર્ભગી, આત્મોન્નતિના સુબેધક માર્ગો,રસાયણ વિદ્યા ઉપરથી જૈનધર્મ ના નિયમ અને સિદ્ધાંતની સાબીતી અને મળતાપણું, પદાર્થોનું અનાદિપણું વગેરે 114 વિવિધ વિષયેથી ભરપુર છે. એક વખત વાંચો શરૂ કર્યો તે પૂર્ણ કર્યા શિવાય રહેવાતું જ નથી. આ ગ્રંથની, શ્રી ગીરનારની યાત્રાના પ્રસંગમાં એક મહાન આચાર્ય અને સત્ય ધર્મના જીજ્ઞાસુ શોધકચંદ અને સત્યચંદ્રના પાત્ર કલપી પ્રશ્નોત્તર રૂપે બહુજ સુંદર અને સરલ ભાષામાં જમા કરી છે. સાથે સાથે કેટલેક સ્થળે ગીરનારજીનું પણ અદ્દભુત અને આનંદ જનક વર્ણન અને મીશ્વર ભગવાનની સ્તુતિ દાખલ કરવામાં આવેલ છે, જે બહુજ આનંદ ઉત્પન્ન કરે તેવું છે. આ લેખને મનન પૂર્વક વાંચવાથી આહંત શાસનના તત્વે સહેલાઈથી સમજી શકાય તેમ છે. તેમજ સત્ય ધર્મનું સ્વરૂપે પ્રગટ થાય છે અને હૃદય નિશંક બની આત્મ સ્વરૂપનું જ્ઞાતા બને છે. સાંપ્રતકાળે પ્રવૃત્તિનું ચક્ર વેગવાળું છે અને જીવનકાળ અ૫ છે, તેવા સમયમાં જૈનાબામરૂપ મહેદધિનું મથન કરવું અશકય છે, તેથી સાર રૂપે આ ઊત્તમ પદ્ધતિથી લખાયેલા અવિા લેખ જૈન તેમજ જૈનેતર જીજ્ઞાસુ વર્ગને વિશેષ ઊપયેગી થઈ પડયા સિવાય રહેશે નહીં. ઉક્ત ગ્રંથ ડેમી આઠ પેજ 40 કારમનો ઊંચા કાગળ ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી પાકા બાઈડીંગથી અલકૃત કરવામાં આવે છે. સર્વ મનુષ્ય લાભ લઈ શકે તેવા ઉદ્દેશથી માત્ર નામની મુદલ કરતાં પણ રાખી કિંમન 0-10-0 દશ આના (પટેજ જુ૬) રાખવામાં આવેલ છે. For Private And Personal Use Only