Atmanand Prakash Pustak 006 Ank 02

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સદૂધિરસરાજ, હિય તે ધર્મ, અથવા (૪) પ્રાણીમાત્રનું જેથી હિત થાય છે એવું સદાચરણ તે ધર્મ. અથવા (૫) જતુને દુર્ગતિમાં જતાં ધરી રાખે. ધારણ કરે-રક્ષણ કરે તે ધર્મ. આ છેલ્લી “ધર્મ” શબ્દની વ્યાખ્યા છે,
એવા વિશિષ્ટ ગુણયુક્ત “ધર્મ” માં કદિ પણ ઉત્તમ પુરૂએ પ્રમાદ ન કર, ન્યાયયુક્ત ઉપાવડે સમૃદ્ધિ મેળવવામાં પણ પ્રમાદ ન કરે; અને વિદ્યાભ્યાસમાં પણ પ્રમાદ ન કર."
વિદ્યા ભણવી (કે જ્ઞાન સંપાદન કરવું )તે અર્થ સહિત શીખવી. કેવળ મુખ પાઠ કરતાં શીખવું નહિ. કારણ કે અર્થ જાણ્યા વિના ભણ્યા ગણ્યાને લેશ માત્ર લાભ થતો નથી. અર્થ નહિં જાણનારને શાસ્ત્રમાં વૃથા ભાર ઉપાડનાર એક થાંભલા જે કહો છે.
વળી ભણવું તે વ્યાકરણ વિના વૃથા છે. એવું ભણવું લાગેલી હડીવડે નદીને તરવા જેવું, તથા પથ્ય પાળ્યા વિના આ પથ લેવા જેવું છે.
વિદ્યા મેળવવી તે કેવળ નિર્વાહ માટેજ નહિ પણ સર્વ પ્રકારનું જ્ઞાન તથા કુશળતા પ્રાપ્ત કરવા માટે છે. માટે નિર્વાહ પુરતી વૈદ્ય-વિદ્યા, વ્યવહાર શાસ્ત્ર, કૃષિશાસ્ત્ર, વ્યાપારશાસ્ત્ર, શિલ્પ શાસ્ત્ર, અને અનેક જાતની કળાએ, સામાન્ય નીતિ વગેરેનું જ્ઞાન સંપાદન કરી અવકાશને સમયે ઈતિહાસ, ચરિત્ર લેખન, ગાયનવિધા, તર્ક વિદ્યા ઇત્યાદિ શિખવા-સમજવા.
- આમ વિચારતાં શાસ્ત્ર અનન્ત છે, ને વિદ્યા ઘણું છે, આયુષ્ય છેવું છે ને તેમાં વિનો અનેક છે. માટે જેમ હંસપક્ષી દુધ મિશ્રિત જળમાંથી દુધને ગ્રહણ કરે છે તેમ એ સર્વમાંથી સાર ગ્રહણ કરે. ઉપર વિદ્યાઓ ગણાવી તેમનામાંથી એક સામાન્ય નીતિશાસ્ત્રનાં કેટલાંક વા –સૂત્ર, દેહન રૂપે નીચે પ્રમાણે કહ્યાં છે --
જદાનને શેર જરા સવંયા નિરનાર મહા પુરૂપિનું અનુસરણ કરવું. કદાચિત્ એ પૂરેપૂરું ન થઈ શકે તેવું હોય