________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૮
આત્માનંદ પ્રકાશ.
આવશ્યક્તા નથી. ધર્મના વિષયમાં ન ઉતરતાં. પ્રસ્તુત ચર્ચા - બંધે એટલું જ લક્ષમાં રાખવાનું છે કે નાતિના શાસન માટે એવા નિયમભંગેની એવા ચમત્કારોની આવશ્યકતા નથી. હમેશના નિયમે નીતિનિયમનું શાસન જાળવવાને બસ છે તે આગળ જતાં જોઈશું. વળી તેની સાથે એ પણ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે હમેશના નિયમોની પ્રવૃત્તિ થતી રહેશે એમ ધારીને જ મનુષ્પો નીતિને માર્ગે ગતિ કરે છે, સત્ય મેલવાથી એકાએક હાથમાંના કણનો ધનભંડાર થઈ જશે એમ મનુષ્ય આશા રાખતા નથી. અસત્ય બોલવાની કે બીજું દુરાચરણ કરવાની ના પાડનાર રાય અને નીતિ ખાતર પ્રાણ એવા તૈયાર થાય છે ત્યારે એમ આશા રાખતું નથી કે આ માટે તેનો વધ કરનારની તરવાર એકાએક પિચી થઈ જશે અથવા તેનો હાથ એકાએક જડ થઈ જશે અને આખરે પ્રાણ એવો નહિં પડે. આવી આશા રાખી નીતિ પળાતી હોય તે નીતિની કિંમત જ ન હોય, નીતિમાં કાંઈ ઉચ્ચતા કે ઉદારતાજ નહોય. નીતિ તે માત્ર ફાયદો મેળવવાની યુક્તિ બની જાય અથવા હુમલો કરનારને ડરાવવાને હેંગ થઈ પડે. આ રીતે, સીતા સરખાં પુણ્યશાળી પવિત્ર મનુ બે અગ્નિમાંથી વગર દાઝે પાર થઈ શકે એ શકયતા નીતિનિયમની સત્યતા માટે આવશ્યક નથી. જુના કાળમાં ન્યાય કરવામાં “ દિવ્ય ” ( trial by ordeal )થી પારખું જોવામાં આવતું, તપાવેલું લેખંડ હાથમાં લઈ દાઝે નહિ તેની વાત સાચી ઠરાવવી એવું ધારણ બાંધવામાં આવતું, એ પણ નીતિ નિયની પ્રવૃત્તિ સંબંધમાં ભૂલભરેલો વિચાર હતો. જડ પદાર્થોના નિયમ પિતાની ઘટના પ્રમાણે ચાલે છે, જડ પદાર્થો કે તેમના ધર્મ નીતિ અનીતિને ભેદ જોઈ શકતા નથી, તે ભેદ જે જડ પદા
ના નિયમે પિતાને એકાએક બદલી શકતા નથી અને રષ્ટિને નિયંતા તે બદલવા વચ્ચે પડતું નથી. દુનિયા જેવી છે તેવી દુનિયામાં રહી નીતિ પાળવામાં માણસની પરીક્ષા છે, માણસની
For Private And Personal Use Only
