________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
આત્માનંદ પ્રકાશ,
એટલે કે જીનેશ્વર ભગવંતની પૂજા-અર્ચામાં કેસરજ કયાં વાપરવાનું કહ્યું છે કે વળી પરદેશીની ને સ્વદેશીની ચરચાજ ચલાવવી પડે ? પૂજાની જ્યાં જયાં વાત છે ત્યાં ત્યાં શાસ્ત્રકારોએ ચંદન પૂજાજ બતાવી-ગણાવી છે. “ હવે બીજી ચંદન તણી પૂજા કરે મહાર”, ઇત્યાદિ. અમારા સમજવા પ્રમાણે કે સ્થળે કેસરપુજા કહી નથી. તે પછી દેશી કે પરદેશી બેઉ જાતની વાત જવા દઈ, શુદ્ધ ચંદનથી જ પૂજા શા માટે ન કરવી કે જેથી શુદ્ધ શુદ્ધ કેસરની પરીક્ષા કરવા કરાવા ન જવું પડે !
અમને તે એમ લાગે છે કે, ચદન સસ્તુ ને કેસર મેવું એટલે અધિક મૂલ્યવાનું એ અધિક એવી ગણત્રીથી પ્રથમ શ્રીમતી લોકોએ ચંદનને બદલે કેસરથી પૂજા કરવી શરૂ કરી હશે. ત્યારપછી બીજાઓની પણ એવી માન્યતા થઈ હશે–ને ધીમે ધીમે એવી રૂડી પડી ગઈ હશે કે કેસરથી પૂજા કરવી. પણ મૂલ્યમાં ચઢી આતું એવું આ કેસર પણ ગુણમાં ચંદન કરતાં કંઈ પણ રીતે ચઢે તેમ નથી; ઉલટું ઉતરે તેમ છે. જિનેશ્વર ભગવંતની પૂજય પ્રતિમાનું ચંદનથી પૂજન કરવાનું જે શાસ્ત્રમાં કથન છે તે સકારણ જણાય છે. ચંદનમાં શીતળતાને જે ઉત્કૃષ્ટ ગુણ છે એનેજ લઈને એ પ્રમાણે કહેલું છે. આપણું મનુષ્ય આદિના શરીર પર પણ જે વિલેપન આદિ કરવામાં આવે છે તે દેહની શીતળતાને અર્થેજ છે, તે જિનેશ્વર ભગવંત ની પ્રતિમાને તે વિલેપન–અર્ચન-પૂજન વિશેષતઃ ચંદન જેવી શીતળ વસ્તુથી કરવું સમજણ ભરેલું છે નહિ કે કેસર જેવી ઉગ્ર કે ગરમ વસ્તુથી. વળી બરાસનું વિલેપન કરવામાં આવે છે તે પણ શીતળતાને અર્થેજ હેઈને અમારી માન્યતાને પુષ્ટિ આપનારૂ છે. - વધારામાં કહેવાનું કે, આ કાર્યમાં અગાઉ કેસર એકલુંજ વપરાતું હશે કે એની સાથે ઓછા વત્તા પ્રમાણમાં ચંદનનું મિશ્રણ કરતા હશે એ વાત તે હેય તે ખરી. પરંતુ હમણાંતે દેરાસરમાં ખરચની બાબતમાં તગી હશે એથી કે ગમે તેથી, પૂજા-અર્ચના કેસ રના વાડકામાં કેસર નામનું જ નજરે પડે છે. કેસરની સાથે ચદ
For Private And Personal Use Only
