________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માન પ્રકાસ,
ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની.
(અનુ સંધાન ગતાંક પાને ૪૫ થી) વળી સાંખ્ય દર્શનના પડિતે કહ્યું કે અમારા દર્શનમાં પુરૂષ તત્વ આત્માને કહે છે. આત્મા વિષય સુખાદિના કારણ પુણ્ય પાપ કરતું નથી તેથી આત્મા અકર્તા ” છે, કારણ કે અત્મા તૃણ માત્ર પણ તોડવાને સમર્થ નથી. કર્તા જે છે તે માત્ર પ્રકૃતિ જ છે, કારણ કે પ્રકૃતિમાં જ પ્રવૃત્તિ સ્વભાવ છે, તેમજ આત્મા “વિગુણ" છે અર્થાત્ સત્વ, રજ અને તમઃ ગુણથી રહિ છે. એ ત્રણ પ્રકૃતિના ધર્મ છે. વળી આત્મા “ અભક્તા ” સાક્ષાત્ ભતા પણ નથી, પરંતુ પ્રકૃતિના વિકારભૂત ઉભયમુખ દપણાકાર જે બુદ્ધિ છે, તેમાં સંક્રમણ થયા થકા નિભળ આત્મ સ્વરૂપ વિષે સુખ દુઃખના પ્રતિબિંબ ઉદય માત્રથી આત્મા જોકતા કહેવાય છે. જેમ જાસુ દનુ પુષ્પ સ્ફટિકમણિની સમીપમાં રેહેવાના કારણથી સ્ફટિકમણિ રકત દેખાય છે, તેમ પ્રકૃતિના નિકટ સંબંધથી આભા પણ સુખ દુખોને ભેંકતા કહેવાય છે. તેથી આત્મા “ અદ્ધર્ત વિગુણઅભકતા અને એકાંત નિત્ય છે” પ્રકૃતિ પુરૂષથી અન્ય છે એવું જ્યારે જ્ઞાન થાય છે ત્યારે આ મા મુકત થાય છે.
રાણ—પંડિતજી, જે તમે આત્માને એકાંત નિત્ય ઇત્યાદિ વિશેષણોવાળે માનો છે તે પછી આત્માને સંસાર ક્યાંથી લપટાય? જે કહે કે નિર્મળ આત્માને સંસાર લપટાય છે, તે મોક્ષ થયા પછી પણ આત્માને સંસાર લપટા જોઈએ. જે આત્માને મોક્ષ થયા પછી પણ સંસારને સંબધ થાય તે એ મેક્ષ શુ થયે એવો ક્ષ તો કેવળ વિટ બનાજ જણાય છે.
સ્વરૂપ વિશે
દનું પુરા મતથી આત્મ
For Private And Personal Use Only
