________________
21
પ્રકરણ-૧૫
અષ્ટાવક્ર કહે છે-કેએક સત્વ-બુદ્ધિ-વાળો પુરુષ માત્ર થોડા ઉપદેશ થી જ કૃતાર્થ (ધન્ય) થઇ જાય છે, જયારે, --અસત્ બુદ્ધિ વાળો બીજો જીવનપર્યત જિજ્ઞાસુ હોવા છતાં મોહ ને પામે છે. (૧)
વિષયોમાં થી રસ જતો રહેવો (વૈરાગ્ય)એ જમોક્ષ છે, --વિષયોમાં રસ હોવો-એ જ –બંધન છે, --ટૂંકમાં આ આટલું જ માત્ર “જ્ઞાન-વિજ્ઞાન” છે, તે સમજી તારી ઈચ્છામાં આવે તેમ કર. (૨)
આ તત્વજ્ઞાન અત્યંત બોલવાવાળા,પ્રવૃત્તિ મય,મહાજ્ઞાની પંડિત પુરુષ ને --મૂંગો,પ્રવૃત્તિ વગરનો(જડ), અને જગતને તે બહાર થી આળસુ દેખાય તેવો કરી નાખે છે, --આથી જગતના ભોગાભિલાષી (ભોગો ની ઈચ્છાવાળા) મનુષ્યો વડે તે તત્વજ્ઞાન ત્યજાયેલું છે.
(૩)
તું દેહ નથી કે દેહ તારો નથી,તું ભોક્તા (ભોગવનાર) નથી કર્તા (કર્મો નો કરનાર) નથી, --તું શુદ્ધ ચૈતન્ય-રૂપ (આત્મા-રૂપ) અને સાક્ષી-રૂપ છે, એટલે (અને તને કોઈ ઈચ્છા પણ નથી) --કોઈ પણ જાતની ઈચ્છા રાખ્યા વગર સુખપૂર્વક વિચર. (સુખી થા) (૪).
રાગ અને દ્વેષ (દ્વૈત) એ તો મન ના ધર્મો છે, તારા (આત્માના) નહિ, --અને (એટલે) મન તો તારું કદી છે જ નહિ, પણ તું તો, --નિર્વિકલ્પ વિકલ્પ વગરનો) નિર્વિકાર,અને બોધ (જ્ઞાન) સ્વ-રૂપ છે,માટે સુખપૂર્વક વિચર. (૫)
સર્વ ભૂતોમાં (જીવોમાં) પોતાના આત્મા ને અને પોતાના આત્મા માં સર્વ ભૂતો ને (જીવોને) જાણી ને, --અહંકાર અને મમત્વ (મમતા-આસક્તિ) વગરનો થઇ ને તું સુખી થા. (૬)
સમુદ્રમાં જેમ તરંગો થાય છે, તેમ આ જગત ટૂરે(બને) છે, (જગત એ સમુદ્રના તરંગ જેવું છે) --અને એ જ તું છે, તું જ એ સમુદ્ર અને એ સમુદ્રનું તરંગ પણ છે-બંને જુદા નથી) --માટે,હે,ચૈતન્ય-સ્વ-રૂપ તું સંતાપ વગરનો થા. (૭)
હે પ્રિય (તાત-સૌમ્ય) તું શ્રદ્ધા રાખ, તું શ્રદ્ધા રાખ, અને અહીં (જગતમાં) મોહ ના પામ, (કારણ કે), --તું જ્ઞાન-સ્વ-રૂપ, આત્મા (પરમાત્મા) સ્વ-રૂપ છે અને પ્રકૃતિ થી પર છે. (૮).
ગુણો (સત્વ-રજસ-તમસ) થી લપટાયેલો (ઢંકાયેલો) આ દેહ, --ક્યારેક સ્થિત, તો ક્યારેક આવે અને જાય છે, પણ --આત્મા તો નથી આવતો કે નથી જતો, તો શા માટે તું તેનો શોક કરે છે ? (૯)
ચાહે આ શરીર કલ્પ (સમયનું એક માપ=અબજો વર્ષ) ના અંત સુધી રહે કે આજે જ પડે, પણ --તું કે જે ચૈતન્ય-માત્ર-સ્વ-રૂપ છે, તેની શી વૃદ્ધિ છે કે શી હાનિ છે ? (૧૦)
તારા-રૂપી અનંત મહાસાગર માં જગત-રૂપી તરંગ આપોઆપ (સ્વ-ભાવથી), --ઉદય થાય (બને) કે અસ્ત થાય (નાશ પામે) પણ તેથી, --તારી વૃદ્ધિ પણ થતી નથી કે નાશ પણ થતો નથી. (૧૧)
