________________
મહર્ષિ અરવિંદ મનમાં એક કૌતુકનું વર્તુળ જન્માવી ત્યાં જ તે કદાચ સ્થિર પણ થઈ જાય અને પ્રકાશના પુત્રોના જીવનમાંથી જે પ્રેરણાસ્રોત આપણા જીવનમાં વહેવો જોઈએ તે વહી નહીં આવે.
શ્રી અરવિંદનું જીવનચરિત્ર લખવા માટે તેમના જીવનકાળ દરમિયાન પ્રયત્ન શરૂ થયાનું તેમની જાણમાં આવ્યું કે તરત તેમણે લખ્યું:
“મારા જીવન વિશે કોઈ લખી શકે તેમ નથી કારણ કે તે માણસો જોઈ શકે એવું સપાટી ઉપરનું નથી.'' વળી એક બીજા એવા પ્રસંગે તેમણે લખ્યું:
‘‘મારા પોતાના શિષ્યોને હાથે ઠંડી છપાઈમાં મારું ખૂન થાય એવું હું ઈચ્છતો નથી.'' . તેઓ પોતે જ પોતાના ઉપરોક્ત વિધાનને તેના યોગ્ય પરિપ્રેક્ષ્યમાં સમજાવતાં લખે છેઃ
‘‘સૌથી પહેલું તો એ છે કે કોઈ પણ માણસના આધ્યાત્મિક જીવનમાં એણે બાહ્ય શું કામ કર્યું, અથવા તો પોતાના સમયના લોકોની નજરે એનું બહારનું સ્વરૂપ કેવું હતું એ વસ્તુઓ અગત્યની નથી (લોકો જેને ઐતિહાસિક અથવા તો જીવનચરિત્ર કહે છે એનો તો એ જ અર્થ છે ને?) પરંતુ પોતાના અંતરમાં એ કેવો હતો અને અંતરમાં એણે શું કામ કર્યું છે એ વસ્તુઓ જ એના બાહ્ય જીવનને એનું મૂલ્ય આપી શકે છે. એના બાહ્ય જીવનમાં જે જે કાંઈ હોય છે તે એના અંતરના જીવનમાંથી આવે છે. યોગીનું આંતરજીવન ઘણું વિશાળ અને અનેકદેશીય હોય છે - ખાસ કરીને મહાન યોગીઓમાં - અને એમાં અર્થસભર વસ્તુઓનો સંભાર અટલ વિપુલ હોય છે કે કોઈ ચરિત્રલેખક એને પામવાની કે
