Arddhamagadhi Vyakaran Sar

Author(s): Revashankar G Joshi
Publisher: Revashankar G Joshi

Page 31

[૨૩]
(१) कर्मणि भूत कृदन्त (२) करि भूत कृदन्त (३) कर्मणि वर्तमान कृदन्त (४) कर्तरि वर्तमान कृदन्त (५) कर्मणि विध्यर्थ कृदन्त આ બધાં કૃદન્તોનાં રૂપે નામ પ્રમાણે ચાલે છે,
-મણિ મૂર દત્ત-ધાતુને “ચ” પ્રત્યય લગાડીને શર્મ. સૂ. . બને છે. દા. ત.–સ+=લિય, ગાયત્રય, સ્ત્રીલિંગી રૂપ-સિયા, ગાયા - કેટલાંક મહત્વનાં અનિયમિત કર્મ, ભૂટ કુદને
ગમ (જવું , મા (મરવું).મય; કુળ (સાંભળવું મુ; ર (કરવું) ; સાખ (જાણવું)-નાય; મા (ગાવું ગય; ને (લઈ જવું)-નીચ; (મારવું-ય; ઠા (ઉભું રહેવું)-ટિસપાવ (પહોંચવું-વત્ત; પવન (પ્રવેશક )- પવિ, વા (આપવું)ન્નિ; પાસ (જેવું-;િ દ (બળવુ) ડસ્ટ્ર; નસ(નાશ થવો.)-નg; સર (તરવું)તિow; દ (મેળવવું)-; વન્ય (બાંધવું)- ; આયર (આચરવું)- ; આ૬ (ચઢવું- .
ઉપયોગ–આ કૃદન્તને વાક્યમાં ઉપયોગ વિશેષણ તરીકે તેમજ ભૂતકાળ માં ક્રિયાપદને બદલે થાય છે, દા. ત. વિશેષણ તરીકે-ટ્રણામો પવિચાહું હારું મામિ (ઝાડપરથી પલાં ફળ ખાઉં છું.) ભૂ.કા. માં ક્રિયાપદને બદલે – તેહિં તો છિળો (તેમણે બાળકને પુછયું)
નિયમ ૧-ધાતુ સકર્મક હોય અને કર્મ વાકયમાં હોય તે કર્તાની ત્રીજી વિભક્તિ કર્મની પહેલી વિભક્તિ અને કર્મ. ભૂ. કુંનું લિંગ, વિભક્તિ, વચન કર્મ પ્રમાણે દા. ત–(૧) તેહિંડો છો (૨) નિવેક વિદ્યા જાણવા (રાજાએ દીક્ષા લીધી)
નિયમ ૨-ધાતુ સકર્મક હોય અને કમજો અધ્યાહત હેય(વાકયમાં ન હોય) તે કર્તા ત્રીજી વિભક્તિમાં અને કર્મ, ભા.કૃ.ને નપુંસકલિંગ પ્રથમ એક વચનમાં મૂકવું. દા. ત. હૈિં ઉચિં (તેમણે પૂછ્યું). નિયમ ૩–ધાતુ અકર્મક હોય તે-કર્તાની પહેલી વિભકિત અને કર્મ.ભ.